عنایت های قائم آل محمد (عج) (۱)

نویسنده: دکتر احمد (رجبعلی) زمانی

برکات حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف)

وجود پر برکت حضرت بقیة الله الاعظم (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در همه ی اعصار، واسطه فیض الهی است. و مجرای رسیدن رحمت واسعه حق به همه ی موجودات و آفریدگان می باشد. عنایات و توجهات پربرکتش ابتدا بر مبنای فیّاضیت خالق متعال به صورت تکوینی همه ی موجودات را شامل می شود. جمله ی معروف دعای شریفه عدیله چنین است:
وَ بِیُمنِه رُزِقَ الوَری وَ بِوُجوده ثَبَتَت الأرضُ وَ السَّماء؛ با دست پر قدرت او همه ی موجودات مادی روزی می خورند و نیازمندی های خود را به دست می آورند و به واسطه ی وجود پربرکت او، زمین و آسمان ثبات و استحکام خود را کسب می کنند، اما فیض خاص و عنایات ویژه شامل حال کسانی خواهد شد که خود را با اعمال خالصانه و رضایت بخش در صف پیروان و علاقه مندان و محبّانش درآورند و خود را به او نزدیک کنند. اعمال و کردار و هر آن چه از آنان صادر می شود در راستای اوامر و نواهی او باشد. او را مقتدا و امام خویش بدانند و همه چیز را به طور خلاصه در وجود او ببینند. رضایت او رضای حق تعالی و خشم او را خشم حق تعالی به حساب آرند. از نظر اینان قائم آل محمد (عجل الله تعالی فرجه الشریف) محور تکوینی و تشریعی عالم است. حال با چنین دیدگاه ها و عملکرد خالصانه ای، از محبت های بیشتر او برخوردار می گردند.
با توجه به آن چه گذشت، موجودات و افراد روی زمین به دو گونه از آن خورشید پرفروغ و جهان افروز استفاده می کنند و بهره مند می گردند:
الف) بهره برداری تکوینی

وضعیت موجود عالم و چینش جهان طوری است که تک تک گیاهان و حیوانات و دیگر موجودات این جهان از حرارت و نور خورشید بهره می گیرند. وضعیت انسان ها در جهان نسبت به قائم آل محمد (صلی الله علیه و آله و سلم) در زمان حضور و غیبت همین گونه است. در توقیع امام عصر (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به محمد بن عثمان بن سعید عمری آمده است:
و اما چگونگی بهره برداری از من در زمان غیبتم [صغری، کبری] هم چون بهره برداری از وجود آفتاب است؛ آن گاه که ابرها آن را از دیدگان پنهان سازند. من امنیت را برای زمینیان به ارمغان دارم؛ همان طور که ستارگان چنین نقشی را دارند. از آن چه به شما ربطی ندارد آن قدر سؤال و پرسش نکنید و برای دانستن چیزهایی که به اندازه لازم به شما گفته شده است، خود را به زحمت نیندازید و برای تعجیل فرج من زیاد دعا کنید، زیرا گشایش و فرج شما در آن است. سلام و درود بر اسحاق بن یعقوب و بر کسانی که هدایت الهی را دنبال می کنند. (1)
آن چه را نسبت به بقیة الله الاعظم (عجل الله تعالی فرجه الشریف)، نایب دوازدهم رسول گرامی اسلام مطرح کردیم خداوند سبحان درباره وجود پربرکت رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) تصریح نموده است و این گونه بهره برداری را از وجودِ رسولش، عادی می داند:
(وَمَا کَانَ اللّهُ لِیُعَذِّبَهُمْ وَأَنتَ فِیهِمْ وَمَا کَانَ اللّهُ مُعَذِّبَهُمْ وَهُمْ یَسْتَغْفِرُونَ)؛
ای پیامبر! تا تو در میان آنان هستی، خداوند آن ها را مجازات نخواهد کرد و نیز تا آنان استغفار کنند خدا عذابشان نمی کند. (2)
در جای دیگر او را (رَحْمَةً لِّلْعَالَمِینَ) (3) می نامد؛ یعنی وجود پربرکت پیامبرش رحمت، عزّت و نعمت، نه تنها برای این کُره خاکی است بلکه برکات وجودی اش برای همه جهانیان و در همه کرات ساری و جاری است و همگی از وجود او و نایب معصومش بهره می گیرند. حال گاه به این نعمت بزرگ الهی توجه دارند و یا بدون توجه بهره تکوینی می برند؛ همانند بهره گیری مردم و دیگر موجودات از گرما، حرارت، نورانیّت، جاذبه و دافعه خورشید و... .
