غیبت بزرگان در مجمع عمومی

«مایکل.دی.شی‌یر» «دیوید.ای.سانجر» و «ریک گلادستون» در گزارش 22سپتامبر برای نیویورک‌تایمز نوشتند، بایدن که در صحن مجمع عمومی در برابر تعداد معدودی از حاضران سخن می‌گفت (چرا که به‌دلیل کرونا تعداد کمی در صحن مجمع نشسته بودند) خواستار عصر جدیدی از وحدت و همکاری جهانی در برابر کرونا، تغییرات اقلیمی، تهدیدات نوظهور تکنولوژیک و نفوذ رو به گسترش کشورهای مستبدی مانند چین و روسیه شد. بایدن در بخشی از نطق خود گفت: «مهم نیست که مشکلاتی که با آن مواجه خواهیم شد چقدر دشوار یا چالش برانگیز باشند، مهم این است که بهترین روش برای مردمانمان حکومت از مردم و بر مردم است.» او افزود: «امنیت ما، موفقیت و رفاه ما و آزادی‌های ما به هم مرتبط است.» بایدن با اشاره به اینکه «استفاده از زور باید آخرین راه باشد» به خروج کشورش از افغانستان پرداخت و گفت: هدف کشورش پایان دادن به جنگی درازمدت بود. البته باید افزود جنگی که عقب‌نشینی آشفته‌وارش باعث شد که متحدان آمریکا هم از این کشور ناامید شوند. بایدن افزود: «امروز بسیاری از بزرگ‌ترین نگرانی‌های ما نمی‌تواند با توسل به زور حل شود. بمب و گلوله نمی‌تواند در برابر کووید یا سویه‌های جهش‌یافته آن از ما دفاع کند.» گزارشگران نیویورک‌تایمز نوشتند که «اما تلاش بایدن برای دور کردن آمریکا از مسیر سیاست‌های تقابلی ترامپ» درست در زمانی است که «رویکرد دیپلماتیک دولت بایدن موجب سرخوردگی متحدان آمریکا شده است.»

رویکرد او مبنی بر اینکه جهان باید میان دموکراسی و دیکتاتوری دست به انتخاب بزند، طنین متفاوتی یافته است؛ آن هم در شرایطی که طالبان بار دیگر در کابل بر مسند قدرت نشسته و تمام دستاوردهای دموکراتیک 20سال گذشته این کشور را نقش بر آب کرده است. کووید هنوز در برخی کشورهای دنیا خیز برمی‌دارد و فرانسه به تازگی سفرای خود را از آمریکا و استرالیا فراخوانده است. دلیل عصبانیت فرانسوی‌ها از دست دادن آن قرارداد 60 میلیارد دلاری نیست، بلکه به این دلیل است که آمریکا با این روش نشان داد که حتی فرانسوی‌ها هم در حلقه داخلی متحدان واشنگتن قرار ندارند. به نوشته «شی‌یر-سانجر-گلادستون» بایدن و دیگر رهبران دنیا با مجموعه‌ای از چالش‌ها و بحران‌ها مواجهند: از یکسو تغییرات آب و هوایی زیست بشر را با دشواری‌هایی مواجه کرده است و از سوی دیگر شاهد قطبی‌شدن دوباره دنیا و تنش در روابط غول‌ها هستیم و پاندمی فاجعه‌بار کرونا هم شکاف فقیر- غنی را در دنیا بدتر کرده است. به نوشته نیویورک‌تایمز، این رویداد آزمون اعتبار برای بایدن بود که در زمره اولین رهبرانی بود که در مجمع عمومی 193 عضوی سخنرانی می‌کرد.

بایدن در سخنان خود گریزی هم به تمایز میان ارزش‌های دموکراتیک که از سوی غرب ترویج می‌شود و ارزش‌های دیگری که از سوی کشورهای اقتدارگرایی مانند چین ترویج می‌شود، پرداخت. او گفت: «آینده به کسانی تعلق دارد که به مردم خود توانایی آزادانه نفس کشیدن می‌دهند نه آنهایی که مردم خود را با مشت آهنین و اقتدارگرایی خفه می‌کنند. اقتدارگرایان دنیا به دنبال اعلام پایان دموکراسی هستند؛ اما در اشتباهند.»

