مدیریت امام زمان(عج)

السلام علیک یا صاحب التدبیر

السلام علیک یا صاحب التدبیر[1]

هو المدار بل هو المدیر

بأمره التقدیر و التدبیر[2]

«مدیریت» در معنای لغوی به معنای اداره کردن است و مدیریت امام (ع) یعنی اداره کردن هر آن چه شأن امام است و خداوند آن را برعهده او نهاده است. مدیریت در این معنا بسیار گسترده خواهد بود و با کمی تسامح، همه آثار «وجودی» و «شخصیتی» حضرت را دربرخواهد گرفت.[3] اما مدیریت در معنای اصطلاحی به معنای سازمان دهی، هدایت و به کارگیری امکانات و نیروها براساس ارزش هایی معین برای رسیدن به هدفی مطلوب است. مقصود از مدیریت حضرت در این جا که برخاسته از تدبیر و فعل امام است، معنای اصطلاحی آن است.

«اهداف» امام زمان(عج) متعدد است: حفظ و گسترش دین و شیعیان، ایجاد مرکز و دولتی برای شیعه، حفظ و تقویت ایران به عنوان مرکز تشیع و «شیعه خانه امام زمان(عج)»، ایجاد حکومت جهانی و....[4] در این میان، برخی از اهداف عالی و برخی میانی اند. از جمله اهداف عالی حضرت ایجاد حکومت عدل توحیدی و جهانی است؛ حکومتی که انسان ها را از قید غل و زنجیرها برهاند و زمینه رشد و کمال آنها را فراهم سازد. این هدف وعده قطعی الهی است؛ ﴿وَعَدَ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنکُمْ وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُم فِی الأَرْض کمَا اسْتَخْلَفَ الَّذِینَ مِن قَبْلِهِمْ وَلَیُمَکِّنَنَّ لَهُمْ دِینَهُمُ الَّذِی ارْتَضَی لَهُمْ﴾[5] و خداوند هرگز از وعده خود تخلف نمی کند؛ ﴿إنَّ اللهَ لا یُخْلِفُ الْمِیعَاد﴾.[6]

این وعده قطعی الهی با دستان پرتوان حضرت ولی عصر(عج) تحقق پیدا خواهد کرد؛ «و الذی بعثنی بالحقّ نبیّاً لو لم یبق من الدنیا إلّا یوم واحد لطولّ الله ذلک الیوم حتّی یخرج فیه ولدی المهدی فینزل روح الله عیسی بن مریم فیصلّی خلفه و تشرق الأرض بنوره و یبلغ سلطانه المشرق و المغرب»[7] و «الأئمّة من بعدی إثنا عشر، أوّلهم أنت یا علیّ و آخرهم القائم الذی یفتح الله عزّوجلّ علی یدیه مشارق الأرض و مغاربها».[8]

اما چگونه؟ شاید برخی گمان کنند که امام تا پیش از فرارسیدن زمان ظهورش در جهت تحقق این هدف هیچ نقشی ندارد و تنها در گوشه ای نشسته تا هنگام ظهورش فرا رسد و از خیمه اش به در آید و البته گاه گداری برخی افراد را شفا می دهد و یا گم شده ای را به مقصد ره نمون می شود! اما ما بر این باوریم که امام در جهت ایجاد آن آرمان الهی نقش آفرین است و خود نیز تکلیف دارد که زمینه های ظهورش را فراهم آورد و غیبت هم مانع نیست؛ چون غیبت پنهان بودن و در پنهانی کار کردن است، نه بی کاری. امور در غیبت تعطیل نمی شوند؛ چون امامت تعطیل بردار نیست، بلکه چه بسا دست امام از جهاتی بازتر شود و به دور از تنگناها و برخی مزاحمت ها به تدبیر امور و آرایش نیرو بپردازد و بسیاری از توطئه ها بر ضدّ شیعه، مسلمانان و یا جامعه جهانی را خنثا کند و شیعیان پراکنده را جمع سازد. او با حفظ شیعیان و دولت شیعی زمینه ساز دولت جهانی عدل خواهد بود.

دلایل متعددی از عقل، نقل و سیره بر این باور می توان آورد که به اختصار از هریک نمونه هایی ارائه می شود. پیش از آن یادآوری چند نکته ضروری است:

1. دلایل ارائه شده درباره مدیریت حضرت برای اثبات این قضیه به صورت کلی است، اما اثبات موارد و مصادیق آن نیاز به دلیل یقینی دارد و هر ادعایی پذیرفتنی نیست.

2. مدیریت حضرت براساس سه اصل غیبت، حکمت و سنت است. حضرت هرگز کاری خلاف فلسفه غیبت و یا خلاف حکمت و مصلحت انجام نمی دهد و در انجام آن نیز هرگز از سنت های الهی تخطی نمی کند؛ سنت هایی که در قرآن، بیشتر به صورت جمله های شرطی و گاهی خبری آمده: ﴿إِن تَنصُرُوا اللَّهَ ینصُرْکُمْ﴾[9]، ﴿إِنْ عُدتُّمْ عُدْنَا﴾[10]، ﴿لَئِن شکَرْتُمْ لأَزِیدَنَّکُمْ وَلَئِن کَفَرْتُمْ إِنَّ عَذَابِی لَشَدِیدٌ﴾[11]، ﴿مَن یتَّقِ اللَّهَ یجْعَل لَّهُ مَخْرَجًا﴾[12]، ﴿وَلَوْ أَنَّ أَهْلَ الْقُرَی آمَنُواْ وَاتَّقَواْ لَفَتَحْنَا عَلَیهِم بَرَکَاتٍ مِّنَ السَّمَاء وَالأَرْضِ﴾[13]، ﴿إِنَّ اللّهَ لاَ یغَیّرُ مَا بِقَوْمٍ حَتَّی یغَیّرُواْ ما بأَنْفُسِهِمْ﴾[14] و...

3. بین مدیریت و نقش آفرینی تفاوت وجود دارد و هر نقشی مدیریت نیست، بلکه مدیریت باید براساس هدف و برنامه ای خاص باشد. گرچه براساس اصل حکمت، هر حرکت و عمل حضرت خالی از حکمت نیست و هر اقدام آن بزرگ وار داخل در طرح جامع و تدبیر شامل و فراگیر حضرت است، حتی آن جا که کسی را شفا می دهد، اما مراد از مدیریت حضرت در این جا همان معنای اصطلاحی آن و مجموعه فعالیت ها و اقداماتی است که امام برای رسیدن به اهداف غایی و میانی خود انجام می دهد.

4. مدیریت حضرت به دو صورت مستقیم و غیرمستقیم اعمال می شود. یکی از نمونه های مدیریت غیرمستقیم امام زمان(عج) اصل مترقی ولایت فقیه و انتصاب فقها به عنوان نایبان عام آن حضرت در عصر غیبت کبراست.

5. خواست و اراده حضرت در طول اراده الهی است ونه در عرض آن. او همان را می خواهد که خداوند می خواهد. امام زمان(عج) خود می فرماید: «دل های ما امامان ظرف خواست خداوند است و خواست ما به خواست او محدود و مقید است و ما مطیع او هستیم؛ ﴿وَمَا تشَاؤُونَ إِلاَّ أَن یشَاء اللَّهُ﴾[15].[16] البته پرواضح است که اراده امام هیچ منافاتی با انتخاب و اختیار انسان ندارد.

