دکتر امیر کامران نیکوسخن
تیروئید، غده پروانه‌ای شکلی است که پایین گردن و دو طرف نای قرار گرفته. هورمون‌های تیروئید (T3,T4) توسط این غده ساخته شده و وارد خون می‌شوند. این هورمون‌ها بر تمامی سلول‌های بدن اثر کرده و بسیاری از فعالیت‌های بدن را تنظیم می‌کنند. مقدار هورمونی که توسط این غده ترشح می‌شود توسط غده هیپوفیز و غده هیپوتالاموس در مغز تنظیم می‌گردد.
غده هیپوفیز، هورمونی به نام TSH می‌سازد که مقدار ترشح هورمون تیروئید را تنظیم می‌کند. کاهش تولید هورمون‌های تیروئید شرایطی به نام هیپوتیروئیدی به وجود می‌آورد و در مقابل، افزایش تولید هورمون‌های تیروئید سبب شرایطی به نام هیپرتیروئیدی می‌شود. در شرایط کم‌کاری تیروئید (هیپوتیروئیدی) فرد احساس سرما و خستگی کرده، ضربان قلبش کاهش یافته و دچار افسردگی و افزایش وزن می‌شود.
در هیپوتیروئیدی خفیف، مقدار هورمون‌های تیروئید کاهش نمی‌یابد فقط مقدار هورمون TSH افزایش می‌یابد. در شرایط پرکاری تیروئید (هیپرتیروئیدی) فرد دچار احساس عصبانیت و اضطراب و طپش قلب می‌شود و وزن او نیز کاهش می‌یابد. در این حالت، مقدار هورمون‌های تیروئید، افزایش و مقدار هورمون TSH کاهش می‌یابد. اختلالات تیروئید از بیماری‌های شایع است و با افزایش سن، شیوع بیشتری پیدا می‌کند.
خوشبختانه آزمایش هورمون‌های تیروئید خیلی گران نیست و دقت روش‌های امروزی در تشخیص نیز بالا است. غربالگری بیماری‌های تیروئید در افراد در معرض خطر مانند سالمندان، نوزادان و افراد دیابتی توصیه می‌شود. هیپوتیروئیدی (کم‌کاری تیروئید) از شایع‌ترین بیماری‌های تیروئید در افراد مسن، به‌خصوص در زنان مسن است.
کم‌کاری تیروئید معمولاً بیماری خودایمنی است که به آن بیماری هاشیماتو نیز می‌گویند. البته کم‌کاری ثانویه تیروئید به دنبال جراحی تیروئید یا درمان با ید رادیواکتیو نیز پدیده‌ای شایع می‌باشد. کم‌کاری ثانویه تیروئید ناشی از بیماری‌های هیپوفیز یا هیپوتالاموس، پدیده‌ای است که به ندرت مشاهده می‌شود. در آمریکا حدود 4 میلیون نفر مبتلا به هیپوتیروئیدی هستند و هورمون تیروئید دریافت می‌کنند.
در مقابل، هیپروتیروئیدی (پرکاری تیروئید) از شیوع بسیار کمتری برخوردار است. شیوع بیماری‌های تیروئید در افراد دیابتی بیشتر از سایر افراد جامعه است. همانطور که می‌دانید دیابت نوع 1 یک بیماری خود ایمنی است یعنی سیستم دفاعی بدن به اشتباه به سلول‌های انسولین‌ساز پانکراس (سلول‌های بتا) حمله کرده و آنها را از بین می‌برند.
باید بدانید که افراد مبتلا به یک بیماری خود ایمنی، امکان ابتلا به یک بیماری خودایمنی دیگر را نیز دارند یعنی ممکن است سلول‌های دفاعی بدن به سلول‌های غده تیروئید نیز حمله نمایند. حدود 30 درصد افراد مبتلا به دیابت نوع 1، دچار هیپوتیروئیدی می‌شوند. همچنین شیوع هیپوتیروئیدی ناشی از بارداری، در خانم‌های دیابتی سه برابر بیشتر است.
به علاوه، شیوع هیپوتیروئیدی در افراد مبتلا به دیابت نوع 2 هم بیشتر از سایر افراد جامعه است. که دلیل آن را تأثیر سن بر شیوع آن می‌دانند یعنی هر دو بیماری با افزایش سن، شیوع بیشتری می‌یابند. بنابراین تمام افراد مبتلا به دیابت بدون در نظر گرفتن نوع دیابت (نوع 1، نوع 2 یا دیابت بارداری) بیشتر در معرض اختلالات تیروئید به خصوص کم‌کاری تیروئید هستند. به همین دلیل تمام افراد دیابتی باید بطور مکرر از نظر اختلالات تیروئید بررسی شوند.
تشخیص اختلالات تیروئید در افراد دیابتی
در افراد دیابتی، تشخیص اختلالات تیروئید تنها براساس یافته‌های بالینی مشکل است زیرا کنترل نامناسب دیابت علائمی مانند کاهش وزن (به رغم اشتهای خوب)، ضعف و خستگی ایجاد می‌کند که در پرکاری تیروئید نیز دیده می‌شود. از طرف دیگر علائم نفروپاتی شدید دیابتی (درگیری کلیه‌ها) ممکن است با علائم کم‌کاری تیروئید اشتباه شود زیرا در هر دو حالت علائمی مانند ورم، رنگ‌پریدگی، خستگی و افزایش وزن وجود دارد.
همچنین، کنترل نامطلوب دیابت ممکن است سبب اشتباه در تفسیر نتایج آزمایشات تیروئید بدون وجود اختلالات تیروئید شود. البته استفاده از روش آزمایشگاهی ایمنو اسی در اندازه‌گیری TSH، تغییرات چشمگیری در تشخیص اختلالات تیروئید به وجود آورده است که حال حاضر، حساس‌ترین و قابل اعتمادترین روش در تشخیص اختلالات تیروئید است. که به علاوه، اختلالات تیروئید که بدون علائم بالینی واضح هستند نیز با این روش قابل تشخیص می‌باشد.
در تشخیص اختلالات تیروئید ناشی از بیماری خودایمنی به خصوص در کم‌کاری تیروئید، وجود آنتی‌بادی خاصی در خون به نام Anti-TPO بسیار کمک‌کننده است. افراد دیابتی نوع 1 که Anti-TPO مثبت دارند باید بطور مرتب از نظر اختلالات تیروئید غربالگری شوند. به این طریق تشخیص زودرس و درمان به موقع امکان‌پذیر می‌شود...
برای خواندن بخش دوم -ازدیابت و تیروئید بیشتر بدانیم- اینجا کلیک کنید.