سخنرانی دیگر دیروز «شی جین‌پینگ» رئیس‌جمهور چین بود که اگرچه سخنرانی از پیش‌ضبط‌شده‌اش در برخی جنبه با اشتراکاتی با بایدن داشت، اما نشان‌دهنده دیدگاه‌های متفاوت این دو کشور هم بود. هر دو رهبر اتخاذ گام‌های مهم برای پرداختن به مساله تغییرات اقلیمی را مهم دانستند. این یکی از معدود مواردی بود که دو طرف بر آن اجماع داشتند. بایدن بر دو برابر کردن کمک مالی آمریکا به تلاش کشورهای در حال توسعه برای مدیریت بحران آب و هوایی تاکید کرد؛ اما همتای چینی او وعده داد که منابع مالی پروژه‌های زغال سنگ در خارج از کشور را متوقف می‌کند و به منبع اصلی حمایت از انرژی کثیف که به تغییرات آب و هوایی کمک می‌کند، پایان می‌دهد. «شی» قول داد که تلاش‌ها را برای کمک به جهان در مبارزه با بحران آب و هوا تسریع می‌کند. او گفت: «ما باید محرک‌های جدید رشد را در دوران پس از کووید پرورش دهیم و به‌طور مشترک به پیشرفت جهشی دست یابیم و به هماهنگی بین انسان و طبیعت متعهد بمانیم.» وی همچنین وعده داد که چین تا سال 2030 به اوج مصرف زغال سنگ می‌رسد تا سال 2060 به کربن خنثی می‌رسد و 3میلیارد دلار برای کشورهای در حال توسعه در راستای مبارزه با کووید-19 و کمک‌های اقتصادی در سه سال آینده ارائه می‌دهد. او همچنین گفت که چین در نظر دارد 2میلیارد دز واکسن کرونا را تا پایان امسال در بحبوحه همه‌گیری جهانی در اختیار جهان قرار دهد. رهبر چین افزود: «علاوه بر اهدای 100میلیون دلار به کوواکس چین، 100میلیون واکسن کرونا را در طول سال جاری به کشورهای در حال توسعه اهدا خواهد کرد.»

«سومینی سنگوپتا» در گزارش 22 سپتامبر برای نیویورک‌تایمز نوشت، چین هم‌اکنون بیشترین آلاینده‌های جهانی را تولید می‌کند. این کشور بزرگ‌ترین تولیدکننده داخلی زغال‌سنگ است و بزرگ‌ترین تامین‌کننده مالی نیروگاه‌های زغال سنگی در خارج. این کشور گفته که 40 گیگاوات برق با زغال‌سنگ تولید خواهد کرد و در این زمینه برنامه‌هایی دارد. این تغییر نگاه چین اوایل سال جاری رخ داد. چین پروژه‌های جدید زغال سنگ را طی 6 ماه اول 2021 به‌عنوان بخشی از وظیفه توسعه جهانی خود که همان «ابتکار کمربند و جاده» است، تامین مالی نکرد. این پروژه‌ها در کشورهای مختلف واکنش‌های منفی به دنبال داشته است؛ از آن جمله در بنگلادش، کنیا و ویتنام. به نوشته گزارشگر نیویورک‌تایمز، آنچه «شی» در سخنرانی خود در سازمان ملل به آن اشاره نکرد، بحث نیروگاه‌های زغال‌سنگی در داخل این کشور بود.

این کشور به دنبال ساخت بزرگ‌ترین نیروگاه برق زغال سنگی در مرزهای خود است. او سخن چندانی در این زمینه نگفت؛ اما وعده داد که استفاده از زغال‌سنگ تا پایان این دهه در این کشور به اوج خواهد رسید. براساس مطالعه وسیعی که انجام شده است تا سال 2025، 40درصد احتمال می‌رود گرمای کره زمین از حد 5/ 1درجه بالاتر از گرما در دوره قبل از صنعتی شدن عبور کند و این پیامد مخربی بر آب و هوا خواهد داشت. «سیمون استیل» وزیر محیط زیست گرانادا که کشورش در زمره کوچک‌ترین کشورهای دنیاست، اعلام کرد: «ما مشتاقانه منتظریم ببینیم که چین در زمینه داخلی چه خواهد کرد.» سوزاندن کربن یکی از بزرگ‌ترین منابع انتشار کربن است و در دوره کرونا و اندکی پس از آن، درخواست برای زغال‌سنگ با افزایش 5/ 4درصدی در سال جاری مواجه بوده است. گزارشگر نیویورک‌تایمز افزود: هزینه‌کرد در پروژه‌های زغال‌سنگ در سال 2019 به پایین‌ترین حد خود رسید. طی 20 سال گذشته، بسیاری از نیروگاه‌های زغال‌سنگی یا بازنشسته شده یا از مدار خارج شده‌اند.