6. آن چه می توان به حضرت منتسب کرد، خوبی ها و زیبایی هاست و نارسایی ها و ضعف ها از ساحت او دور است و به بی تدبیری و ناتوانی ما باز می گردد. به تعبیر قرآن ﴿وَمَا بِکُم مِّن نِّعْمَة فَمِنَ اللّهِ﴾[17]، ﴿مَّا أَصَابَکَ مِنْ حسَنَةٍ فمِنَ اللّه وَمَا أَصَابَکَ مِن سَیِّئَة فَمِن نَّفْسِکَ﴾.[18] البته ناگفته نماند که خوبی ها و رحمت ها جلوه های گوناگونی دارند و گاهی به صورت فشار و سختی ظاهر می شوند؛ ﴿وَعَسَی أَن تَکْرَهُواْ شَیْئًا وَهُوَ خَیْرٌ لَّکمْ﴾[19] و «ترحم من تشاء بما تشاء کیف تشاء».[20]

دلایل عقلی

براساس «اهداف» حکومت دینی که رشد و شکوفایی همه استعدادهای انسان و تشکیل جامعه انسانی بر پایه قسط و عدل است[21] و «قلمرو» حکومت که همه هستی است و نه محدوده شصت یا هفتاد سال عمر انسان در دنیا، اصل امامت و رهبری شیعه برای اداره جامعه مطرح می شود و اضطرار آدمی به امام و حجتی که به این مجموعه آگاه باشد و باید و نبایدهای راه بلند او را تا قرب خدا بشناسد، شکل می گیرد؛ امامی که بر همه هستی و استعدادهای انسان آگاه و از همه کشش ها و هواهای نفسانی آزاد باشد. ترکیب این آگاهی و آزادی همان عصمتی است که در ادبیات سیاسی شیعه مطرح است و ملاک انتخاب حاکم قرار می گیرد.

با تغییر اهداف حکومت، معیار انتخاب و روش انتخاب متفاوت می شود؛ معیار انتخاب، عصمت و روش انتخاب، نصب خواهد بود. شیعه براساس همین بینش مترقی و حکم عقل معتقد است که حاکمیت و رهبری، تنها حق امام معصوم است و اوست که محور این آسیاب است.[22] آن جا که زمینه فراهم باشد، به حکم عقل مکلف است آن را عهده دار شود و آن جا که نباشد، باید آن را فراهم سازد و با تقیه کار را پیش برد و با تربیت مهره های توان مند و کارساز و تحول در تلقی توده ها و بینش مردم یعنی همان دو عنصر اساسی حکومت دینی، زمینه ها را فراهم آورد و اگر مبارزه آن قدر پیچیده شود که دیگر دشمن حضور آخرین حلقه امامت الهی را حتی در پوشش تقیه تاب نیاورد و وجود او را مزاحم اهداف پلید خود بیابد و به کمتر از مرگ او قانع نشود، حکمت، اقتضای غیبت و مبارزه مخفی را می کند و این غیبت و فعالیت در خفا چیزی جز استمرار حرکت ائمه شیعه و انبیای الهی نخواهد بود.

سیره امامان نیز گویای همین حقیقت است و در واقع ارشاد به همین حکم عقل است. مگر امامان شیعه در روزگار خود بی توجه به اوضاع بودند؟ مگر حضرت علی(ع) در دوران 25ساله سکوت خود با تقیه زمینه حاکمیت خود را فراهم نساخت؟ سکوت، غیرسکون و تقیه و پنهان کاری، غیر بی کاری و بی دردی است.[23] مگر امامان بزرگ واری چون حسین و سجاد و صادق و عسکری(ع) آرام نشستند؟ آیا امام زمان(عج) در عصر غیبت صغرای خود آرام نشست و هیچ فعالیتی نداشت؟ آیا نهاد پرقدرت وکالت را رهبری نفرمود؟ آیا جامعه شیعه را مدیریت نکرد؟ مگر غیبت کبرا، ادامه غیبت صغرا و آن هم استمرار حرکت امامان شیعه نیست؟ آیا تغییر تاکتیک و شیوه مبارزه به معنای بی کاری است؟ همان طور که اشاره شد، اصل تقیه به معنای پنهان کاری و زمینه سازی و یک شکل پیچیده از مبارزه و جهاد، عنصر اساسی در حیات امامان است و بدون آن تاریخ ائمه و مبارزه های آنان را نمی توان تحلیل کرد.

از طرف دیگر، چگونه می توان پذیرفت که منتظران به یاری و یاوری امام موظف باشند و در هر پگاه با آرزوی شهادت بر یاری و دفاع از او عهد و پیمان بندند[24] و رسالت زمینه سازی حکومت او را بر دوش بگیرند،[25] اما امام خود در گوشه ای تنها به عبادت بپردازد و در جهت حاکمیتی که حق اوست و بدان مکلف است، هیچ تلاش نکند؟ آیا این خردمندانه است؛ ﴿مَالَکُم کَیفَ تَحکُمُونَ﴾[26]؟

دلایل نقلی

علاوه بر دلایل عقلی که به نمونه ای از آن اشاره شد، دلایل نقلی متعددی از آیات و روایات نیز بر مدیریت حضرت در جوامع انسانی دلالت دارد که به برخی از آنها نیز اشاره می شود:

الف) آیات

آیات متعددی از قرآن گواه بر این معناست که از میان آنها به یکی بسنده می شود.

خداوند در سوره قدر می فرماید: ﴿تَنَزَّلُ الْمَلاَئِکَةُ وَالرُّوحُ فِیهَا بِإِذْنِ رَبِّهِم مِّن کلِّ أَمرٍ﴾؛[27] «ملائکه و روح که موجودی بزرگ تر از ملائکه است، همه شئونات و کارها را با اجازه پروردگار خود بر ولی امر نازل می کنند.»[28]

به راستی مهبط ملائکه کیست و آنان بر چه کسی نازل می شوند؟ فعل مضارع «تنزّل»، در اصل «تتنزّل» بوده و از حقیقتی مستمر خبر می دهد و بر استمرار دلالت دارد. آهنگ کش دار و طولانی آیه هم با استمرار آن تا قیامت کاملاً هم آهنگ است. اگر ملائکه مقدرات را در زمان رسول خدا(ص) بر او نازل می کردند، پس از پیامبر هم آن مقدرات را باید بر کسانی نازل کنند که به لحاظ روحی با او سنخیت دارند و آنان کسانی جز اوصیای او نیستند.[29] از همین رو، در روایت آمده که با این سوره با مخالفان ما احتجاج کنید تا پیروز شوید.[30]

چرا ملائکه و روح همه شئونات و مقدرات سال آینده را از هر حادثه، خیر و شر، طاعت و معصیت، سود و زیان، مرگ و زندگی و... در شب قدر بر امام نازل می کنند؟[31] برخی از روایات به این پرسش چنین پاسخ می دهند: «إنه لینزل فی لیلة القدر إلی ولیّ الأمر تفسیر الاُمور سنة سنة، یؤمر فیها فی أمر نفسه بکذا و کذا و فی أمر الناس بکذا و کذا»،[32] «یؤمروا فی لیالی القدر کیف یصنعون إلی السنة المقبلة»[33] و «إنّما یأتی بالأمر من الله تعالی فی لیالی القدر إلی النبیّ و إلی الأوصیاء، أفعل کذا و کذا».[34]

در حقیقت، چنان که از خود آیه برمی آید و روایات نیز به آن اشاره دارند، مقدرات را بر امام نازل می کنند تا او بداند در سال آینده وظیفه اش چیست و چگونه باید مدیریت و نقش آفرینی کند و اراده پروردگار به چه چیزی تعلق گرفته است.

« إرادة الربّ فی مقادیر اُموره تهبط إلیکم و تصدر من بیوتکم؛[35] اراده خداوند در تقدیر امور بندگانش به سوی شما فرود می آید و از منازل شما برای خلق صادر می شود» و اراده امام در طول اراده الهی است و او همان را می طلبد که خدا می خواهد.

ب) روایات

در این باره روایات فراوانی وجود دارد که از این میان، به برخی از آنها اشاره می شود:

1. برخی از زیارات، حضرت مهدی(عج) را «صاحب تدبیر» صفت داده اند: «السلام علیک یا صاحب التدبیر؛[36] سلام بر تو ای صاحب تدبیر.»