این بهره برداری تکوینی و استفاده انسان ها از محور عالم امکان، امری قطعی است. حضرت حجت آن گاه که برای برخی از مردم و دوستان او تردیدی به وجود آمد و در دل آن ها شبهات و پرسش های مسموم مطرح گردید، در توقیعی خطاب به شیخ مفید (رحمه الله) آن چهره ی برجسته ی جهان تشیع مرقوم فرمود:
فإِنَّا نُحِیطُ عِلْمُاً بِأَنْبَائِکُمْ وَ لَا یَعْزُبُ عَنَّا شَیْ‌ءٌ مِنْ أَخْبَارِکُمْ، وَ مَعْرِفَتُنَا بِالذُّلِ الَّذِی أَصَابَکُمْ مُذْ جَنَحَ کَثِیرٌ مِنْکُمْ إِلَى مَا کَانَ السَّلَفُ الصَّالِحُ عَنْهُ شَاسِعاً وَ نَبَذُوا الْعَهْدَ الْمَأْخُوذَ مِنْهُمْ وَراءَ ظُهُورِهِمْ کَأَنَّهُمْ لا یَعْلَمُونَ إِنَّا غَیْرُ مُهْمِلِینَ لِمُرَاعَاتِکُمْ وَ لَا نَاسِینَ لِذِکْرِکُمْ وَ لَوْ لَا ذَلِکَ لَنَزَلَ بِکُمُ اللَّأْوَاءُ وَ اصْطَلَمَکُمُ الْأَعْدَاءُ، فَاتَّقُوا اللَّهَ جَلَّ جَلَالُهُ وَ ظَاهِرُونَا عَلَى انْتِیَاشِکُمْ مِنْ فِتْنَةٍ قَدْ أَنَافَتْ عَلَیْکُمْ یَهْلِکُ فِیهَا مَنْ حُمَّ أَجَلُهُ وَ یُحْمَى عَلَیْهِ مَنْ أَدْرَکَ أَمَلَهُ وَ هِیَ أَمَارَةٌ لِأُزُوفِ حَرَکَتِنَا وَ مُبَاثَّتِکُمْ بِأَمْرِنَا وَ نَهْیِنَا وَ اللَّهُ مُتِمُّ نُورِه وَ لَوْ کَرِهَ الْمُشْرِکُونَ، اِعْتَصِمُوا بِالتَّقِیَّةِ مِنْ شَبِّ نَارِ الْجَاهِلِیَّةِ..؛
ما بر اخبار و احوال شما آگاهیم و هیچ چیز از وضعیت و احوال شما بر ما پوشیده نمی باشد و نسبت به آن چه از گرفتاری ها و مشکلات تحمل می کنید و مبتلا شده اید اطلاع داریم، زیرا زمانی که بسیاری از شما در دوران امامان شایسته ی قبل، کناره گیری کردند و غبار ذلّت را بر چهره خود پذیرفتند و پیمان های خویش را شکستند. گویا آنان نمی دانند ما در رسیدگی و سرپرستی شما کوتاهی نکرده و یاد شما را از خاطر نبرده ایم که اگر جز این بود دشواری ها و مصیبت ها بر شما فرود می آمد و دشمنان، شما را ریشه کن می نمودند. پس تقوا را پیشه ی خود کنید و از چنین گمان هایی بپرهیزید و ما را بر بیرون رفتن از این فتنه ها و آزمایش های سنگین یاری دهید و خود را نجات بخشید، زیرا این فتنه ها، بسیاری را فرا گرفته است و نابود کرد آن کسی را که اجلش رسید و مانع شد کسی را که آرزوها و آمال خود را شناخت و این چیزی است که ما را در حرکت ما یاری می دهد و شما را به اوامر و نواهی آشنا می سازد؛ گرچه مشرکان را ناخوشایند آید. شما هرگز تقیه را فراموش نکنید و در برابر شعله های آتش نادانی و لجاجت ها از آن بهره گیرید. (4)
امام محمد باقر (علیه السلام) فرمود:
لو بَقیتِ الأرضُ یوماً واحداً بلا إمامٍ منّا لساخَتِ الأرضُ بأهلِها وَ لَعذَّبَهم اللهُ بأشدِّ عَذابیه وذلک لأنّ اللهَ جَعَلَنا حجّةً فی أَرضِه وَ أماناً لأهلِها لم یَزالوا بأمانٍ مِن أن تَسیخَ بهم الأرضُ مادُمنا بین أظهُرِهم فإذا أرادَ أن یُهلِکَهم ولا یُمهِلَهُم ولا یَنظرَهم ذَهَبَ بِنا من بینهِم ثُمّ یَفعَلُ الله ما یَشاءٌ؛
