تحریریه پزشک امروز
هپاتیت B یک بیماری عفونی است که می‌تواند به صورت تحت حاد و با علایم غیراختصاصی بی‌اشتهایی، تهوع و خستگی و یا به صورت حاد همراه با زردی و هپاتیت برق‌آسا و کشنده باشد. پیشرفت علایم بیماری وابسته به سن است، به شکلی که در کودک کم سن و سال عفونت بی‌علامت یا بدون زردی شایع‌تر است.
همچنین سن بیمار در زمان عفونت حاد، خطر پیشرفت به سمت ازمان بیماری را نشان می‌دهد. در بیش از 90 درصد شیرخوارانی که در دوره پری‌ناتال آلوده شده‌اند عفونت مزمن HBVپیشرفت می‌کند. هر چه سن کودک بالاتر رود این خطر کمتر می‌شود به طوری که تنها 10-6 درصد موارد عفونت حاد در کودکان بزرگتر و بزرگسالان مزمن می‌شود.
صفر تا 25 درصد شیرخواران و کودکان بزرگتری که بیماری در آنها مزمن می‌شود به سیروز یا کارسینوم هپاتوسلولار مبتلا می‌شوند. حدود 360 میلیون نفر (5 درصد مردم دنیا) آلوده به HBV هستند.
عامل بیماری یک DNA ویروس از خانواده هپادناویروس (Hepadnavirus) است. بیماری از راه خون و با سایر مایعات بدن مثل اگزودای زخم، مایع منی، ترشحات واژن و بزاق منتقل می‌شود. سرم و خون حاوی بیشترین و بزاق حاوی کمترین غلظت ویروس است. راه‌های شایع انتقال بیماری تماس جلدی- مخاطی با مایعات عفونی بدن، استفاده از سرنگ و سرسوزن غیراستریل یا مشترک، تماس جنسی با فرد آلوده و انتقال پری‌ناتال از مادر آلوده است.
انتقال فرد به فرد به دنبال تماس‌های طولانی مدت با یک فرد آلوده (داشتن یک بیمار با عفونت مزمن HBV در خانه) اتفاق می‌افتد. امروزه به علت بررسی اهدا‌کنندگان خون و غیرفعال کردن ویروس در برخی محصولات خونی، انتقال ویروس از راه خون کمتر مشاهده می‌شود. بیماری از راه مدفوعی-دهانی منتقل نمی‌شود.
ویروس به مدت یک هفته یا بیشتر در محیط زنده می‌ماند، ولی با مصرف معمول ضدعفونی‌کننده‌ها مثل سفیدکننده‌های خانگی با رقت یک دهم غیرفعال می‌شود. انتقال HBV از مادر به نوزاد اکثر در زمان زایمان اتفاق می‌افتد و به ندرت در دوران بارداری (کمتر از 2 درصد) رخ می‌دهد. دوره نهفتگی بیماری معمولا 90 روز است، ولی می‌تواند بین 160-45 روز متفاوت باشد.
پیشگیری
دو نوع محصول برای این کار وجود دارد. ایمونوگلوبولین هپاتیت B (HBIG) که مصونیت کوتاه مدتی (6-3 ماه) را فراهم می‌کند و تنها در برخی شرایط بعد از تماس استفاده می‌شود. واکسن هپاتیت «ب» که در شرایط قبل و بعد از تماس استفاده می‌شود، مصونیت طولانی مدت می‌دهد. موثرترین روش برای جلوگیری از سرایت هپاتیت B، ایمن‌سازی با واکسن در افراد قبل از مواجهه است.
استراتژی پیشگیری از HBV: هدف اولیه از برنامه‌های پیشگیری از HBV، کاهش میزان عفونت مزمن HBV و بیماری‌های کبدی مزمن مرتبط با آن است. دومین هدف پیشگیری از عفونت حاد هپاتیت B است. طی دو دهه قبل، در بعضی کشورها چهار راهکار زیر مطرح شده است:
1- ایمن‌سازی افرادی که در گروه‌های پرخطر قرار می‌گیرند.
2- پیشگیری از عفونت پری‌ناتال HBV، با بیماریابی تمام مادران باردار و درمان مناسب نوزادانی که از مادران HBs-Ag مثبت به دنیا می‌آیند.
3- ایمن‌سازی جاری شیرخواران.
4- ایمن‌سازی جاری نوجوانانی که قبلا واکسینه نشده‌اند.
ایمن‌سازی فعال
امروزه ایمن‌سازی هپاتیت B برای کلیه کودکان جزء برنامه ایمن‌سازی جاری می‌باشد که طی یک برنامه سه نوبتی انجام می‌شود. از سال 1371 در ایران واکسن هپاتیت B جزء برنامه ایمن‌سازی جاری قرار گرفته است. واکسن آنتی‌ژن سطحی ویروس است که به دو شکل پلاسمایی و نوترکیبی (Recombinant) وجود دارد.
طبق برنامه کمیته کشوری ایمن‌سازی، واکسن در سه نوبت تجویز می‌شود: اولین نوبت در بدو تولد و قبل از ترخیص از بیمارستان و نوبت‌های بعدی در 2 و 6 ماهگی تزریق می‌شوند. در حال حاضر نوبت یادآور در ایران توصیه نمی‌شود. واکسن هپاتیت B را می‌توان همزمان با سایر واکسن‌ها به کار برد. واکسن به صورت عضلانی در عضله قدامی جانبی ران نوزادان و شیرخواران و یا دلتوئید کودکان و بزرگسالان تزریق می‌شود.
تزریق واکسن در عضلات سرین و یا به صورت داخل جلدی توصیه نمی‌شود، زیرا ایمن‌زایی واکسن را کم می‌کند، ولی در بیماران مبتلا به هموفیلی، واکسن باید به صورت زیرجلدی تزریق شود. واکسن هپاتیت B در دمای 8-2 درجه سانتی‌گراد نگهداری می‌شود. مقدار واکسن در سنین مختلف متفاوت است. در ایران برای کودکان کوچکتر از 10 سال، 5/0 میلی‌لیتر و برای کودکان ده ساله و بزرگتر یک میلی‌لیتر تجویز می‌شود.
واکسن نوترکیبی هپاتیت B، 95-90 درصد در پیشگیری از عفونت HBV موثر است. ایمنی حاصله برای مدت 15 سال یا بیشتر علیه هپاتیت حاد و مزمن HBV باقی می‌ماند. برای افراد با وضعیت ایمنی طبیعی، نوبت یادآور واکسن توصیه نمی‌شود، ولی در افراد با نقص ایمنی یا تحت دیالیز، با بررسی سالیانه Anti-HBs، نیاز به تجویز یادآور تعیین می‌شود و هر زمانی که غلظت Anti-HBs به کمتر از mIU-mI10 برسد، تجویز می‌شود.
به طور معمول بررسی‌های سرولوژیک قبل و بعد از ایمن‌سازی توصیه نمی‌شود. بررسی از نظر عفونت قبلی در افراد پرخطر مثل معتادان تزریقی، مردان فعال همجنس‌باز یا دوجنس‌باز و کسانی که با افراد HBs آنتی‌ژن مثبت در تماس هستند، ممکن است لازم باشد...
برای خواندن بخش دوم- هپاتیت B- اینجا کلیک کنید.
برای خواندن بخش سوم- هپاتیت B- اینجا کلیک کنید.