سلام ها و صفت های ائمه(ع)، بی حکمت نیستند. گزینش وصفی از بین اوصاف و القاب، نکته هایی دارد که نباید به سادگی و بی درنگ از آنها گذشت. «سلام»[37] در جامعه اسلامی و در جمع مسلمانان به معنای اعلام مسالمت و پیام آور صلح و دوستی است. گوینده با گفتن سلام، آفت و تهدید از خود را به دیگران، دور می خواند. در این سطح سلام، اعلام مسالمتی است که سلامت در روابط و امنیت اجتماعی را به دنبال دارد، اما در سطحی بالاتر و در رابطه میان امت و امام، علاوه بر معنای مذکور،[38] تسلیم و واگذاری امور به امام را نیز اعلام می دارد؛ تسلیمی که دشمنی و دوستی و سلم و حرب سلام دهنده را مرزبندی می کند و سلامت در کل هستی را به دنبال می آورد.

سلام با این مفهوم عمیق در زیارت ها با القاب و اوصاف متفاوتی هم راه می شود. این هم راهی در قالب زیارت، علاوه بر آن که جای گاه و شأن امام را نشان می دهد، علت و چرایی تسلیم و واگذاری را نیز آشکار می سازد، چنان که وقتی دوستی را با وصفی خاص خطاب می کنیم و به او اظهار ارادت می داریم و یا او را تشویق می کنیم، خطاب با چنین وصفی علت ارادت یا تشویق را نشان می دهد.[39]

در عبارت «السلام علیک یا صاحب التدبیر» سلام با وصف صاحب تدبیر هم راه شده است. شاید در نگاه نخست به نظر برسد که وصف مدبّر برای بیان تدبیر رساتر باشد، ولی با دقت در تفاوت این دو، ظرافت های نهفته در این تعبیر بیشتر آشکار می شود. «صاحب» هم راهی مستمر و زندگی با شخص یا چیزی را می رساند[40] و «تدبیر» به معنای عمق و استمراربخشی به کار و گونه ای برنامه ریزی است که کار ابتر نماند و ادامه یابد. این معنا ریشه در بررسی پشت و پنهان حوادث و کارها و عاقبت آنها دارد که معنای دیگر تدبیر است.[41] بنابراین «صاحب تدبیر» کسی را گویند که همیشه هم راه هر تدبیر و هم نشین آن است؛[42] کسی که با همه تدبیرها در هر گوشه عالم و در هرکجای تاریخ است هم راهی دارد و آغاز و انجام و پنهان و آشکار آن را می داند. این هم راهی و هم نشینی، بینش و بصیرتی می آورد که به طور طبیعی، هر تدبیری در طرح و تدبیر او قرار می گیرد و محکوم تدبیر او می شود.

این شناخت و معرفت به آگاهی و بصیرت امام در کنار مهر و محبت اوست که انسان را به «سلم»، «تسلیم» و «سلام» می رساند از این روی، «السلام علیک یا صاحب التدبیر» یعنی «سلام بر تو ای هم راه همیشه هر طرح و تدبیر.»

2. در تعدادی از روایات نقش حضرت در ایام غیبت به آفتاب پشت ابر تشبیه شده است: «و امّا وجه الإنتفاع بی فی غیبتی فکالإنتفاع بالشمس إذا غیّبتها عن الأبصار السحاب»،[43] «إنّهم یستضیئون بنوره و ینتفعون بولایته فی غیبته کانتفاع الناس بالشمس و إن تجلّلها سحاب».[44] همان گونه که خورشید در پشت ابر همگان را بهره مند می کند، حضرت در ایام غیبت به وظایف امامت خود مشغول است و به ویژه شیعیان را از نور هدایت و ولایت و سرپرستی خود بهره مند می سازد، بدون این که کسی او را بشناسد و همان طور که گذشت، چه بسا دست امام از جهاتی بازتر باشد و بی نام و نشان، مستقیم و غیرمستقیم، باواسطه و بی واسطه آن چه را با اصل غیبت، حکمت و سنت منافات نداشته باشد، انجام دهد.

3. امام زمان(عج) در نامه ای به شیخ مفید چنین می فرماید: «فإنّا نحیط علماً بأنبائکم و لایعزب عنّا شیء من أخبارکم... إنا غیر مهملین لمراعاتکم و لاناسین لذکرکم لولا ذلک لنزّل بکم اللأواء و اصطلمکم الأعداء فاتقوا الله جلّ جلاله و ظاهرونا علی انتیاشکم من فتنة قد أناقت علیکم...؛[45] ما به اخبار شما آگاهیم و هیچ چیز از اخبار شما از ما پنهان نمی ماند... ما در رسیدگی و مراعات شما کوتاهی نمی کنیم و یاد شما را از خاطر نمی بریم که اگر چنین بود، گرفتاری ها و دشواری ها شما را در برمی گرفت و دشمنان شما را نابود می کردند. بنابراین، تقوا پیشه کنید و از ما پشتیبانی نمایید و ما را برای رهایی خود از فتنه ای که به شما رو آورده یاری کنید....» در عبارت پایانی، یاری طلبیدن امام از شیعیان خود برای نجات از فتنه هایی که به آنها رو آورده، تأمل برانگیز و جالب توجه است.

4. حضرت علی(ع) در بخشی از خطبه 150 نهج البلاغه که برخی از حوادث عصر غیبت و فتنه های آخرالزمان را برمی شمارد، به صراحت از اقدامات و فعالیت های حضرت مهدی (عج)[46] سخن می گوید و از مدیریت پنهانی آن حضرت در ایام غیبت در جوامع انسانی پرده برمی دارد: «ألا و إنّ من أدرکها منّا یسری فیها بسراجٍ منیر و یحذو فیها علی مثال الصالحین لیحلّ فیها ربقاً و یعتق فیها رقّاً و یصدع شعباً و یشعب صدعاً فی سترة عن الناس لایبصر القائف أثره و لو تابع نظره ثم لیشحذنّ فیها قوم شحذ القین النصل؛ آگاه باشید! آن کس از ما اهل بیت پیامبر(ص) (حضرت مهدی (عج)) که آن فتنه ها را دریابد، با چراغ روشنی بخش در آن گام می نهد و به سیره و روش صالحان (پیامبر و اهل بیت(ع)) رفتار می کند تا در آن فتنه ها گره ها را بگشاید و بردگان (ملت ها و انسان های اسیر و دربند) را آزاد سازد، جمع (گم راهان) را متفرق سازد و پراکندگان (حق طلب و مستضعف) را هم آهنگ و هم داستان کند، (او این کارها را) در نهایت پنهانی از مردم (انجام می دهد)، آن گونه که پی جویان نشانش را نبینند، هرچند دقت نظر داشته باشند. سپس در کشاکش آن فتنه ها، گروهی (برای درهم کوبیدن فتنه ها) مهیا می شوند هم چون مهیا شدن شمشیر به دست آهن گر.»

عبارت پایانی (ثمّ لیشحذنّ[47]...) به وضوح نشان از آن دارد که آماده شدن گروه مهدی یاوران حاصل زحمات پرتلاش و به ثمر نشستن مدیریت پنهان آن حضرت است. از این رو، با «ثمّ» و تراخی آورده شده است.

5. در روایتی از امام صادق(ع) در مورد امام مهدی(عج) آمده است: «... و أن یکون صاحبکم المظلوم المجحود حقّه، صاحب هذا الأمر یتردّد بینهم و یمشی فی أسواقهم و یطأ فرشهم و لا یعرفونه حتّی یأذن الله له أن یعرّفهم نفسه...؛[48] پس چرا این امت انکار می کنند که صاحب این امر در میان آنها راه برود و در بازارهایشان رفت وآمد کند، در خانه هاشان گام نهد، ولی او را نشناسند، مگر خداوند به او اجازه دهد تا خودش را به آنان معرفی کند.»

در روایتی دیگر از امام علی(ع) نیز چنین آمده است: «فوربّ علیٍّ أنّ حجّتها قائمة، ماشیة فی طرقها، داخلة فی دورها و قصورها، جوّالة فی شرق الأرض و غربها، تسمع الکلام و تسلِّم علی الجماعة، تری...؛[49] سوگند به خدای علی، حجت امت برپاست، در کوچه و راه های آنان گام برمی دارد و بر خانه های آنان وارد می شود و شرق و غرب جهان را فراوان می پیماید و گفتار مردمان را می شنود و بر اجتماعات آنان وارد می شود و سلام می دهد. او مردمان را می بیند. ...»

