سمیرا سلطانیه : دانشجوی کارشناسی ارشد تغذیه بالینی
ماریه صلواتیزاده : دانشجوی کارشناسی ارشد تغذیه بالینی
زیر نظر: دکتر آزیتا حکمت دوست - متخصص تغذیه
تحریریه زندگی آنلاین : کبدچرب شایعترین بیماری مزمن کبدی میباشد که 15 تا 35 درصد جمعیت جهان را درگیر کرده است. بیماران مبتلا به کبد چرب عمدتاً دیابتی یا چاق هستند و همچنین دچار اختلالات زمینهای هم چون فشارخون، چربی خون و مقاومت به انسولین میباشند. ابتلا به کبد چرب شانس خطرات قلبی را در فرد افزایش میدهد.
در صورتی که بیش از 5 درصد وزن کبد را چربی تشکیل داده باشد، بیماری کبد چرب تعریف میشود. در حال حاضر این بیماری از طریق اصلاح سبک زندگی شامل تغییرات رژیم غذایی، فعالیت فیزیکی و در نهایت کاهش وزن به همراه مداخلات بالینی به طور موثری قابل کنترل میباشد.
بیشتر بخوانید:
کاهش وزن
کاهش وزن صرف نظر از میزان آن، درصد چربی کبد را کاهش میدهد. در صورتی که فرد 5 درصد وزن خود را کاهش دهد، از استئاتوز کبدی (تجمع چربی در کبد) و اگر 10 درصد از وزن بدن کاهش یابد، از درجه فیبروز کبدی کاسته میشود، البته باید توجه شود که کاهش وزن در این افراد باید تدریجی و آهسته باشد به طوری که حداکثر 10 درصد وزن بدن در طی 6 ماه کم شود.
هدف اولیه رژیم غذایی کاهش کالری و کربوهیدرات دریافتی و افزایش پروتئین میباشد.
توصیه میشود بیماران محتوای غذاهای گیاهی خود شامل غلات کامل، حبوبات، میوه و سبزی را در رژیم خود افزایش دهند و در مقابل غذاهای کربوهیدراتی مثل برنج سفید، میان وعدههای حاوی برنج، کراکر، کیک، بیسکویتها، شیرینی، دونات، کلوچه، نان ساندویچی، نان شیرین، دسرهای پخته شده، شیرینی، خمیر پیتزا، نانهای همبرگر، پنکیک و آبمیوههای صنعتی را محدود کنند، چون قند خون بالا سبب افزایش تجمع چربی در کبد میشود. مصرف سبزیجات خصوصاً اسفناج خام به دلیل محتوای مواد مغذی و پلیفنل آنها، خطر کبدچرب را کاهش میدهد با ذکر این نکته که اسفناج پخته چنین اثری را ندارد. در انتخاب میوهها بهتر است میوههای کالتر مصرف شوند و به طور کلی مصرف روزانه 9 تا 10 واحد مجموع میوه و سبزی در کبدچرب بلامانع است. البته بهتر است، بیشتر از سبزیجات استفاده شود، زیرا میزان قند ساده کمتری دارند. از آن جایی که غذاهای سرخ شده محتوای چربی و کالری بالایی دارند باید محدود شوند. همچنین توصیه میشود مصرف روغن زیتون، ماهیهای چرب (مثل سالمون)، آووکادو و کره بادامزمینی افزایش یابد و مصرف چربیهای حیوانی، لبنیات پرچرب، کره، گوشت قرمز، سوسیس به حداقل رسانده شود.
نمک
مصرف زیاد نمک شانس ابتلا به کبدچرب را افزایش میدهد، بنابراین توصیه میشود که مصرف نمک به کمتر از 6 گرم در روز (معادل یک قاشق مربا خوری) برسد. افرادی مبتلا به فشارخون بالا هستند بایستی کمتر از این مقدار یعنی حدود 4 گرم در روز نمک مصرف کنند.
بیشتر بخوانید:
مغزها
رژیم غذایی که سرشار از مغزها باشد با کاهش التهاب، مقاومت به انسولین و استرس اکسیداتیو و کاهش شیوع کبدچرب همراه است. همچنین مصرف گردو توسط افراد مبتلا به کبدچرب، نتیجه تستهای کبدی آنها را بهبود میبخشد.
حبوبات و سویا
مصرف حبوبات پایین آورنده قند خون و تریگلیسیرید خون در افراد چاق میباشد و برخی مطالعات توصیه به مصرف سویا به منظور کاهش شانس ابتلا به کبدچرب میکنند.
ویتامین E
به عنوان یک ویتامین محلول در چربی عملکرد آنتیاکسیدانی دارد و توصیه میشود بزرگسالانی که به دیابت مبتلا نمیباشند، روزانه 800 واحد ویتامین E به منظور تقویت استئاتوز و التهاب مصرف کنند. تخمه آفتابگردان منبع بسیار خوبی از ویتامین E است (20 میلیگرم ویتامین E در هر 100 گرم تخمه آفتابگردان).
بیشتر بخوانید:
امگا 3
مکملیاری با امگا 3 در افراد مبتلا به کبد چرب میتواند از طریق کاهش محتوای چربی کبد، کاهش تریگلیسیرید و افزایش کلسترول خوب (HDL) مفید واقع شود.
سیر
بر اساس مطالعات اخیر مصرف سیر میتواند در کاهش وزن و کاهش چربی در افراد مبتلا به کبدچرب موثرعمل کند.
زردچوبه
مصرف مقادیرزیاد زردچوبه میتواند در کاهش آسیب کبدی در افراد مبتلا به کبدچرب مفید باشد.
قهوه
دیده شده است مصرف قهوه در کاهش فیبروز کبدی مؤثر بوده است.
ویتامین D
کمبود ویتامین D سبب مقاومت به انسولین میشود و شاخصهای کبدچرب و فیبروز کبدی را افزایش میدهد.
پتاسیم
سطوح پایین پتاسیم خون با کبدچرب مرتبط میباشد، لذا مصرف غذاهای غنی از پتاسیم همچون ماهی، سبزیجات برگ سبز همچون بروکلی، اسفناج و میوههایی همچون موز، پرتقال، کیوی و زردآلو توصیه میشود. تعدادی از مطالعات به مصرف مکملهایی همچون رزوراترول، بتائین، بربرین، شیرخشت و سلنیوم توصیه کردهاند.
فعالیت فیزیکی
فعالیت فیزیکی در کنار رژیم غذایی سبب کاهش چشمگیر محتوای چربی کبد و کاهش سطح آنزیمهای کبدی میگردد، لذا توصیه میشود هفتهای 150 دقیقه فعالیت با شدت متوسط انجام شود.