«ریک گلادستون» در گزارش دیگری در نیویورک‌تایمز با اشاره به «آنانی که بودند و آنانی که نبودند» نوشت، بسیاری از رهبران دنیا گزینه «ضبط از پیش» را انتخاب کرده بودند یا هیات‌هایی رده پایین به سازمان ملل فرستاده بودند. با این حال، غیبت رهبران برخی کشورهای خاص حامل پیامی است. مهم‌ترین رهبری که حضور نیافت و ترجیح داد سخنرانی از پیش‌ضبط‌شده‌ای بفرستد، رئیس‌جمهور چین بود. این گزارشگر، چین را «منبع یکی از مهم‌ترین تنش‌ها» معرفی کرد و افزود قرار بود «لی ککیانگ» به نمایندگی از چین به سازمان ملل برود؛ اما در لحظه آخر همه چیز تغییر کرد و «شی» پیامی تصویری ارسال کرد. پوتین، رئیس‌جمهور روسیه هم از رهبران دیگری بود که حضور نیافته بود؛ اما سرگئی لاوروف، وزیر خارجه را روانه سازمان ملل کرده بود. مکرون، رئیس‌جمهور فرانسه هم به‌دلیل خشم از رفتار و پنهان‌کاری اخیر آمریکا در این نشست حضور نیافت. در عوض، وزیر خارجه خود را به سازمان ملل فرستاد. ابراهیم رئیسی، رئیس جمهور ایران هم از غایبان بود و وزیر خارجه خود را عازم این نشست کرده بود. بولسانارو، رئیس‌جمهور برزیل یکی از اولین سخنرانان هفتادوششمین نشست مجمع عمومی بود. به نوشته گلادستون، از نیمه دهه 50 به این‌سو، برزیل هموره اولین سخنران بوده است. مقام‌های تشریفات سازمان ملل می‌گویند این سنت زمانی آغاز شد که هیچ رهبر کشوری حاضر نبود اولین سخنران باشد. در زمره دیگر سخنرانان اولیه می‌توان به رهبران کشورهای ترکیه، کره جنوبی، مکزیک، لهستان و جمهوری دموکراتیک کنگو اشاره کرد.

«کایتلین هو» هم در گزارش 21 سپتامبر برای سی‌ان‌ان نوشت درحالی‌که مساله کرونا و تغییرات آب و هوایی در زمره اولین دستورکارهای مجمع عمومی و سخنرانانش بود، اما اولین سخنران این نشست، ژائر بولسانارو به‌دلیل اظهارات و البته نحوه مدیریت کرونا در برزیل جزو مناقشه‌برانگیزترین رهبران این دور از نشست مجمع عمومی بود. ذبا این حال، او همواره مدیریت خود در قبال کرونا را می‌ستاید و به آن می‌بالد. سخنرانی رئیس جمهور برزیل با آرامش و در مواقعی با لحنی یکنواخت ارائه شد. او از «برزیل جدیدی» سخن گفت که اعتبارش در دنیا بهبود و البته بازیابی شده است. او اشاره کرد که این «برزیل جدید» کشوری است که از برزیل قبلی که با کرونا و آتش‌سوزی ویران شده، متفاوت است. این رهبر پوپولیست محافظه‌کار نه تنها بر اهمیت‌ «خانواده سنتی هسته‌ای» تاکید می‌ورزد، بلکه قرنطینه را مورد انتقاد قرار می‌دهد. او افزود که پزشکان در تجویز تمام داروها از جمله داروهای ضدمالاریا و هیدروکسی‌کلروکین باید آزاد باشند.