در دعای «ندبه» نیز چنین می خوانیم: «جانم فدایت! تو آن غایبی هستی که از میان ما بیرون نیستی، جانم فدایت! تو آن دور شده از وطنی هستی که از ما دور نیستی.»[50]

به گفته امام صادق(ع) حضرت قائم(عج) در مراسم حج حضوری همیشگی دارد: «یفقد الناس إمامهم فیشهد الموسم فیراهم و لایرونه؛[51] مردم امامشان را نیابند، او در موسم حج حاضر می شود و مردم را می بیند، اما آنها او را نمی بینند.»

عمروی نایب آن حضرت نیز با تأکید می گوید: «و الله أنّ صاحب هذا الأمر لیحضر الموسم کلّ سنة فیری الناس و یعرفهم و یرونه و لا یعرفونه؛[52] به خدا سوگند! صاحب این امر، هر ساله در موسم حج حضور می یابد، همگان را می بیند و می شناسد، اما دیگران او را می بینند ولی نمی شناسند.»

به راستی، این حضور فعال در میان امت اسلامی و جوامع انسانی برای چه مقصودی است؟ چرا حضرت این قدر در میان مردم و خانه ها و بازار و کوچه آنان، آمدوشد دارد و حرف ها و درد دل آنان را می شنود؟ چرا آن جا که همه امت اسلامی جمعند، حضور دارد؟ آیا با توجه به شأن امام و نقشی که برای او معتقدیم، این همه جز این که در راستای تحقق اهداف و زمینه سازی برای آرمان های امام باشد، برای مقصد دیگری است؟ و بالاخره آیا این همه، چیزی به غیر از نقش آفرینی و مدیریت حضرت است؟

6. امام زمان(عج) می فرماید: «إنّا خاتم الأوصیاء و بی یدفع الله عزوجلّ البلاء عن أهلی و شیعتی؛[53] من آخرین وصی پیامبر هستم و خداوند به واسطه من بلا و گرفتاری را از خاندان و شیعیان من دفع می کند.»

دفع بلا و گرفتاری از شیعیان توسط حضرت اطلاق دارد و یکی از راه های آن می تواند از طریق اعمال مدیریت آن حضرت باشد. به عبارت دیگر، یکی از راه های دفع بلا از شیعیان، مدیریت پویای حضرت است؛ مدیریتی برخاسته از نظارت و آگاهی و هم سو با اهداف بلند آن حضرت.

7. امام سجاد(ع) می فرماید: «لم تخلو الارض منذ خلق الله آدم من حجّة لله فیها ظاهر مشهور أو غائب مستور. .. و لولا ذلک لم یعبد الله؛[54] از زمانی که خداوند آدم را آفرید، زمین هرگز از حجت الهی خالی نبوده است؛ چه حجت آشکار و چه پنهان... اگر غیر این بود خدا هرگز پرستش نمی شد.»

بدون مدیریت حجت خدا، چه ظاهر و چه غایب، عبودیت خدا محقق نمی شود. به عبارت دیگر، لازمه تحقق عبودیت الهی، مدیریت حجت خداست.

8. امام علی(ع) در خطبه ای می فرماید: «و ما أخذ الله علی العلماء أن لایقارّوا علی کظّة ظالم و لا سغب مظلوم؛[55] خداوند از دانش مندان پیمان گرفته است که بر شکم بارگی ستم گران و گرسنگی مظلومان سکوت نکنند.» آیا با وجود این همه ظلم و سیاهی و شکم بارگی جهان خواران، امام می تواند آرام بنشیند؟ آیا در برابر طاغوت ها و فرعون ها که گروه گروه انسان ها را به مسلخ می برند، ساکت می ماند؟ هرگز! که این دور از شأن امام است و خداوند از آنان پیمان گرفته است. البته چگونگی و شکل این مدیریت به تدبیر خود امام است و کیفیت آن بر ما چندان آشکار نیست، اما یقین داریم که در برابر شکم بارگی ستم گران و گرسنگی مظلومان، سکوت نمی کند و همه فریادگران و مجاهدان در برابر ستم گران و مستکبران هم سو و هم جهت با امامند و به قدر ظرفیت از عنایت های او بهره مند می شوند.

9. برخی القاب حضرت مثل «عین الله فی خلقه»،[56] «عینک الناظرة بإذنک»،[57] «الجحجاح المجاهد»،[58] «الرحمة الواسعة»،[59] «رحمة للعالمین»،[60] «أرحم بالرعیّة»،[61] «الکهف»،[62] «الغوث»،[63] «مفرّج الکربات»،[64] «داعی الله»،[65] «مزیل الهمّ»،[66] «کاشف البلوی»،[67] «الخلیفه»،[68] «الحجة»[69] و... نشان می دهد که حضرت چشم خدا بر روی زمین، مجاهدی پرتلاش، پناه، فریادرس، مشکل گشای آلام، زداینده غم، برطرف کننده بلا و... است. لقب «مهدی» نیز که از مهم ترین القاب حضرت به شمار می رود، گویای نقش فعال حضرت در هدایت گری است.[70] هریک از این القاب و مجموعه آنها گویای مدیریت حضرت و جلوه ای از شئونات مدیریتی ایشان است؛ مدیری که هم چون مجاهدی تلاش گر در صحنه نبرد همیشه حق و باطل مستضعفان و مستکبران حضور پررنگ دارد و بر امت شیعی، اسلامی و جوامع انسانی، نظارت کامل دارد و پناه و فریادرس آنهاست و با برنامه های پنهان و آشکار خود، گشاینده رنج ها و آلام همگان است.

10. بنابر برخی روایات در شأن اهل بیت آمده است: «فإنّ فینا أهل البیت فی کلّ خلفٍ عدولاً ینفون عنه تحریف الغالین و انتحال المبطلین و تأویل الجاهلین؛[71] همانا در هر نسلی، عادلانی از ما اهل بیت وجود دارند که دین را از تحریف غلوکنندگان و نسبت ناروای باطل گرایان و تأویل نادانان، حفظ می کنند.»

آیا این سه کار سترگ در عصر غیبت بدون برنامه ریزی و سازمان دهی مناسب و مدیریتی کارآمد چه آشکار و چه پنهان امکان دارد؟ آیا بدون تربیت افراد توان مند و ایجاد مراکز و حوزه های علمی، این کار به سامان می رسد؟

11. از دیگر جلوه های مدیریت حضرت، دعای حضرت برای پیروان و شیعیان خود و درخواست حفظ آنان از فرمان روای آسمان ها و زمین است: «لأنّنا من وراء حفظهم بالدعاء الذی لایحجب عن ملک الأرض و السماء فلتطمئنّ بذلک من أولیائنا القلوب و لیثقوا بالکفایة منه و إن راعتهم بهم الخطوب؛[72] زیرا که ما با دعایی که از فرمان روای آسمان و زمین پوشیده نمی ماند، آنان را حفاظت و نگه داری می کنیم. بنابراین، قلب های دوستان ما به دعای ما به بارگاه الهی، آرامش و اطمینان یابد و به کفایت آن آسوده خاطر باشند، هرچند درگیری های هراس انگیز، آنان را به دلهره افکند.»

عالم جلیل القدر سید بن طاووس(ره) در اواخر کتاب مهج الدعوات می نویسد: در شب چهارشنبه 23 ذو قعده سال 638 قمری در «سرّمن رأی» بودم که سحرگاهان در سرداب مطهر شنیدم آن حضرت(عج) در حق شیعیان خود این گونه دعا می فرمود: «الهی بحقّ من ناجاک و بحقّ من دعاک فی البرّ و البحر تفضّل علی فقراء المؤمنین و المؤمنات بالغناء و الثروة و علی مرضی المؤمنین و المؤمنات بالشفاء و الصحة و علی أحیاء المؤمنین و المؤمنات باللطف و الکرم و علی أموات المؤمنین و المؤمنات بالمغفرة و الرحمة و علی غرباء المؤمنین و المؤمنات بالردّ إلی أوطانهم سالمین غانمین بمحمّد و آله أجمعین؛ خدایا؛ به حق آن که با تو مناجات کرد و به حق آن که در خشکی و دریا تو را خواند، بر فقرای مؤمنان به غنا و ثروت و بر بیمارانشان به شفا و سلامتی و بر زندگانشان به لطف و کرم و بر امواتشان به مغفرت و رحمت و بر مسافران و غریبانشان به بازگشت سالم و بهره مند به وطن هایشان تفضل فرما به حق محمد و آل او.»

