دکتر هادی شجاعی متخصص طب فیزیکی و توانبخشی
درمانهای دستی یک روش فوق تخصصی در رشته طب فیزیکی و توانبخشی است. استفاده از این روش نه تنها می‌بایست به وسیله پزشکان متخصص صورت گیرد. بلکه گذراندن دوره‌های معتبر آموزشی تئوری و عملی درمانهای دستی نیز الزامی است. موفقیت در انجام این روش درمان علاوه بر دارا بودن شرایط ذکر شده نیازمند تجربه کافی نیز می‌باشد. امروزه در دنیا مکاتب مختلفی از رشته‌های پزشکی در زمینه درمانهای دستی به فعالیت علمی و تحقیقاتی و معالجه بیماران مشغول هستند.
ز چند سال قبل که رشته تخصصی طب فیزیکی و توانبخشی به عنوان یکی از رشته‌های تخصصی بالینی پزشکی قدم به عرصه تشخیص و معالجه بیماران گذاشت انقلابی در مداوای بیماران مبتلا به اختلالات سیستم اسکلتی عضلانی به وجود آورد. آگاهی متخصصین طب فیزیکی از بیومکانیک بدن انسان و نحوه به وجود آمدن اختلالات فیزیکی در سیستم اسکلتی بدن راهکارهای درمانی آنها را نیز از طریق روش‌های فیزیکی و حرکتی فراهم نموده است.
یکی از این راهکارها استفاده از مانورهای حرکتی روی ستون فقرات توسط دستان ماهر پزشک متخصص طب فیزیکی است. این مانورها یا تکنیک‌های حرکتی را اصطلاحا درمانهای دستی یا مانیپولاسیون می‌گوییم. نتایج درمان از این طریق گاهی بسیار جالب و معجزه آساست. چرا که به دنبال انجام درمانهای دستی اغلب دردهایی که به وضوح دارای منشاء ستون فقرات هستند به صورت تماشایی بهبود می‌یابند و حتی برخی از اوقات دردهایی که ظاهرا هیچگونه ارتباطی با ستون فقرات ندارند نیز از بین می‌روند.
در ستون فقرات انسان، مهره‌ها، دیسک‌های بین مهره‌ای، مفاصل بین مهره‌ها، لیگامان‌ها، تاندون‌ها، عروق و اعصاب و... همگی با نظم بسیار شگرف و دقیقی در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند و توانمندی ایستایی انسان را فراهم می‌آورند. هرگونه بهم خوردگی این نظم ولو در حد خیلی کم موجب بروز اختلالاتی از جمله درد می‌گردد.
این علامت یعنی درد ممکن است در همان منطقه از ستون فقرات احساس شود یا در یک ناحیه دیگر تحت عنوان دردهای راجعه. علامت شایع دوم (بعد از درد) محدودیت حرکتی در آن منطقه از ستون فقرات است به عبارتی دامنه حرکتی قطعات درگیر ستون فقرات در اثر بهم خوردگی نظم مابین آنها از بین می‌رود و در بررسی بالینی متوجه علائم یا یافته‌هایی می‌شویم که دلالت کامل بر این تشخیص می‌کند و بعد از انجام مانیپولاسیون یا درمانهای دستی موفق این علائم برطرف می‌شوند.
مهمترین این علائم وجود درد یا حساسیت موضعی در فشار مستقیم بر قطعه درگیر ستون فقرات است و نکته مهم همین دردناک بودن قطعه حرکتی ستون فقرات است (قطعه حرکتی مجموعه 2 مهره ستون فقرات به همراه تمامی عناصر و ساختمان‌های وابسته به آن دو مهره می‌باشد) و در مرحله بعد و با درجه اهمیت کمتر، محدودیت حرکتی مربوط به آن قطعه حرکتی می‌باشد. براساس مجموعه این یافته‌ها، اصطلاح تشخیصی: «اختلال عملکرد کوچک بین مهره‌ای دردناک» به کار می‌رود.
این اختلال غالبا در نتیجه ضربه، فشار، حرکات نادرست، وضعیت‌های بدنی غلط حین کار و حتی نشستن و ایستادن و خوابیدن غلط ایجاد می‌گردند. اصطلاح کوچک برای این اختلال از این جهت به کار برده می‌شود که در رادیوگرافی معمولا نشانه‌ای دیده نمی‌شود. در خیلی موارد نیز اختلالات متعدد و شدید جداگانه‌ای همچون بیرون‌زدگی دیسک ما بین مهره‌ها وجود دارد که در این مورد قطعا اختلال عملکرد ما بین مهره‌ها نیز رخ داده است.
افزایش ضخامت پوست که توام با درد در هنگام گرفتن و غلتاندن پوست به وجود می‌آید (عصب‌دهی این ناحیه از پوست باید از همان قطعه مهره‌های دچار اختلال عملکرد باشد)
افزایش تونیسیته عضلانی موضعی (در عضلاتی که عصب‌گیری آنها از همان قطعه مهره دچار اختلال می‌باشد)
درد یا افزایش حساسیت موضعی در لمس محل اتصال رباط یا تاندون به عضله یا به استخوان...
برای خواندن بخش دوم - درمانهای دستی یا مانیپولاسیون - اینجا کلیک کنید.