سرطان پروستات (۱)

دکتر محمدرضا نوروزی و دکتر شهریار ضیغمی‌؛ اورولوژیست

مقدمه

سرطان پروستات شایع‌ترین بدخیمی‌ غیرپوستی مردان بوده و دومین علت مرگ ناشی از سرطان (بعد از سرطان ریه) می‌باشد. در طول دهه گذشته پیشرفت‌های چشمگیری در تشخیص و درمان سرطان پروستات به وجود آمده است. با کشف  PSAسرطان پروستات در مراحل ابتدایی‌تری تشخیص داده می‌شود.

از آنجا که درمان قطعی برای سرطان پروستات متاستاتیک یافت نشده، تشخیص سرطان در مراحل اولیه از اهمیت فراوانی برخوردار است. بی‌شک در این میان آموزش مردان در رابطه با عوامل خطر، علائم و راه‌های درمان سرطان پروستات نقشی کلیدی در تشخیص زودهنگام سرطان پروستات دارد.

شیوع

سرطان پروستات در مردان زیر 40 سال نادر است و زیر 50 سال شایع نیست. شیوع سرطان پروستات در سیاهپوستان بیشتر از سفیدپوستان و اغلب هنگام تشخیص پیشرفته‌تر است. البته به نظر می‌رسد این یافته ناشی از عوامل خارجی تاثیر‌گذار مانند درآمد، تحصیلات و بیمه باشد.

پس از کشف PSA طی سال‌های 1989 تا 1992 به علت تشخیص زودهنگام به طور قابل توجهی به شیوع سرطان پروستات و سرطان‌هایی که در هنگام تشخیص موضعی و در مراحل اولیه بودند افزوده شد. بعد از سال 1992 از شیوع سرطان پروستات کاسته شده و در حال حاضر شیوع با شیب ملایمی‌در حال نزول است.

همزمان با کاهش شیوع، میزان مرگ ناشی از سرطان پروستات نیز کاهش یافته است؛ با این وجود میزان مرگ در سیاهان کماکان دو برابر سفیدپوستان است. البته شیوع سرطان پروستات در نمونه‌های اتوپسی بسیار بیشتر از سرطان قابل توجه بالینی است، به طوری که 80 درصد مردان اتوپسی‌شده بالای 80 سال به سرطان پروستات مبتلا بوده‌اند.

شیوع سرطان پروستات در مناطق مختلف متفاوت است و شیوع بالای بدخیمی‌ در اروپای شمالی و آمریکای شمالی و شیوع کم آن در آسیا و اروپای شرقی گزارش شده است. در ایجاد این تفاوت عوامل مختلفی نقش دارند که در قسمت سبب‌شناسی بحث خواهد شد.

سبب‌شناسی

ژنتیک: تغییرات ژنتیکی کروموزوم‌های 1، 17 و X در بعضی از بیماران با سابقه مثبت خانوادگی سرطان پروستات یافت شده است. ژن HPC1 (hereditorry prostate cancer 1) و PCAP (Predisposing for prostate cancer)  روی کروموزوم 1 قرار دارد.

مطالعات ژنتیک اخیر نقش تعیین‌کننده اشکالات ژنتیک را در 5 تا 10 درصد سرطان‌های پروستات اثبات کرده است. مردانی که سابقه خانوادگی مثبت سرطان پروستات دارند علاوه بر افزایش خطر، شش تا هفت سال زودتر به سرطان پروستات مبتلا می‌شوند.

نژاد: سرطان پروستات در سیاهان آمریکا شایع‌تر و مهاجم‌تر از سفیدپوستان است. شیوع در مردان آسیایی کمتر از مردان آمریکایی است. البته عوامل جانبی‌ مانند دسترسی به مراقبت‌های بهداشتی، درآمد، تحصیلات و وضعیت بیمه نیز در ایجاد این تفاوت تاثیرگذار بوده است.

رژیم غذایی: رژیم پرچربی باعث افزایش خطر و رژیم حاوی غلات باعث کاهش خطر سرطان پروستات می‌شود. شاید این عامل باعث شیوع کم سرطان پروستات در آسیایی‌ها باشد. این تصور با توجه به افزایش شیوع سرطان پروستات در ژاپنی‌های مهاجرت‌کرده به آمریکا تقویت می‌شود.

مطالعات کشت سلولی حاکی از نقش اسید چرب امگا-6 در تسریع رشد سلول‌های سرطانی و نقش امگا-3 در کاهش رشد این سلول‌ها است.

ویتامین E به دلیل خواص آنتی‌اکسیدان نقش حفاظتی در برابر سرطان پروستات دارد. کمبود ویتامین‌های A و D با ایجاد اختلال در سیستم ایمنی و تمایز سلولی باعث افزایش خطر سرطان پروستات می‌شود. سلنیوم نیز در مطالعات اپیدمیولوژی نقش بازدارنده در سرطان پروستات داشته است. به نظر می‌رسد این اثر ناشی از خواص آنتی‌اکسیدان آن باشد.

هورمون‌ها: سرکوب اندروژن‌ها باعث پسرفت سرطان پروستات خواهد شد. از سوی دیگر مردان خواجه هرگز دچار سرطان پروستات نخواهند شد. البته مطالعات متعدد تفاوتی در سطح هورمون‌های تستوسترون، FSH، LH و پرولاکتین بین مبتلایان به سرطان پروستات و مردان سالم نشان نداده است. بنابراین مشخص کردن نقش هورمون‌ها در ایجاد و پیشرفت سرطان پروستات نیازمند مطالعات بیشتر است.

پاتوفیزیولوژی

سرطان پروستات همانند سایر سرطان‌ها ناشی از افزون شدن تقسیم سلولی بر مرگ سلولی و رشد لجام‌گسیخته سلول‌هاست. 95 درصد سرطان‌های پروستات از نوع ادنوکارسینوم، 4 درصد از نوع کارسینوم سلول‌های ترانزیشنال و تعداد اندکی نیز از نوع ترواندوکرین است.

70 درصد سرطان‌های پروستات در منطقه محیطی پروستات (Pripheral Zone) ، 15 تا 20درصد در ناحیه مرکزی و  10 تا 15 درصد در ناحیه ترانزیشنال ایجاد می‌گردند. اغلب سرطان‌های پروستات چند‌کانونی بوده و ممکن است به طور همزمان چند منطقه از پروستات را درگیر کنند.

مرحله بالینی و درجه وخامت پاتولوژیک

مرحله بالینی بر اساس روش TNM، با میزان گسترش موضعی (T)، درگیری غدد لنفاوی (N) و متاستاز دوردست (M) مشخص می‌شود.

شایع‌ترین روش grading روش گلیسون (Gleason) است. درجه وخامت بر اساس شایعترین الگوی غدد سرطانی و دومین الگوی شایع مشخص می‌گردد. مجموع امتیاز داده شده به این دو الگو نمره گلیسون را مشخص می‌کند که بین 2 تا 10 متغیر است...

 برای خواندن بخش دوم- سرطان پروستات- اینجا کلیک کنید.

برای خواندن بخش سوم- سرطان پروستات- اینجا کلیک کنید.