سید بن طاووس می افزاید که تمام آن کلمات طیبات در خاطرم جا گرفت....[73]

شیخ صدوق همیشه با افتخار می گفت: «ولدتُ بدعوة صاحب الأمر(عج)؛ من به دعای حضرت مهدی(عج) متولد شده ام.»[74]

12. بنابر بسیاری از دعاها، حضرت بسان مجاهدی پا در رکاب در میدان کارزار است و با آرایش پیاپی نیروهای خود مبارزه را در عرصه های مختلف و در گستره جهانی رهبری و مدیریت می کند. برخی به اشتباه این دعاها و یا بخش هایی از آنها را درباره عصر ظهور می دانند، در حالی که هیچ قرینه ای بر این تقیید نیست.

«اللّهمّ المم به شعثنا واشعب به صدعنا وارتق به فتقنا وکثّر به قلّتنا وأعز به ذلّتنا وأغن به عائلنا و اقض به عن مغرمنا و اجبر به فقرنا و سدَّ به خلّتنا ویسّر به عسرنا و بیّض به وجوهنا و فکّ به أسرنا و أنجح به طلبتنا و أنجز به مواعیدنا و استجب به دعوتنا وأعطنا به فوق رغبتنا یا خیر المسئولین و أوسع المعطین إشف به صدورنا و أذهب به غیظ قلوبنا و اهدنا به لما اختلف فیه من الحقّ بإذنک إنّک تهدی من تشاء إلی صراط مستقیم و انصرنا علی عدوّک و عدوّنا إله الحقّ آمین!»[75]

سیره

بنابر نقل ها و داستان های معتبر فراوانی که به برخی از آنها اشاره خواهد شد، این نکته به دست می آید که سیره حضرت در عصر غیبت، تلاش برای زمینه سازی ظهور است و این خود دلیل دیگری است بر مدیریت و آرایش نیروی حضرت در عصر غیبت و «آفتاب آمد دلیل آفتاب». چه شاهدی گویاتر از این که شیعه در هنگام شهادت امام عسکری(ع) آن گونه در غربت و حیرتی جان کاه به سر می برد،[76] اما امروزه، ایران اسلامی، با نام و یاد حضرت قیام می کند و با رهبری نایب او پیروز می شود. آیا این چیزی جز عنایت و مدیریت حضرت است؟

خدای تعالی به پیامبرش می گوید: «به یاد بیاور آن زمانی که در غربت بودید و از این که شما را نربایند، در هراس بودید و امروزه...»[77]

مقایسه وضع گذشته و امروز ما، درس های زیادی از نمودها و جلوه های مدیریت امام را با خود به هم راه دارد. همین است که معمار بزرگ انقلاب، مرحوم امام راحل همواره بر این حقیقت تأکید داشتند و می فرمودند: «آن چه ما داریم از امام زمان(عج) است و آن چه من دارم از امام زمان(عج) است و آن چه از انقلاب داریم از امام زمان(عج) است.»[78]

در هر حال، نمونه های فراوانی در این باره وجود دارد که تنها به برخی از آنها اشاره می شود که «آب دریا را اگر نتوان کشید، هم به قدر تشنگی باید چشید».

آیت الله حاج شیخ مرتضی حائری می نویسد: «در داستان تنباکو، مرحوم میرزای شیرازی، فضلای شاگردان خود را شب ها در بیرونی جمع می کرده است و آنها در موضوع تنباکو از لحاظ مصالح حکم تحریم و لوازم محتمله غیرمطلوب آن بحث می کرده اند و به صورت مکتوبی در می آمده است و مرحوم میرزا می برده است به اتاق خود و مطالعه می کرده است و گاهی حاشیه می نوشته است، مطلب به این جا می رسد که می گفتند:

می ترسیم به واسطه حکم تحریم، جانِ "میرزا" در خطر باشد، چون دست خارجی ها که طالب این امتیاز هستند، قوی است و باید برای این جهت نیز جوابی نزد خدا داشته باشیم.

مرحوم فشارکی جداً معتقد بوده است که در قبال این مصلحت مذهبی، جان مرحوم میرزا اهمیتی ندارد. لذا خود تنها می رود اندرون خدمت میرزا. پس از تعارفات عرض می کند که شما حق استادی و تعلیم و تربیت و سایر حقوق بر من دارید، ولی خواهش می کنم به اندازه چند دقیقه مثلاً از حقوق خود صرف نظر فرمایید که من آزاد صحبت کنم.

آقای میرزا که خیلی مؤدب بوده است، می گوید: بفرمایید!

مرحوم فشارکی به طور آزاد می گوید: سید چرا معطلی؟ می ترسی که جانت در خطر بیفتد. چه بهتر که بعد از خدمت به اسلام و تربیت علمی عده ای، به سعادتِ شهادت برسی موجب سعادت شما و افتخار ماست!

مرحوم میرزا می فرماید: بلی آقا! من هم، همین عقیده را داشتم، ولی می خواستم به دست دیگری نوشته شود و امروز به سرداب مطهر رفتم و این حالت دست داد و نوشتم و فرستادم.

این قسمت آخر به حسب آن چه در نظرم هست، به عین الفاظ نقل شده، «و الله المستعان و له الشکر علی وضوح الحجّة.» [79]

شایسته است درباره این فتوای تاریخی و سرنوشت ساز کندوکاو بیشتری شود. این فتوا از دو منظر تأمل پذیر است: یکی از منظر ادبیات به کار رفته در متن فتوا و دیگری از منظر پی آمدها و ثمرات فراوان آن به ویژه خنثا سازی نقشه های پشت پرده دشمنان ایران.

درباره منظر نخست: در متن فتوا به جای استفاده از اصطلاحات فقهی واجب و حرام از اصطلاحات اعتقادی و کلامی استفاده شده و شگفت آن که مستقیماً بر روی اعتقاد به مهدویت انگشت نهاده شده است. در این فتوا به جای این که گفته شود: «الیوم استعمال توتون و تنباکو حرام و یا گناه عظیم و نابخشودنی است و یا جنگ با اسلام یا خدا و رسول است»، گفته شده: «در حکم محاربه با امام زمان(عج) است.» به کار گرفتن واژه «محاربه» (جنگ) به جای استفاده از «مرضی امام زمان(عج) نیست» و یا «مخالفت با امام زمان(عج) است» نیز در خور تأمل است. این ادبیات به روشنی نسبت سلطه بیگانگان بر اقتصاد ایران شیعی را با جنگ با امام زمان(عج) نشان می دهد و این چیزی فراتر از تطبیق قاعده نفی سبیل ﴿وَلَن یَجْعَلَ اللّهُ لِلْکَافِرِینَ عَلَی الْمؤْمِنِینَ سبِیلاً﴾[80] بر مورد است و گویای جای گاه ویژه ایران شیعی در یاری امام زمان(عج) است.

درباره منظر دوم: این فتوا دست آوردهای متعدد و بسیار ارزش مندی به هم راه داشته است، هم چون: خودباوری و غرور ملی، کاربرد دین و قدرت مرجعیت در عرصه سیاست، بیداری ایرانیان و در پی داشتن نهضت مشروطیت در سال های بعد (حدود پانزده سال). اما از همه اینها مهم تر رو شدن نقشه های پلید و خواب های شوم استعمارگر پیر در از بین بردن استقلال و هویت فرهنگی ایران اسلامی است. انگلیسی ها در پی آن بودند که با این قرارداد بر سر ایران همان بیاورند که با قرارداد کمپانی هند شرقی بر سر هندی های بیچاره آوردند. در آن جا به بهانه حمایت از دارایی های خود، به وارد کردن قشون پرداختند و بعدها به همین بهانه در هیئت حاکم هندوستان داخل شدند و کردند آن چه خواستند. درباره ایران هم پس از قرارداد رژی، سیل بزرگی از نیروهای نظامی، اطلاعاتی، سیاسی و اقتصادی انگلیس، تحت عنوان کارکنان و کارگران و وابستگان شرکت رژی به ایران سرازیر شدند و در قلعه ها و مکان هایی استقرار یافتند. آنان سلاح های زیادی نیز به هم راه داشتند و اگر نبود مرجعیت بیدار شیعه و تدبیر بلند امام زمان(عج)، ایران هندوستان دیگری برای انگلیسی ها می شد.