  آنچه در این دو روز در مجموع عمومی گذشت

الف) بولسونارو که به واکسن اعتماد ندارد، قوانین سازمان ملل را درباره واکسینه شدن همه افراد حاضر در مجمع، نقض و نسبت به واکسینه نشدن خود افتخار کرد. بولسونارو در سخنرانی خود گفت که دولت وی از «گذرنامه واکسن» حمایت نمی‌کند. وی افزود: برنامه واکسیناسیون کرونا در برزیل با موفقیت انجام شده است و بزرگسالانی که تقاضای درخواست واکسن دارند تا ماه نوامبر به‌طور کامل واکسینه می‌شوند. همچنین به‌دلیل ممنوعیت غذا خوردن در رستوران‌های نیویورک برای افراد واکسینه نشده، بولسونارو، رئیس‌جمهور برزیل و همراهانش در اولین شب خود در پیاده‌رویی در نیویورک پیتزا خوردند. در همین راستا اعلام شد که «مارسلو کوئیروگا» وزیر بهداشت برزیل پس از همراهی با بولسونارو در مجمع عمومی نشست سازمان ملل به ویروس کرونا مبتلا شد. به گزارش خبرگزاری رویترز، او دوران قرنطینه را در نیویورک سپری خواهد کرد. وزیر بهداشت برزیل دومین فرد در تیم دیپلماتیک این کشور است که به کرونا مبتلا شده است. پیش از وی یک دیپلمات جوان که عضوی از تیم آماده‌سازی سفر بولسونارو بود هم در شهر نیویورک تست کرونایش مثبت و قرنطینه شد. سال گذشته هم 22 تن از اعضای هیات بولسونارو در سفر به ایالات متحده برای دیدار با دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور سابق آمریکا در مارالاگو، به بدترین شکل ممکن اقدامات احتیاطی را نادیده گرفتند و به کرونا مبتلا شدند.

ب) استفان دوچاریک، سخنگوی دبیرکل سازمان ملل روز سه‌شنبه 30 شهریور اعلام کرد که طالبان در نامه‌ای خواستار سخنرانی در جریان نشست سالانه مجمع عمومی این سازمان شده است. «ریک گلادستون» و «فرناز فصیحی» هم در گزارش 22 سپتامبر در نیویورک‌تایمز نوشتند، آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد نامه طالبان را دریافت کرده است. طالبان در آن نامه خواستار مشارکت در مذاکرات سطوح بالا در این نهاد شده است. تاریخ این نامه روز دوشنبه 20 سپتامبر یعنی یک روز پیش از آغاز نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل است. رویترز هم می‌گوید یک نسخه از این نامه را رویت کرده است که در آن طالبان «سهیل شاهین» سخنگوی خود در دوحه را به‌عنوان سفیر جدید افغانستان در سازمان ملل معرفی کرده است. طبق این گزارش، امیرخان متقی، وزیر امور خارجه طالبان این نامه را نوشته و خواستار سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل شده است. فرهان حق، سخنگوی سازمان ملل هم تایید کرد که طالبان می‌گویند محمد غلام اسحاق‌زی، سفیر فعلی افغانستان این کشور را نمایندگی نمی‌کند و ماموریتش پایان یافته است. سخنگوی سازمان ملل تصریح کرد که در خواست طالبان برای در اختیار گرفتن کرسی افغانستان و سخنرانی در مجمع عمومی به کمیته اعتبارنامه ارسال شده است. این کمیته 9 عضو دارد که ایالات متحده، چین و روسیه از جمله اعضای این کمیته هستند.

رویترز می‌گوید: بعید است که این کمیته پیش از دوشنبه آینده، آخرین روز نشست سالانه مجمع عمومی سازمان ملل، تشکیل شود. بنابراین احتمال کمی وجود دارد که وزیر خارجه طالبان در این نهاد جهانی سخنرانی کند. رویترز می افزاید: در صورتی که سازمان ملل سفیر طالبان بپذیرد، این می‌تواند گام مهمی در تلاش این گروه برای به رسمیت شناخته شدن از سوی جامعه بین‌المللی باشد و چنین تحولی می‌تواند به بازکردن مسیرهای دست‌یابی به منابع مالی به طالبان کمک کند؛ چراکه اقتصاد افغانستان اکنون با مشکل متعددی از جمله فقدان نقدینگی مواجه است. رویترز می‌گوید تا زمانی که کمیته اعتبارنامه سازمان ملل درباره درخواست طالبان تصمیم بگیرد، محمد غلام اسحاق‌زی همچنان سفیر افغانستان خواهد بود. او قرار است روز دوشنبه آینده در مجمع عمومی سخنرانی کند.

