ریفلاکس معده؛ بازگشتی دردسر ساز

پروفسور منصور شهرکی : متخصص تغذیه و رژیم درمانی ؛ و استاد تمام تغذیه دانشکده پزشکی دانشگاه علوم پزشکی زاهدان

مهیار قاسمی : دانشجوی دوره کارشناسی تغذیه ؛ دانشگاه علوم پزشکی زاهدان

تحریریه زندگی آنلاین : بیماری ریفلاکس معده یا Gastroesophageal Reflux Disease یا به اختصار (GERD)، یک بیماری شایع با نرخ رشد مثبت در سطح جهان و دارای نسبت بالاتر در بین سفید پوستان و زنان و نرخ فزاینده‌ای در میان سالمندان و افراد مسن است، البته اخیراً افزایش قابل توجهی در نسبت بیماران مبتلا به GERD در گروه‌های سنی جوان‌تر نیز مشاهده شده است.

چگونه ریفلاکس معده اتفاق می‌افتد؟

ریفلاکس معده هنگامی اتفاق می‌افتد که عضله اسفنکتر مروی یا LES (Lower Esophageal Sphincter) که در انتهای تحتانی مری قرار دارد خوب بسته نشود و به اسید معده و محتویات اسیدی داخل معده اجازه بازگشت به مری را بدهد. این اتفاق می‌تواند باعث سوزش سر دل و سایر علائم و نشانه‌ها شود. ریفلاکس مکرر یا مداوم می‌تواند منجر به بیماری رفلاکس معده شود. بسیاری از افراد هر ازگاهی رفلاکس اسید را تجربه می‌کنند. بیشتر افراد می‌توانند با تغییر در شیوه زندگی و داروهای بدون نسخه، بیماری GERD را مدیریت کنند، اما برخی از مبتلایان به GERD ممکن است برای کاهش علائم به داروهای قوی‌تر یا جراحی نیز نیاز داشته باشند.

 بیشتربخوانید:

5 روش خانگی درمان رفلاکس معده

توصیه‌های لازم تغذیه‌ای و رفتاری برای درمان ریفلاکس معده

استفاده از رژیم‌های غذایی حاوی ویتامین C و ویتامین E به مقدار کافی

 مصرف میوه‌جات و سبزیجات محتوی آنتی‌اکسیدان‌ها

 مصرف مواد غذایی حاوی بتاکاروتن. بتاکاروتن به‌ عنوان ماده پیش‌ساز ویتامین A یک آنتی‌اکسیدانت نیز می‌باشد. سبزیجاتی که به رنگ سبز تیره، زرد تیره و نارنجی رنگ هستند، سرشار از بتاکاروتن هستند، بنابراین هر قدر رنگ سبز، زرد یا نارنجی سبزی یا میوه تیره‌تر باشد، بتاکاروتن بیشتری در خود دارد. همچنین در نظر گرفته شود که مصرف مکمل‌های بتاکاروتن به مقدار زیاد نیز مورد توصیه متخصصین تغذیه نمی‌باشد.

 مصرف گوشت، روغن، نمک و کلسیم به مقدار زیاد مورد توصیه نمی‌باشد.

 مصرف متعادل کربوهیدرات‌ها، پروتئین‌ها،

ویتامین C، انواع نشاسته‌ها، تخم‌مرغ و میوه‌جات برای این بیماران مناسب می‌باشد.

 افزایش تعداد وعده‌های غذایی در حجم کمتر

 مصرف نکردن ادویه‌جات و مواد غذایی بسیار تند

 غذاهای سرخ شده در روغن زیاد استفاده نشود و ترجیحاً غذاهای کبابی، آب‌پز و در فر پخته شده مورد توصیه است.

 ترجیحاً در هنگام غذا خوردن صحبت نشود، چون به نحوی موجب هوا‌گیری نیز می‌شود.

 بعد از خوردن غذا حالت نیمه نشسته (نشستن روی مبل راحتی و یا تکیه دادن به پشتی) مورد توصیه است.

 چاقی از طریق افزایش فشار به محتویات شکمی باعث بازگشت غذا به مری می‌شود، لذا توصیه می‌شود که افراد چاق از رژیم غذایی کاهش وزن نیز استفاده کنند.

 ضمن مضرات فراوان نوشیدنی‌های الکلی، این نوشیدنی‌ها از طریق تحریک تولید اسید معده علائم بیماری را تشدید می‌کنند.