این واقعه سرنوشت ساز یک بار دیگر نشان داد که ایران دارای جای گاه و موقعیت ویژه ای در امر زمینه سازی ظهور است و راه ظهور حضرت و تشکیل حکومت جهانی آن بزرگوار از طریق ایران شیعی و محوریت آن به عنوان «شیعه خانه امام زمان(عج)» می گذرد. به شهادت تاریخ و روایات متعدد، حفظ استقلال، سرافرازی، توان مندی و قدرت ایران شیعی از مهم ترین اهداف و خواسته های حضرت ولی عصر(عج) است؛ «یخرج ناس من المشرق فیوطّئون للمهدی سلطانه.»[81]

سخنان امام راحل نیز در همین زمینه بهترین گواه است: «انقلاب مردم نقطه شروع انقلاب بزرگ جهان اسلام به پرچم داری حضرت حجت ارواحنا فداه است که خداوند بر همه مسلمانان و همه جهانیان منت نهد و ظهور فرجش را در عصر حاضر قرار دهد.»[82]

«امید است که این انقلاب، جرقه و بارقه ای الهی باشد که انفجاری عظیم در توده های زیر ستم ایجاد نماید و به طلوع فجر انقلاب مبارک حضرت بقیة الله ارواحنا لمقدمه الفداء منتهی شود.»[83]

«ما با خواست خدا دست تجاوز و ستم همه ستم گران را در کشورهای اسلامی می شکنیم و با صدور انقلابمان که در حقیقت صدور انقلاب راستین و بیان احکام محمدی(ص) است، به سیطره و سلطه و ظلم جهان خواران خاتمه می دهیم و به یاری خدا، راه را برای ظهور منجی و مصلح کل و امامت مطلق حق، امام زمان ارواحنا فداه هموار می کنیم.»[84]

«مسائل اقتصادی و مادی، اگر لحظه ای مسئولان را از این وظیفه ای که بر عهده دارند منصرف کند، خطری بزرگ و خیانتی سهمگین را به دنبال دارد. باید دولت جمهوری اسلامی تمام سعی و توان خود را در اداره هرچه بهتر مردم بنماید، ولی این بدان معنا نیست که آنها را از اهداف عظیم انقلاب که ایجاد حکومت جهانی اسلام است، منصرف کند.»[85]

آیت الله میرزامهدی اصفهانی از قول استاد خود حضرت آیت الله نائینی چنین نقل می کند: «در دوران جنگ جهانی اول و اشغال ایران توسط قوای انگلیسی و روسی، که حملات و هجوم ها به ملت شیعه اوج گرفته بود، آیت الله نائینی خیلی پریشان بودند و نگران از این که این وضع به کجا خواهد انجامید، نکند که این کشور محب و دوستدار امام زمان(عج) از بین برود و سقوط کند.

در همین زمان ها، شبی به امام عصر(عج) متوسل می شوند و در حال توسل و گریه و ناراحتی به خواب می روند و خواب می بینند دیواری است به شکل نقشه ایران و این دیوار ترک برداشته و خم شده و در حال افتادن است. در زیر این دیوار، یک عده زن و بچه نشسته اند و دیوار دارد روی سر اینها خراب می شود.

آقای نائینی وقتی این صحنه را می بینند به قدری نگران می شوند که فریاد می زنند و می گویند که خدایا این وضع به کجا خواهد انجامید؟

در این حال می بینند که حضرت ولی عصر(عج) تشریف آوردند و انگشت مبارکشان را به طرف دیواری که خم شده و در حال افتادن بود، گرفتند و آن را بلند کردند و دو مرتبه سر جایش قرار دادند و بعد فرمودند: این جا شیعه خانه ماست. می شکند، خم می شود، خطر هست، ولی ما نمی گذاریم سقوط کند، ما نگهش می داریم.»[86]

مرحوم حجة الاسلام سیدمحمد کوثری (ره) نقل می کند: «یک روز من در منزل آقای آیت الله فاضل لنکرانی از استادان حوزه علمیه قم بودم و یکی از فضلای مشهد آن جا بودند. ایشان به نقل از یکی از دوستانشان نقل کردند که در نجف اشرف در خدمت امام بودیم و صحبت از ایران به میان آمد. من گفتم این چه فرمایش هایی است که در مورد بیرون کردن شاه از ایران می فرمایید؟ یک مستأجر را نمی شود از خانه بیرون کرد، آن وقت شما می خواهید شاه را از مملکت بیرون کنید؟ امام سکوت کردند. من فکر کردم شاید عرض مرا نشنیده اند. سخنم را تکرار کردم. امام برآشفتند و فرمودند: فلانی چه می گویی؟ مگر حضرت بقیة الله صلوات الله علیه به من (نستجیربالله) خلاف می فرماید؟ شاه باید برود و همان هم شد و شاه از مملکت بیرون رفت.»[87]

آیت الله خزعلی می گوید: «21 بهمن 57 یوم الله بود. واقعاً ما در معرض کشته شدن بودیم؛ فقط ندای ولی عصر(عج) به داد ما رسید. فردی که الآن زنده است، پیام برد به دبیرستان علوی (خدمت امام امت)، گفت: حضرت مهدی(عج) می فرمایند: در خانه نمانید. اگر ماندید، کشته می شوید. لذا امام خیلی محکم فرمود: در خانه نمانید. آقای طالقانی به امام عرض کرد: آقا! مردم را درو می کنند. اینها عصبانی هستند، آخرِ کارشان است.

امام فرمود: باید بیرون بریزند. ایشان (آقای طالقانی) خیلی اصرار کرد. امام فرمود: اگر پیام از جای دیگری باشد، باز (بر) سر حرف خود ایستاده اید؟ (آقای طالقانی) گفت: چشم، تسلیم هستم. لذا 21 بهمن یوم الله است.[88]»[89]

(حکایت نجات شیعیان بحرین در زمان تسلط پرتغالی ها و نجات آنان توسط امام زمان(عج) از توطئه خطرناک وزیر حاکم، در تاریخ بحرین مشهور است. خلاصه آن حکایت شنیدنی چنین آمده است: «وزیر گفت: ای امیر مصلحت در این است که اکابر اهل بحرین را احضار فرمایی و مأمور داری به این که یا در خصوص این انار جواب کافی گویند و یا آن که ترک مذهب شیعه کرده و در مذهب دیگر درآیند و یا آن که مانند اهل ذمه قبول جزیه نمایند و چون از عهده جواب بر نیایند، لاعلاج در مذهب والی در آیند و در آن، والی را اجری عظیم باشد و اگر قبول جزیه نمودند، ایشان را خواری و ذلت باشد و اگر از آن هم امتناع نمایند، مردان ایشان را باید کشت و زنان ایشان را اسیر و اموال ایشان را تصرف نمود.

والی از این رأی خوشش آمد. امر به احضار علما و اکابر اهل بحرین نمود و پس از حاضر نمودن انار، ایشان را مخیر کرد میان امور مذکوره. اهل بحرین چون این شنیدند، حیران و ترسان گردیدند. لاعلاج سه روز مهلت خواستند....

محمد بن عیسی مردی صاحب فضل و تقوا بود. او سر و پای خود را برهنه نمود و به امام عصر استغاثه کرد . .. ناگهان شخصی را در نزد خود حاضر دید که به او خطاب فرمود: «ای محمد بن عیسی! تو را چه می شود؟ غم مخور! منم مولای تو؛ صاحب الزمان و آقای درماندگان. ای پسر عیسی! دل تنگ مباش که در خانه آن وزیر، لعنه الله، درخت اناری باشد، چون آن درخت بار آورد وزیر قالبی از گِل به صورت انار ساخته و آن را دو نیمه کرده و. .. ای پسر عیسی! به والی بگو: در میان این انار به غیر از دود و خاکستر چیز دیگری نباشد."