چنان چه زمین یک روز از حجّت و امام [معصوم] منسوب به ما خالی بماند، زمین اهلش را فرو می برد و خداوند با سخت ترین عذاب آنان را شکنجه خواهد نمود، زیرا خداوند ما را حجّت خودش در زمین قرار داده است و توسّط ما امنیّت و آرامش را ایجاد کرده است و تا زمانی که ما در میان شما هستیم، زمین کسی را فرو نمی برد و آن گاه که خداوند بخواهد هلاک نماید و نظر رحمتش قطع شود و نخواهد مهلت دهد، ابتدا ما را از میان شما می برد و سپس هر چه بخواهد انجام خواهد داد. (5)
ب) بهره برداری اختیاری

توجه به حضرت بقیّة الله برای آرامش و قرب بیشتر به خداوند منّان و برای بهره برداری از نعمت های او، دومین نوع بهره برداری است. این گونه بهره برداری، تشریعی و اختیاری است که هر انسان به هر اندازه که به آن بزرگوار تمسک جوید و توسل پیدا کند و او را واسطه قرار دهد، بهره برداری اش بیشتر خواهد بود و همین عمل سبب می شود هم آهنگی بیشتر در پیروی از آن اسوه ی الهی پیدا شود و سبب نجات و رهایی از انحراف های نفسانی و عذاب الهی گردد. در زیارت امیرمؤمنان، علی بن ابی طالب (علیه السلام) می خوانیم:
وَجَّهتُ سَلامِی إِلَیکَ – صَلَوَاتُ اللهِ وَ سَلامُهُ عَلَیکَ – وَ جَعَلَ أَفئَدَةً مِنَ النَّاسِ تَهوِیِ إِلَیکَ، مَا خَابَ مَن تَمَسَّکَ بِکَ وَ لَجَأَ إِلَیکَ... ؛ درود من بر تو ای امیر مؤمنان (علیه السلام)! درود همیشگی و گاه گاه خداوند بر تو – کسی که قلب های برخی از مردم به سوی تو میل دارند – هرگز ضرر نمی کند آن کس که به شما چنگ زند و تمسک جوید و شما را پناه گاه خویش قرار دهد. (6)
حال چگونه توسّل جستن و پیروی کردن و بهره گیری را از نمونه ذیل بیاموزیم:
حکم بن عتیبه گفته است: در محضر امام باقر (علیه السلام) بودم. عده ای از شیعیان در خانه امام خود اجتماع کرده بودند. در آن هنگام پیرمردی قد خمیده عصازنان وارد منزل شد. او در جلو درب ورودی ایستاد و گفت: السلام علیک یابنَ رسول الله و رحمة الله و برکاته. امام باقر (علیه السلام) پاسخ داد: و علیک السلام و رحمة الله و برکاته. آن گاه رو به جمعیت کرد و بر آنان جداگانه سلام نمود. بعد هم همگی پاسخ او را دادند. بعد از چند لحظه، رو به امام باقر (علیه السلام) کرد و گفت: ای فرزند پیامبر خدا! مرا در نزدیکی خود جای ده، فدایت شوم! پس سوگند به خدا! من شما را دوست دارم و هر آن کس را که شما را دوست بدارد نیز دوست دارم. قسم به خدا! این دوستی به خاطر دنیا نخواهد بود. همانا من نسبت به دشمن شما خشم می ورزم و از آنان بی زاری می جویم و این خشم و نفرت به خاطر امور شخصی من با آنان نیست. سوگند به خدا! آن چه را شما حلال و یا حرام بدانید من نیز آن را حلال و حرام می دانم و من انتظار فرج شما را می کشم. آیا امید نجاتی برایم هست؟ (خداوند مرا فدای شما کند.)
