دکتر سید مرتضی صفوی؛ دانشیار تغذیه - دانشگاه علوم پزشکی اصفهان فاطمه شیرانی
سرطان‌ها گروهی از بیماری‌ها هستندکه در اثر رشد غیرطبیعی سلول‌های بدن ایجاد می‌شوند. در حالت طبیعی هر سلول با تقسیم سلولی به دو سلول تبدیل می‌شود تا سلول‌های جدید جایگزین سلول‌های فرسوده شوند و ضمن اینکه بدن به روند رشد خود ادامه می‌دهد، بافت‌ها رشد کنند و جراحت‌ها ترمیم شوند. زمانی که سلولی به صورت غیرطبیعی و خارج از کنترل تقسیم شود، تومور یا سلول سرطانی ایجاد می‌‌گردد.
بعضی از تومورها به سایر اندام‌های بدن انتشار نمی‌یابند و فقط عملکرد طبیعی را در یک اندام مختل می‌کنند که در این حالت باید تومور برداشته شود؛ اما در مقابل، تومورهای بدخیم و سرطانی نه تنها بافت طبیعی بدن را تخریب می‌کنند، بلکه با متاستاز به سایر اندام‌ها، سرطان در بدن گسترش می‌یابد. بیش از 200 نوع سرطان وجود دارد که هر کدام روش درمانی خاصی دارند. در حال حاضر تقریبا 20 میلیون نفر در سراسر دنیا به سرطان مبتلا هستند و تخمین زده می‌شود که این رقم تا سال 2020 به 30 میلیون افزایش یابد.
حدود 60 درصد از موارد جدید ابتلا، در کشورهای در حال توسعه خواهد بود. در آمریکا دومین عامل مرگ و میر، سرطان است که 25 درصد کل مرگ‌ها را شامل می‌شود. به‌طور کلی سرطان در اثر قرار گرفتن فرد در معرض عوامل سرطان‌زا ایجاد می‌شود.
سرطان پوست
پوست گسترده‌ترین اندام بدن است که به عنوان یک پوشش، بدن را در مقابل ورود عوامل بیماری‌زا، مانند باکتری‌ها، محافظت می‌کند و مانع از دست رفتن آب و مایعات بدن می‌شود. همچنین اندام حساس در برابر لمس، فشار، درد، سرما وگرما است و به تنظیم دمای بدن کمک می‌کند. سرطان پوست در اثر قرار گرفتن در معرض نور خورشید وآسیب‌های ناشی از اشعهUV و رشد خارج از کنترل سلول‌های پوستی ایجاد می‌شود. اصلی‌ترین علت این نوع سرطان، قرار گرفتن در معرض نور خورشید است و تعداد کمی از انواع سرطان پوست در اثر عوامل دیگر از جمله قرار گرفتن در معرض مواد شیمیایی خاص رخ می‌دهد. سرطان پوست شیوع بالایی دارد و سالانه حدود یک میلیون نفر در آمریکا به سرطان پوست مبتلا می‌شوند.
افراد در معرض خطر
سرطان پوست در افراد سالمند و افراد دارای پوست روشن شیوع بالایی دارد و در بین افراد سیاهپوست تقریبا نادر است. همچنین افرادی که دارای سابقه فامیلی ملانوما هستند یا خال‌های زیادی دارند و یا زیاد در معرض نور خورشید قرار داشته‌اند، احتمال ابتلا به سرطان پوست در آنها بیشتر است. شیوع ملانوما (خطرناک‌ترین نوع سرطان پوست) در سفیدپوستان آمریکایی16 برابر افراد سیاهپوست می‌باشد.
به‌طورکلی، افراد با پوست روشن، خصوصاً افراد بور یا دارای موی قرمز، بیشتر دچار سرطان پوست می‌شوند؛ زیرا این افراد در سلول‌های پوستی خود ملانین کمتری دارند. ملانین، پیگمانی با نقش محافظتی در برابر اشعه است. سیاهپوستان دارای ملانین بیشتری هستند؛ بنابراین شیوع سرطان پوست در آنها نادر است. اگر در بین سیاهپوستان سرطان رخ دهد، در کسانی است که پوست آنها ملانین کمتری دارد.
افرادی که ساعت‌های طولانی در معرض تابش نورخورشید و بیرون از خانه کار می‌کنند، بیشتر در معرض خطر هستند؛ مانند کشاورزان یا کارگران ساختمانی و همچنین کسانی که ساعت‌ها قایقرانی یا ورزش‌هایی در معرض نور خورشید انجام می‌دهند. افرادی که برای برنزه کردن پوست در برابر نور خورشید قرار می‌گیرند نیز احتمال بیشتری برای ابتلا دارند. به خاطر ارتباط بین قرار داشتن در معرض نور خورشید در دوران کودکی و بروز سرطان پوست در بزرگسالی، لازم است کودکان به خوبی در برابرآفتاب محافظت شوند.
عوامل
عوامل سرطان‌زای طبیعی عبارتند از: اشعه ماورای بنفش، رنگ‌ها، مواد شیمیایی موجود در محیط کار و زندگی، برخی از ویروس‌ها، مصرف سیگار، نیتروزآمین وآفلاتوکسین. انجمن سرطان آمریکا هفت علامت هشداردهنده سرطان را به شرح زیر اعلام کرده است: ضخیم شدن یا وجود توده در سینه یا سایر نواحی بدن سوءهاضمه یا دیسفاژی سرفه و تغییر صداهای ریه عدم بهبودی زخم‌ها خونریزی غیرمعمول در بدن تغییر آشکار در خال یا زگیل تغییر عادت‌های روده یا مثانه.
علائم
در صورت وجود علائم زیر در سطح پوست، مراجعه به پزشک ضروری است: یک طرف خال‌های موجود در روی پوست با طرف دیگر خال تقارن و شباهت نداشته باشد. کناره‌های خال‌ها به صورت برجسته، دندانه‌دار یا نامنظم باشد. رنگ پیگمان‌های خال‌ها به صورت ناگهانی تغییر کند.
مراحل بروز ملانوما
مرحله اول: سرطان در لایه خارجی پوست (اپیدرم) یا قسمت بالایی لایه داخلی پوست (درم) وجود دارد، اما به غدد لنفاوی گسترش نمییابد و ضخامت آن کمتر از 5/1 میلی‌متر است.
مرحله دوم: گسترش تومور با ضخامت 5/1- 4 میلی‌متر به بخش پایانی لایه داخلی پوست. در این مرحله نیز سرطان به بافت زیرین پوست و غدد لنفاوی‌گسترش نمییابد.
مرحله سوم: ضخامت تومور بیش از 4 میلی‌متر است و به بافت زیرین پوست بدن انتشار می‌یابد. تومورهای کوچکی درکنار تومور اصلی رشد می‌کنند و تا نزدیکی غدد لنفاوی پیش می‌روند، (به این صورت که تومورهای کوچک بین تومور اصلی و محدوده غدد لنفاوی رشد می‌کنند).
برای خواندن بخش دوم- دانستنی‌های سرطان پوست- اینجا کلیک کنید.