محمد بن عیسی شاد و مسرور گردید و از تأخیر جواب پرسید. آن حضرت فرمودند: «اگر یک شب مهلت می خواستید، همان شب به مقصود می رسیدید.»[90]

(آیت الله وحید خراسانی می گوید: «قبل از رفتن به نجف، استادی در مشهد داشتیم که با او بحث خصوصی داشتیم که عده ای از مشایخ آن زمان در آن بحث بودند، همین دکتری که صاحب قصه است نیز شرکت می کرد.

ماجرا را هم از او و نیز از مرحوم شیخ علی اکبر نهاوندی و مرحوم حاج شیخ علی اکبر نوغانی که هردو از بزرگان و علما بودند و از خود او شنیده بودند، شنیدم. مختصر قصه این است:

دکتر گفت: من در فتنه حمله روس ها به ایران در آن جا جراح بودم. یک روز تیرخورده ای آمد و گفت: دکتر! زود جراحی کن.

گفتم: جراحی به این سادگی نیست، باید بی هوش شوی و تخدیر گردی بعد عمل کنم.

گفت: تو وسایل جراحی را بیاور و منتظر نباش.

مثل انسان مقهوری که از خود اراده ندارد، آوردم. خوابید و گفت: «بسم الله النور.» و دو سه کلمه دیگر آهسته گفت. دیدم مثل مرده ای افتاده است.

دکتر چون خودش اهل فن بوده، فهمیده که او خلع کرده، یعنی روح را از بدن تجرید نموده و خارج کرده است. او را جراحی می کند و تیر را بیرون می آورد. او گفت: تمام که شد، بخیه ها را که زدم دیدم لب ها آهسته به هم خورد و همان کلمات را گفت و نشست. فهمیدم گوهری پیدا کردم با او سَر و سرّی پیدا نمودم تا وقتی که فهمیدم چکاره است.

روشن شد که رابطه ای با محبوب دل ها، امام زمان ارواحنا فداه دارد. گفتم: خدمتش رسیده ای؟

گفت: هیهات! هیهات! ما کجا و او کجا؟

گفتم: پس سِمَتت چیست؟

گفت: من مأمورم این جا باشم.

گفتم: آیا نظری به این مردم نمی کند؟ لشکر روس و آذربایجان؟ و این مصیبت قابل تحمل نیست!

وقتی این مطلب را گفتم، گفت: مهم نیست، بروند.

فقط همین کلمه را گفت که بروند. گفت و حرکت کرد و رفت.

عصر، از مرکز روسیه، تلگراف آمد که لشکر روس فوراً برگردد.

لشکر بدون هیچ وقفه ای هرچه بود برداشتند و همان شب رفتند. فردا گم شده را پیدا کردم. فهمیدم به یک کلمه که گفت بروند، کار تمام شد. اراده قاهره نافذه، این است! به یک کلمه، قیامت کرد.

پرسیدم: آیا تو خود وجود مبارک حضرتش را می بینی؟

گفت: هیهات! من به هفت نفر واسطه ام که آنها وجود مبارکش را می بینند.

آری! آن اکسیر اعظم، تلاقی با آن هفت نفر پیدا کرده و آنها کبریت احمر شده اند، باز آن کبریت احمر برخوردِ به این شخص پیدا کرده و شده طلای ناب انسانیت.

باید گفت: ای آقا! افسوس که نه تو را شناختیم و نه حرمتت را پاس داشتیم، تو کجایی که الآن همه جایی!....»[91]

آیت الله شهید محمد صدر از استاد خود آیت الله شهید سیدمحمدباقر صدر و ایشان از استاد خود حضرت آیت الله خوئی و ایشان از یکی از مؤمنان موثق و بسیار متدین و باتقوا (شیخ محمد کوفی) چنین نقل می کند: «در بعد از ظهر یکی از روزها در مسجد کوفه در امتداد دیوار آن راه می رفتم که دیدم در جلو ایوان مسجد فرشی گسترده شده و روی آن شخص بزرگ واری خوابیده و در کنارش شخص دیگری نشسته است. از وجود آن دو شخص تعجب کردم و از آن که نشسته بود، پرسیدم: این کیست؟ پاسخ داد: آقای عالَم. پاسخ او را جدی نگرفتم و گمان کردم که مقصودش این است که او آقای عالِم (دانش مند) است؛ زیرا عوام الناس در آن محل، عالِم را عالَم تلفظ می کنند.

سپس رفتم وضو گرفتم و در محراب مسجد کوفه مشغول نماز مغرب و عشا و خواندن نافله شدم. پس از انجام اعمال خوابم گرفت و همان جا خوابیدم. وقتی از خواب بیدار شدم، دیدم تمام مسجد روشن و نورانی است. آن قدر روشن که می توانستم خطوط قرآنی را که بر دیوار آن طرف مسجد نوشته شده بود، بخوانم. گمان کردم که فجر طالع شده و خورشید برآمده، بلکه چیزی هم از روز گذشته و بیشتر از اندازه خوابیده ام. رفتم وضو بگیرم که دیدم بر روی سکوی وسط مسجد، عده ای به نماز ایستاده اند و آن «سیدالعالَم» (آقای جهان) پیش نمازشان است و مردم زیادی از ملیت های گوناگون به او اقتدا کرده اند و در میان آنان، شخصی بود که او را عصر روز قبل در کنار آن آقا دیده بودم. از دیدن این عده به شدت شگفت زده شدم. سپس وضو گرفتم و به جماعت پیوستم و دو رکعت نماز صبح را با آنها خواندم. بعد از اتمام نماز، همان شخص گفته شده از جا برخاست و به طرف پیش نماز رفت و از او پرسید که آیا مرا هم با خود ببرند؟ وی پاسخ داد: نه! هرگز! او هنوز دو آزمایش در پیش دارد که باید آن دو را بگذراند.

ناگهان آن جمعیت ناپدید شد و مسجد را تاریکی فراگرفت و دیدم که هنوز صبح نرسیده و اندکی به طلوع فجر مانده است.»[92]

آیت الله وحید خراسانی می گوید: «مرحوم حاج میرزا احمد کفایی پسر مرحوم آخوند خراسانی صاحب کفایة الاصول برای من نقل کرد: مادر ما مریض شد، هرچه کردیم نتوانستیم مادرمان را معالجه کنیم. به ما خبر دادند که یک سیدی در نجف پیدا شده و رَمل غریبی دارد. ما به سراغ او رفتیم که پیدایش کنیم.

در ایوان حضرت امیر(ع) بودیم که سیدی از پله ها پایین آمد. فهمیدیم که همان است. من و برادرم رفتیم مقابل او و من گفتم نیتی دارم.

گفت: نیت کن! تسبیح خودش را درآورد، طاق و جفت انداخت (مانند استخاره)، سپس گفت: نیت شما راجع به یک خانمی است که سرتاپای او مرض است و سه روز دیگر خواهد مُرد. ما مبهوت شدیم.

برادرم مرحوم آقازاده (او شخصیتی بود که وقتی اجازه اجتهاد می داد، همه مجتهدین نجف امضا می کردند) گفت: من هم نیتی دارم. گفت: نیت کن! تسبیح گرفت، طاق و جفت انداخت و رنگش تغییر کرد. گفت این چه نیتی است؟ نیت تو راجع به کسی است که الآن مکه بود، الآن شام بود، الآن مدینه و... (مرتب می گفت الآن، الآن). بعد گفت: نیت تو راجع به کسی است که منظومه به دور سر او می چرخد، نیت تو راجع به امام زمان است. ما به او اصرار کردیم که این علم را به ما هم یاد بده! گفت: علم من هم راه با فقر شدیدی است که شما دو آقازاده، تحمل آن را ندارید.

