درمان نقص ناحیه لیمبال چشم با سلول درمانی (۱)

تحریریه پزشک امروز

تقریباً هشتاد درصد اطلاعات هر کس از محیط پیرامونی خود به واسطه عمل دیدن کسب می‌شود. از این‌رو ساختار آناتومی چشم به گونه‌ای طراحی شده است که بتواند با حساسیت بالا و برخورداری از حفاظت بالا یک دید دقیق و شفاف را تضمین کند. مطالعات نشان داده‌اند که مرکز قرنیه انسان 520- 500 میکرومتر (نزدیک به نیم‌میلی‌متر) ضخامت دارد و از 5 تا 7 لایه کاملا منظم تشکیل شده است.

سال‌های متمادی این سوال وجود داشت که چه عامل و یا عواملی موجب تجدید حیات سلول‌های اپی‌تلیال قرنیه می‌شوند به طوری که طی ریزش سلول‌های پیر و ناکارآمد از سطح چشم، مرتب سلول‌های جوان جایگزین آنها می‌شوند.مطالعات متعدد نشان می‌دهد در تمام بافت‌های تجدید شونده مانند قرنیه و یا پوست، دسته‌ای از سلول‌ها با ویژگی‌های منحصر به فرد وجود دارند که باعث ساخت و احیای مجدد آن بافت‌ها می‌شوند.

این سلول‌ها قدرت تکثیر و همانند سازی دارند و قادرند سلول‌هایی کاملا مشابه خود را ایجاد کنند. از طرف دیگر توانایی تمایز به سلول‌های بافتی که در آن مستقر هستند را نیز دارند و چنانچه آن بافت دچار آسیب شود، می‌توانند آن را بازسازی کنند. امروزه این سلول‌ها، که طول عمری معادل طول عمر موجود زنده را دارند، تحت عنوان سلول‌های بنیادی شناخته می‌شوند.

اگر بپذیریم بافت قرنیه نیز واجد این گونه سلول‌های بنیادی برای ایجاد بافتی شاداب و جوان در تمام طول عمر فرد است این پرسش‌ها مطرح می‌شود که این سلول‌ها کجا قرار گرفته‌اند؟ چگونه می‌توان آنها را شناسایی کرد؟ و چنانچه این سلول‌ها تخریب شوند و یا از بین روند چه اتفاقی برای فرد رخ می‌دهد؟

در سال 1995 محققی به نام Wei نشان داد منشأ تمام سلول‌های اپی‌تلیوم قرنیه، سلول‌های بنیادی است که در ناحیه لیمبوس یعنی حدفاصل قرنیه و صلبیه چشم واقع شده‌اند. شواهد دیگری نیز وجود دارند که نشان می‌‌دهند سلول‌های بنیادی در ناحیه لیمبوس قرار دارند، از جمله این شواهد می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:

الف: هنگام ترمیم زخم‌های قرنیه، سلول‌هایی از ناحیه بین ملتحمه و قرنیه (منطقه لیمبوس)، به سمت ناحیه زخم مهاجرت می‌کنند و به ترمیم آن می‌پردازند.

ب: ناحیه لیمبال واجد کمترین سلول‌های تمایز یافته اپی‌تلیال قرنیه است.

ج: سلول‌هایی که در ناحیه قاعده لیمبال واقع شده‌اند ویژگی‌های تکثیری سلول‌های بنیادی را نشان می‌دهند. این سلول‌ها نسبت به سلول‌های اپی‌تلیال مرکزی و محیطی قرنیه از پتانسیل تکثیری بالاتری در محیط کشت برخوردارند و در ترمیم زخم‌های قرنیه‌ای موثرند و به عوامل پیش‌برنده توموری پاسخ می‌دهند.

د: زمانی که ناحیه لیمبال به طور جزئی و یا کامل دچار زخم و آسیب می‌شود، ناهنجاری‌هایی چون رشد اپی‌تلیال ملتحمه به داخل قرنیه، رگ‌زدایی و التهاب مزمن را به دنبال دارد که ناشی از نقص سلول‌های بنیادی واقع در ناحیه لیمبال است.

ه: شایع‌ترین محل پیدایش بدخیمی‌های قرنیه و زخم‌های توموری اپی‌تلیال قرنیه که ناشی از تکثیر سلول‌های نسبتا تمایز نیافته است، در لیمبوس هستند.

به این ترتیب مشخص می‌شود، منشأ سلول‌های اپی‌تلیوم قرنیه، سلول‌های بنیادی است که در ناحیه لیمبوس (حدفاصل قرنیه و ملتحمه) واقع شده‌اند. سلول‌های بنیادی لیمبال (Limgal Stem cell) طی تمایز، سلول‌های اپی‌تلیوم قرنیه را به وجود می‌آورند و در تشکیل لایه اپی‌تلیوم قرنیه موثرند. سلول‌های این ناحیه خاصیت خود تجدید شوندگی دارند و قدرت تمایز به انواع سلول‌های اپی‌تلیوم قرنیه را دارا هستند:

نقش سلول‌های بنیادی در ترمیم بافتی

در حیوانات، مثال‌های زیادی برای تولید مجدد بافت، به دنبال آسیب وجود دارد.بسیاری از موجودات قادر به تولید مجدد تمام یا بعضی از اندام‌های خود هستند...

برای خواندن بخش دوم- درمان نقص ناحیه لیمبال چشم با سلول درمانی- اینجا کلیک کنید.