پ) رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، هم در سخنرانی خود در هفتادوششمین مجمع عمومی سازمان ملل «ناسیونالیسم واکسن» را محکوم کرد و گفت: «تنها از طریق همکاری و همبستگی جهانی می‌توان با همه گیری ویروس کرونا مبارزه کرد» و تاکید کرد که هیچ کشوری به تنهایی نمی‌تواند در این زمینه به موفقیت برسد. وی در سخنان خود تاکید کرد: «ناسیونالیسم واکسن وقتی که ده‌ها میلیون نفر در چنگال ویروس گرفتار هستند، مایه ننگ برای بشریت است.» اردوغان با اشاره به ترک‌تبار بودن دو دانشمندی که اولین واکسن علیه کرونا را ابداع کردند، گفت: ترکیه به زودی واکسن خود به نام «ترک‌واک» را نیز برای «کل بشریت» ارائه می‌کند. رئیس‌جمهور ترکیه همچنین خواهان صلح، ثبات و امنیت در افغانستان شد و گفت: «ترکیه وظیفه برادرانه خود نسبت به مردم افغانستان در این روزهای سخت را انجام می‌دهد.» اردوغان همچنین گریزی هم به  روسیه زد و گفت: آنکارا الحاق شبه‌جزیره کریمه به خاک روسیه توسط حکومت ولادیمیر پوتین را به رسمیت نمی‌شناسد. او همچنین نقش کشورش در زمینه سوریه، لیبی، جلوگیری از مهاجرت مهاجران، اسکان مهاجران سوری و غیره را از افتخارات خود شمرد و خواهان همکاری جامعه جهانی در طیف گسترده‌ای از مسائل شد. او همچنین خواهان «پاسداشت حقوق بنیادین ترک‌های اویغور مسلمان» در چین شد و حل مساله کشمیر را «از طریق گفت‌وگو بین طرفین» عملیاتی دانست. در ادامه، وزیر امور خارجه آمریکا و همتای ترکیه‌ای وی دیداری در حاشیه نشست‌های مجمع عمومی سازمان ملل با هدف بحث بر سر چند مساله امنیت منطقه‌ای از جمله مسائل افغانستان، سوریه و قفقاز داشتند.

ت) ابراهیم محمد، رئیس جمهوری مالدیو هم تاکید کرد: کشور و ملتش قاطعانه در کنار ملت فلسطین می‌ایستند و از جهان خواست فلسطین را به‌عنوان کشور مستقل به رسمیت بشناسد. محمد گفت: «به‌عنوان رئیس‌جمهوری یک کشور کوچک می‌توانم امروز اینجا بایستم و با همه شما صحبت کنم؛ زیرا کشور من به‌عنوان یک کشور به رسمیت شناخته شده است. اگر فلسطین به‌طور کامل به‌عنوان یک کشور مستقل به رسمیت شناخته شود، جهان چه چیزی را از دست خواهد داد؟»

ث) رودریگو دوترته، رئیس جمهور فیلیپین هم از همه کشورهای عضو سازمان ملل خواست تا مسیر «نابرابری» را تغییر دهند و گفت: این مساله آینده بشریت را مشخص خواهد کرد. او در پیام ضبط‌شده‌ای با «تیره و تار» خواندن وضعیت جهان امروز یادآوری کرد که این همه‌گیری زندگی همه را تحت تاثیر قرار داد، بحران آب و هوا بدتر شده، نابرابری‌ها عمیق‌تر شده و تعادل ژئوپلیتیک در حال تغییر است. او گفت: «مطمئنا اینها مشکلات پیچیده‌ای هستند. اما یک چیز روشن است، همه آنها بیشترین ضربه را به فقرا زدند.» دوترته همچنین از کمک یک‌میلیون دلاری فیلیپین به تسهیلات کوواکس سازمان ملل اشاره کرد و از همه شرکای خود خواست تا از این طرح حمایت کنند. دوترته همچنین به کمپین دولتش علیه مواد مخدر غیرقانونی پرداخت. وی گفت که دولتش تعهدی در قبال مردمش دارد و با همه جنایتکاران با تمام قدرت برخورد خواهد کرد. او استدلال کرد که نهادهای جهان، از جمله سازمان ملل متحد، در برخورد با بحران جهانی که نیازمند حکمرانی موثر جهانی است، ناکافی هستند. از نظر رئیس‌جمهور فیلیپین، سازمان ملل متحد محصول دورانی از گذشته‌های دور است و دیگر واقعیت‌های سیاسی و اقتصادی امروز را منعکس نمی‌کند.