رفتیم خدمت آخوند و جریان را گفتیم. ایشان متحیر شد و گفت: هرطور هست، او را پیدا کنید تا من او را ببینم.

من و برادرم تمام نجف را گشتیم ولی دیگر سید را ندیدیم.»[93]

حضرت مهدی(عج) در پیامی به نایب خود آیت الله سیدابوالحسن اصفهانی چنین می فرماید: «ارخص نفسک و مجلسک فی الدهلیز و اقض حوائج الناس، نحن ننصرک؛[94] خودت را راحت در دسترس مردم قرار بده، محل نشستنت را در دالان خانه انتخاب کن (تا مردم، سریع و آسان، با تو ارتباط داشته باشند) و حاجت های مردم را برآور ما یاری ات می کنیم.»

سید حسن نصرالله دبیرکل حزب الله لبنان می گوید: «روزی به هم راه شورای حزب الله لبنان محضر مقام معظم رهبری بودیم. اوج سختی و تنگنای ما بود و خیلی به حزب الله سخت می گذشت. کنفرانس شرم الشیخ هم صورت گرفته بود. همه توطئه ها شده بود که حزب الله را نابود کنند. موقعی که ما با رهبر معظم جهان اسلام دیدار داشتیم، ایشان به ما امید دادند و فرمودند: شما پیروز می شوید، این چیزها زیاد مهم نیست. سپس اضافه کردند: من در اداره امور کشور بعضی وقت ها حل مسائل برایم دشوار می شود و دیگر هیچ راهی پیدا نمی شود، به دوستان و اعوان و انصار می گویم که آماده شوید به جمکران برویم. راه قم را در پیش می گیریم و راهی مسجد جمکران می شویم، بعد از راز و نیاز با آقا، من احساس می کنم همان جا دستی از غیب مرا راه نمایی می کند و من در آن جا به تصمیمی می رسم و مشکل بدین صورت حل می شود و همان تصمیم را عملی می کنم.»[95]

ختامه مسک

بیانات امام راحل (ره):

«نباید بیدار شوند آنهایی که توجه به معنویات ندارند و به این غیب ایمان نیاوردند؟ کی این هلی کوپترهای آقای کارتر را که می خواستند به ایران بیایند ساقط کرد؟ ما ساقط کردیم؟ شن ها ساقط کردند. شن ها مأمور خدا بودند، باد مأمور خداست. قوم عاد را باد از بین برد، این باد، مأمور خداست. این شن ها همه مأمورند...»[96]

«شما می دانید که این پیروزی به دست آمده است، لکن این، من نبودم که این پیروزی را به دست آوردید به واسطه من. این خدای تبارک و تعالی، در سایه امام زمان(عج) ما را پیروز کرد. ...»[97]

«این حقیقتی است که باید اعتراف کرد قلعه محکمی بود که احتمال فتح آن نمی شد... ملت، با نداشتن هیچ ابزار و ساز و سلاح در مملکت، بر ابرقدرت ها و بر قدرت شیطانی که تا دندان مسلح بودند غلبه کرد و لکن این، من نبودم که این غلبه را نصیب شما کردم؛ این خدای تبارک و تعالی بوده... یک کشور سی و چند میلیونی با این اختلاف گروه ها، با اختلاف آمال و آرزوها، با اختلاف فهم و شعور آنها همه مجتمع شدند و همه با هم، دست به هم دادند و یک مطلب را خواستند و آن این که یک دست غیبی در کار است، خدای تبارک و تعالی به وسیله امام زمان(عج).»[98]

«ما در این نهضت، منت از خدا و امام عصر می کشیم. حقایق نباید مخفی یا مبهم بماند. این قیامی که از 15 خرداد شروع شد و تاکنون باقی است و امید است باقی باشد تا همه اهداف اسلام جامه عمل بپوشد، قیامی اسلامی است، قیامی ایمانی است، پیرو هیچ قیامی نیست... این اسلام است که غلبه کرد بر ابرقدرت ها، این اسلام است که فرزندان او به شهادت راغب هستند... این دست غیبی الهی بود که مردم ایران را در سرتاسر، از بچه دبستانی تا پیرمرد بیمارستانی با هم هم صدا و هم مطلب کرد. .. هیچ بشری قادر نیست که همچو بسیجی بکند، هیچ ملتی نمی تواند این طور بسیج شود. قدرت ایمان، قوه اسلام، قدرت معنوی ملت، این پیروزی را به ما ارزانی داشت.

ما منت از خدای تبارک و تعالی می کشیم، ما منت از ولی عصر می کشیم که پشتیبانی از ما فرمودند. نباید ابهامی در قضایا باشد. اگر چنان چه ابهامی در قضایا باشد یا بخواهند منحرف کنند این نهضت اسلامی ما را، منتهی به شکست خواهد شد، خیانت به ملت است، خیانت به اسلام است.»[99]

«روی موازین مادی، روی موازین عادی، باید با یک یورش، ما از بین رفته باشیم. باید همه ما یک لقمه آنها باشیم. و لکن قدرت ایمان، پشتیبانی خدای تبارک و تعالی، اتکال به ولی عصر(عج)، شما را پیروز کرد. برادران من! از یاد نبرید این پیروزی را. این وحدت کلمه ای را که در تمام اقشار ایران پیدا شد، معجزه بود. کسی نمی تواند این را ایجاد کند. این معجزه بود، این امر الهی بود، این وحی الهی بود، نه کار بشر... این مطلب را که این جماعت ایران که با هم شدند، خدا پشتیبان آنها بود و الآن هم هست. کاری نکنید که عنایت خدا خدای نخواسته کم بشود، کاری نکنید که برای ولی عصر ایجاد نگرانی بکنید. تفرقه نداشته باشید....»[100]

بیانات مقام معظم رهبری (مدظله العالی):

«امام زمان(عج) امانت و گوهر درخشنده عظیم آفرینش در میان ما، امروز بی گمان بیش از هر زمان، متوجه و مراقب این ملت است.»[101]

«جوانان عزیز، بسیجیان! یکی از آن خورشیدهای فروزان، به فضل و کمک پروردگار و به اراده الهی، امروز در زمان ما به عنوان بقیة الله فی ارضه، به عنوان حجة الله علی عباده، به عنوان صاحب زمان و ولیّ مطلق الهی در روی زمین وجود دارد. برکات وجود او و انوار ساطعه از وجود او، امروز هم به بشر می رسد. امروز هم انسانیت با همه ضعف ها، گم راهی ها و گرفتاری هایش از انوار تاب ناک این خورشید معنوی و الهی که بازمانده اهل بیت است، استفاده می کند.

امروز وجود مقدس حضرت حجت ارواحنافداه در میان انسان های روی زمین، منبع برکت، منبع علم، منبع درخشندگی، زیبایی و همه خیرات است. چشم های ناقابل و تیره ما آن چهره ملکوتی را از نزدیک نمی بیند، اما او مثل خورشیدی درخشان است، با دل ها مرتبط و با روح ها و باطن ها متصل است و برای انسانی که دارای معرفت باشد، موهبتی از این برتر نیست که احساس کند ولیّ خدا، امام برحق، عبدصالح، بنده برگزیده در میان همه بندگان عالم و مخاطب به خطاب خلافت الهی در زمین، با او و در کنار اوست؛ او را می بیند و با او مرتبط است.»[102]

«خیلی از بزرگان ما در همین دوران غیبت، آن عزیز و محبوب دل های عاشقان و مشتاقان را از نزدیک، زیارت کرده اند. بسیاری از نزدیک با او بیعت کرده اند. بسیاری از او سخن دل گرم کننده شنیده اند. بسیاری از او نوازش دیده اند و بسیار دیگری بدون این که او را بشناسند، از او لطف و نوازش و محبت دیده و او را نشناخته اند. در همین جبهه جنگ تحمیلی، جوانانی که در لحظه های حساس، احساس نورانیت و معنویت کردند، لطفی از غیب به سوی دل های خودشان حس و لمس کردند و نشناختد و نفهمیدند، بسیارند. امروز هم همان طور است.»[103]

پی نوشت ها: