سرویس جهان مشرق _ به فاصله یک روز بعد از سفر یک روزه «چاووش اوغلو»، وزیر خارجه ترکیه به تهران، رسانه های عربی از جمله اماراتی از سفر قریب الوقوع یک هیئت بلند پایه اماراتی به تهران خبر دادند.
سفر چاووش اوغلو به تهران
این نخستین سفر وزیر خارجه ترکیه پس از انتخابات ریاست جمهوری ایران به تهران بود و طبیعی است که طرف ترکیه ای در این سفر ضمن اطلاع از رویکرد دولت جدید در قبال مسائل منطقه ای از جمله ترکیه، منافع و اهداف مورد نظر خود را دستکم برای چهار سال آینده تأمین کند.
تحولات افغانستان، سوریه، عراق، لبنان، همکاری های دو جانبه، تحریم های اعمال شده علیه ایران و مبارزه با تروریسم از جمله مهمترین موضوعات مورد بحث و تبادل نظر بین دو طرف بود.
سفر یک هیئت بلند پایه اماراتی به تهران
همان طور که گفته شد، به فاصله یک روز پس از سفر وزیر خارجه ترکیه به تهران، رسانه های عربی از سفر قریب الوقوع یک هیئت بلند پایه اماراتی به تهران خبر دادند. براساس اعلام مسئولان اماراتی هدف از سفر آتی هیئت اماراتی آرام کردن تنش های ایجاد شده بین تهران – ابوظبی است و ریاست هیئت اماراتی را «طحنون بن زاید»، مشاور امنیت ملی امارات بر عهده خواهد داشت.
«انور قرقاش»، وزیر خارجه جنجالی و پر حاشیه امارات درباره اهداف سفر هیئت اماراتی به تهران با بیان اینکه ابوظبی به کاهش تنش های پیش آمده بین تهران و ابوظبی و با دیگر کشورهای منطقه [به خصوص عربستان سعودی] درپی اختلاف نظر رخداده در پرونده های منطقه ای مانند لبنان، یمن، عراق و سوریه است، خاطر نشان کرد: اختلافات منطقه ای باید از راه گفتگو و مذاکره حل و فصل شود.
کانال تجاری و بازرگانی رقیب کانال سوئز
صرف نظر از اظهارات رسمی و رسانه ای که در خصوص سفر وزیر خارجه ترکیه و هیئت اماراتی که در آینده نزدیک انجام خواهد شد، یکی از مهمترین اهداف سفرهای طرف ترکیه ای و اماراتی به تهران که کمتر در رسانه ها به آن پرداخته شده، ایجاد «کانال یا گذرگاه ترانزیتی» بین امارات، ایران و ترکیه است که برخی رسانه های عربی از جمله رسانه های مصری به این جهت که آن را «رقیب کانال سوئز» می دانند، نسبت به آن واکنش نشان داده اند.
در واقع یکی از مهمترین اهداف سفر مشاور امنیت ملی امارات به تهران از یک سو و به موازات آن، سفر «محمد بن زاید»، ولی عهد ابوطبی به آنکارا و دیدار با «رجب طیب اردوغان»، رئیس جمهور ترکیه گفتگو و هماهنگی هرچه بیشتر در خصوص بهره برداری از طرح «گذرگاه ترانزیتی شارجه – مارسین» است که کالاهای اماراتی را پس از عبور از خاک ایران از بندر «شارجه» در امارات به بندر «مارسین» در ترکیه می رساند.
این در حالی است که مقامات مسئول ایرانی روز 11 نوامبر جاری از ترانزیت اولین محموله تجاری امارات از طریق ایران به ترکیه خبر داده و تصریح کردند که «گذرگاه ترانزیتی جدید انتقال محموله های اماراتی را 12 تا 14 روز تسریع می بخشد». تا پیش از این اماراتی ها برای انتقال کالاها و محموله های تجاری خود به بندر مارسین در ترکیه مجبور بودند، از مسیر تنگه ی «باب المندب» - کانال سوئز و دریای سرخ استفاده کنند و رسیدن محموله ها به مقصد به طور میانگین 20 روز طول می کشید.
امارات دومین شریک بزرگ تجاری ایران محسوب می شود و به گفته ی «روح الله لطیفی»، سخنگوی گمرک ایران طی 5 ماهه ی اول سال جاری در مقایسه با مدت زمان مشایه سال گذشته، حجم مبادلات تجاری ایران وامارات از لحاظ وزن 24 درصد و از حیث ارزش 54 درصد افزایش را نشان می دهد. با راه اندازی گذرگاه ترانزیتی جدید انتظار می رود، امارات حتی برای انتقال محموله های نفتی خود نیز به جای کانال سوئز، از گذرگاه شارجه – مارسین استفاده کند که در صورت تحقق این امر، زیان اقتصادی هنگفتی به مصر به عنوان دارنده ی این کانال وارد خواهد شد.
واکنش مصری ها به کانال ترانزیت جدید
تاکنون هیچ واکنش رسمی از سوی قاهره در خصوص گذرگاه ترانزیت شارجه – مارسین منتشر نشده است؛ تنها واکنش ثبت شده تاکنون از سوی یک مقام مسئول مصری بوده که نخواسته نامش افشا شود. وی در خصوص گذرگاه جدید گفته بود که هیچ گذرگاهی نمی تواند، موقعیت کانال سوئز را تهدید کند و یا به عنوان جایگزینی برای این گذرگاه مطرح شود. اما فعالان مصری فضای مجازی به شدت از این اقدام امارات انتقاد کرده و گذرگاه جدید را رقیبی برای کانال سوئز دانسته اند.
هم اکنون سازمان بنادر و کشتیرانی بین المللی دبی مالکیت و نظارت بر 78 بندر و گذرگاه زمینی را در اختیار دارد که بیش از 50 شرکت بین المللی وابسته به بیش از 40 کشور جهان در آنها حضور و فعالیت تجاری و بازرگانی دارند.
در حال حاضر 27 درصد از ترددهای جاری در کانال سوئز را نفتکش ها تشکیل می دهند که نفت و فرآورده های نفتی را از خاورمیانه و مشخصا منطقه ی خلیج فارس به اروپا و آمریکا انتقال می دهند، کشتی های تجاری و نفتکش های سعودی 5 درصد و کویت 1.4 درصد از ترددهای کانال سوئز را به خود اختصاص می دهند. به جز گذرگاه ترانزیتی محور شارجه – مارسین تاکنون طرح های جایگزین متعددی از سوی کشورهای منطقه و دیگر کشورها از جمله روسیه برای کاستن از اهمیت کانال سوئز و تردد کشتی ها از آن ارائه و مطرح شده که از جمله آنها می توان به طرح خط لوله انتقال نفت «ایلات – عسقلان» و طرح خط آهن «ایلات – اسدود» اشاره کرد که تاکنون به مرحله ی بهره برداری نرسیده است.
اهداف سه کشور ایران – امارات – ترکیه
اما هریک از سه کشور ایران، امارات و ترکیه اهداف خاص خود را از این گذرگاه ترانزیتی محور شارجه – مارسین دنبال می کند.
برای جمهوری اسلامی ایران، راه اندازی این طرح علاوه بر اینکه بر موقعیت ژئوپولتیکی ایران در منطقه تأکید می کند، می تواند، به یکی از منابع مهم درآمد زایی برای دولت تبدیل شود. در عین حال ایران می تواند، از این گذرگاه ترانزیتی به عنوان یکی از راه های دور زدن تحریم های بین المللی استفاده کند، به ویژه آنکه با بسته بودن حساب های ارزی ایران در خارج، از قراردادهای تهاتری با دو کشور امارات و ترکیه به عنوان دو شریک تجاری بزرگ استفاده کند.
همچنین نقش ایران به عنوان حلقه ی ارتباطی انتقال محموله های امارات به ترکیه و بالعکس و گره خوردن منافع و مشترکات اقتصادی سه کشور با یکدیگر می تواند، به برگ برنده ای در دست ایران تبدیل شود تا از آن در راستای رشد و پیشرفت اقتصادی کشور استفاده کند. اما هریک از دو کشور امارات و ترکیه از این راه اندازی این طرح اهداف منطقه ای و اقتصادی خاص خود را دنبال می کنند که از جمله آنها رقابت هریک از دو کشور با قاهره است که از مهمترین هم پیمانان منطقه ای عربستان سعودی محسوب می شود.
