تحریریه ماهنامه دنیای سلامت
خواب برای کودکان مانند غذا ضروری است. کودکان بسیاری برای به خواب رفتن مشکل دارند. احتیاج به خواب در سنین مختلف، متفاوت است. هرچه سن کودک کمتر باشد، نیاز بیشتری به خواب دارد. کودکی که شب‌ها به اندازه کافی و در آرامش بخوابد، روزها سرحال‌تر و پرانرژی‌تر است و برعکس، اگر به اندازه کافی نخوابیده باشد، روز بهانه‌گیر و بدخلق میشود. پدر و مادر نقش مهمی در خواباندن کودک‌شان دارند. حتی برخی کودکان تا زمانی که یکی از والدین در کنارشان حضور نداشته باشد، به خواب نمی‌روند. وقتی که می‌بینید کودک شما برای به خواب رفتن مشکل دارد، بهتر است از خود بپرسید:
آیا ساعت مشخصی را برای خواب کودک‌تان تعیین کرده‌اید؟ آیا تختخواب کودک‌تان محل مناسبی برای خواب است؟ مثلا زیاد گرم یا سرد نیست؟
آیا بچه‌های دیگری نیز در یک اتاق با او می‌خوابند؟ آیا او در اتاقش احساس ترس می‌کند؟
با انجام برخی کارهای ابتدایی و ساده می‌توانید به خواب کودک خود کمک کنید؛ مثلا وسایل الکترونیکی مثل کامپیوتر، تلویزیون و بازی‌های ویدئویی در اتاق خواب کودک‌تان نگذارید. اگر از هنگام تولد کودک‌تان تا به حال، نتوانسته‌اید حتی یک شب هم خوب بخوابید، مطمئن باشید که شما یک استثنا نیستید و زنان بسیاری وضعیت فعلی شما را دارند. بی‌خوابی شبانه یکی از معضلات زندگی پدر و مادرهای نسل جدید شده است. اما نباید ناامید و مأیوس شوید.
شما می‌توانید کاری کنید که کودک‌تان تمام طول شب را با آرامش بخوابد. وضعیت خواب کودک شما با گذشت زمان بهبود خواهد یافت. نوزادان روزانه نزدیک به 16 ساعت می‌خوابند؛ ولی گاهی اوقات فقط یکی دو ساعت از این مدت به صورت خواب شبانه است. این مسأله ممکن است در ابتدا کمی غیرمعقول به نظر برسد، زیرا شما بر این باورید که فرزندتان برای رشد کافی و مناسب نیاز به خواب منظم و مداوم دارد. در سه ماهگی بسیاری از نوزادان شب‌ها حدود 5 ساعت می‌خوابند و این مسأله در شش ماهگی به 12-9 ساعت می‌رسد.
در ماه‌های اول بعد از تولد چون در طول شب باید به نوزاد چندین بار شیر بدهید، مطمئنا نمی‌توانید راحت بخوابید؛ اما با بزرگ‌تر شدن می‌توانید او را به خوب خوابیدن عادت دهید.در طول روز برای او فعالیت‌های مختلفی در نظر بگیرید. وقتی که کودک‌تان بیدار است، او را با حرف زدن، بازی کردن و آواز خواندن به کار بگیرید. اطرافش را با نورها و صداهای متناسب خانگی پر کنید، تحریک کردن کودک در طول روز کمک زیادی به بهبود خواب شبانه او می‌کند.به خواب‌های نیمروزی او اهمیت دهید. خواب‌های کوتاه و مرتب روزانه اهمیت زیادی دارند، اما نباید کودک شما در طول روز مدت زیادی بخوابد؛ زیرا باعث میشود شب‌ها خوابش نبرد.
سعی کنید هر شب در یک زمان معینی بخوابد. با حمام بردن، نوازش کردن و لالایی خواندن، به کودک‌تان آرامش و راحتی بیشتری منتقل کنید و او را به این کارها عادت دهید. به این ترتیب او بعد از تمام این فعالیت‌ها می‌خوابد و به نحوی این کارها را با خوابیدن مرتبط می‌داند. اگر قبل از خواب برایش موسیقی می‌گذارید، سعی کنید در این کار کمتر تنوع به کار ببرید و کودک خود را به یک نوع موسیقی عادت دهید.کودک خود را در رختخوابش خواب‌آلود ولی بیدار نگه دارید.
این مسأله باعث میشود تا او هر وقت که در رختخوابش قرار می‌گیرد، احساس خواب‌آلودگی کند. حالت خواب کودک خود را کنترل کنید. گهواره یا تختخواب او را تمیز نگاه دارید و به نظافت ملحفه‌ها نیز اهمیت زیادی دهید.قبل از خواب اجازه ندهید کودک‌تان خوراکی‌های محرک، مثل شکلات بخورد؛ زیرا مانع راحت خوابیدن او میشود. همچنین، تماشای برخی فیلم‌های ترسناک نیز موجب ترس و بی‌خوابی می‌گردد.
اتاق خواب کودک را با اسباب‌بازی پر نکنید. اگر کودک‌تان نیمه‌های شب از خواب پرید، با او با ملایمت رفتار کنید. به او اعتماد به نفس بدهید تا دوباره به خواب برود. از صحبت کردن و بحث بپرهیزید. ساعت خواب کودک باید ثابت باشد. ساعتی را در نظر بگیرید و از کودک خود بخواهید که در آن ساعت معین به تختخوابش برود. برای بیدار شدن از خواب نیز همین برنامه را پیاده کنید.
نوع فعالیت کودک در طول روز، برخواب شبانه او تاثیر مستقیمی دارد. کودکانی که بیشتر در هوای آزاد قرار می‌گیرند و بازی می‌کنند، راحت‌تر می‌خوابند. قبل از خواب لباس نرم و راحتی به او بپوشانید تا احساس آرامش بیشتری کند. ممکن است کودک شما پیش از آنکه به خواب برود. نق نق و بهانه‌گیری کند. اگر نتوانستید جلوی گریه کردن و بهانه‌گیری‌های او را بگیرید و او را آرام سازید، سعی کنید با او به آرامی حرف بزنید و در حین حرف زدن پشتش را بمالید. حضور اطمینان‌بخش و آرام‌کننده شما ممکن است همان چیزی باشد که او برای خواب نیاز دارد.
این مسأله را نیز در نظر بگیرید که اگر کودک‌تان گرسنه باشد و یا احساس ناراحتی کند، نمی‌تواند بخوابد و مسلما شروع به نق نق و گریه می‌کند. اگر او در طول شب نیاز به توجه خاص شما دارد و اینکه چند بار به او شیر دهید، حتما نیاز او را برآورده سازید. با او همیشه با صدای بسیار ملایم و نرم و لطیف برخورد کنید. هرچه آرامش بیشتری به او بدهید، او احساس اطمینان و راحتی بیشتری خواهد کرد و بهتر درک می‌کند که زمان خواب رسیده است نه بازی. به طور کلی خواب کودکان با بزرگسالان تفاوت دارد. خواب نوزادان در چند ماه اول پس از تولد بسیار سبک است و با هر چیز کوچکی از خواب بیدار می‌شوند معمولا از شش ماهگی به بعد کودک خواب منظم‌تری پیدا می‌کند.
گاهی اوقات نیز بی‌خوابی کودکان به علت افسردگی مادر است. کیفیت خواب فرزندان مادران افسرده واقعا با بقیه فرق دارد. این دسته از کودکان دیرتر به خواب می‌روند و دفعات بیشتری از خواب بیدار می‌شوند. روحیات و حس و حال مادر به راحتی و حتی از طریق شیر به نوزاد منتقل میشود و مادران افسرده و پریشان این احساسات را به کودکان‌شان نیز منتقل می‌کنند. در هر حال، بی‌توجهی به این مسأله موجب فرسودگی جسم و روان مادران میشود و مسلما تاثیرات منفی بر رشد و تربیت بچه‌ها خواهد داشت.