 در نظر داشته باشید که نوشیدنی‌های حاوی کافئین هم می‌توانند سبب کاهش فشار دریچه انتهایی مری (LES) شده و نهایتاً سبب رفلاکس معده شوند.

 همچنین مصرف غذاهای نفاخ (مثل حبوبات به مقدار زیاد) موجب کاهش فشار دریچه انتهایی مری (LES) شده و سبب رفلاکس معده می‌شوند، ولی رژیم غذایی سالم با مقادیر مناسب فیبر می‌تواند در کاهش علائم ریفلاکس مؤثر باشد. همراه وعده‌‌های غذایی آب استفاده نشود.

  بیشتربخوانید:

راهکارهای خانگی برای کاهش رفلاکس معده

با این مواد خوراکی دیگر سوزش معده ندارید

عوارض بیماری ریفلاکس معده

باریک شدن مری (تنگی مری): صدمه به مری تحتانی ناشی از برگشت اسید معده باعث شکل‌گیری بافت اسکار (زخمی) در مری می‌شود. بافت اسکار ایجاد شده در مری مسیر غذا را در مری باریک می‌کند و منجر به مشکل در بلع می‌شود.

 ایجاد درد وسیع در مری (زخم مری): اسید معده می‌تواند بافت مری را در ناحیه مری پوشانده و باعث ایجاد زخم باز نیز بشود. زخم مری می‌تواند خونریزی کند و باعث درد شود و بلع را مشکل نماید.

 تغییرات پیش سرطانی در مری (مری بارت): ضایعات ناشی از اسید معده می‌تواند باعث ایجاد تغییرات آناتومیک در پوشش بافت مری تحتانی شود. این تغییرات با افزایش خطر ابتلا به سرطان مری همراه است.

  بیشتر بخوانید:

با این خوراکی ها از شر رفلاکس معده رها شوید

5داروی گیاهی برای درمان رفلاکس اسید معده

علائم ریفلاکس معده

 احساس سوزش در قفسه سینه (سوزش سر دل) که معمولاً بعد از خوردن غذا دیده می‌شود که ممکن است در شب شدیدتر شود.

 درد قفسه سینه

 مشکل در بلع

 برگشت مواد غذایی یا مایع‌ترش از معده به مری

 احساس توده‌ای در گلو

 مشکلات خواب

 ترشح زیاد بزاق دهان

 و حتی پوسیدگی دندان

 اگر رفلاکس اسید در شب دیده شود، ممکن است علائم زیر نیز مشاهده گردد:

 سرفه مزمن

 لارنژیت

 ابتلا به آسم یا وخیم‌تر شدن آن

 اختلال خواب

 بیشتر بخوانید:

مبتلایان به آلرژی چه غذاهایی بخورند و چه غذاهایی نخورند؟

پنیر لبنه چه نوع پنیری است و چه خواصی دارد؟

  علل و عوامل ایجاد کننده ریفلاکس معده

 چاقی یا افزایش وزن شدید

 شکاف بالای شکم به داخل دیافراگم (فتق هیاتال)

 بارداری

 اختلالات بافت همبند مانند اسکلرودرمی در ناحیه مری

 تأخیر در تخلیه معده

بعضی عوامل ممکن است به طور غیرمستقیم از طریق تأثیر آنها بر شرایط سبک زندگی از جمله عادات غذا خوردن، استرس‌های روانی- اجتماعی و اقدامات بهداشتی نیز با GERD ارتباط مستقیم داشته باشند.

عوامل تشدید کننده ریفلاکس اسید معده

 سیگار کشیدن

 استفاده از مرکبات به مقدار زیاد

 خوردن فست‌فود وکلا استفاده زیاد از غذاهای تهیه شده در آشپزخانه‌های بیرون از منزل

 خوردن وعده‌های غذایی حجیم یا خوردن غذا در اواخر شب به مقدار زیاد

 خوردن غذاهای خاص (محرک) مانند غذاهای پرچرب یا سرخ شده و یا غذاهای تند به مقدار زیاد

 زیاد استفاده کردن از نوشیدنی‌های خاص مانند الکل، قهوه و حاوی شکلات فراوان

 مصرف داروهای خاص مانند آسپرین

 چربی بیش از حد دور شکم (چربی شکمی) همچنین می‌تواند خطر ابتلا به GERD را از طریق مکانیسم افزایش فشار داخل معده و کاهش فشار اسفنکتر تحتانی مری یا LES افزایش دهد.