امام محمد باقر (علیه السلام) فرمود: نزدیک بیا، نزدیک بیا، تا این که او را در کنار خود جای داد و نشاند. بعد فرمود: ای پیرمرد! کسی همانند تو نزد پدرم، علی بن الحسین (علیه السلام) آمد و همانند تو چنین پرسشی کرد. پدرم پاسخ داد: چنان چه در این حال و با این اعتقاد بمیری، بر رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) وارد شده ای و بر او و [جدّم] علی بن ابی طالب (علیه السلام) و [عمویم] حسن بن علی و [پدرم] حسین بن علی و بر من علی بن حسین (علیهم السلام) میهمان خواهی بود. در آن حال قلبت آرام و دلت سرد و چشمانت پر نور خواهد بود. فرشتگان الهی با گُل و گیاه به همراه بزرگوارترین نویسندگان اعمال به استقبال تو خواهند آمد. این نعمت ها آن زمانی است که جان بر گلو رسد. [حضرت باقر (علیه السلام) به گلوی خویش اشاره کرد و فرمود:] و چنان چه با این اعتقاد زلال و توسل و تمسک زیبا به زندگی خویش ادامه دهی، آن چه را خداوند برایت تثبیت کرده، خواهی دید و با ما در برترین جایگاه بهشت خواهی بود.
پیرمرد با شگفتی و تعجّبِ فراوان سؤال کرد: چگونه ممکن است؟!
امام باقر (علیه السلام) بار دیگر سخنان خویش را تکرار کرد. در آن حال پیرمرد اشک می ریخت و گونه هایش از اشکش تر شده بود که او هم آن مطالب زیبا را برای اهل مجلس تکرار می نمود و می گفت: من با شما در بهشت خواهم بود. [پیرمرد بر روی زمین افتاد].
امام محمد باقر (علیه السلام) اشک های پیرمرد را از صورتش می گرفت و بر فضای مجلس [صورت دیگران] می افشاند.
آن گاه پیرمرد سر خود را از زمین بلند کرد. امام (علیه السلام) دستش را گرفت. او دست حضرت باقر (علیه السلام) را بوسه می زد و بر چشمان و صورت خویش می مالید. سپس [به نشانه تبرک] دستان آن حضرت را بر سینه و بدن خود مالاند. بعد از جای خود بلند شد و از اهل مجلس خداحافظی کرد.
امام باقر (علیه السلام) در پی او نگاه می کرد. بعد رو به مردم، فرمود: مَن أَحَبَّ أَن یَنظُرَ إِلَی رَجُلٍ مِن أَهلِ الجَنَّةِ فَلیَنظُر إِلَی هَذَا، هر کس دوست دارد مردی از اهل بهشت را ببیند به این مرد نگاه کند.
حکم بن عتیبه می گوید: هرگز مجلسی محزون و با نشاط و مؤثر همانند این مجلس ندیدم. (7)
امام عصر در میان مردم

حال با توجه به این که حضرت حجت (عجل الله تعالی فرجه الشریف) در میان مردم حضور مستمر دارد، می توان از وجودش بهره برد؛ چرا که وجود این موهبت بزرگ در همه حال قابل استفاضه و بهره برداری است.
امام صادق (علیه السلام) درباره صاحب الزمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف) فرمود:
او همانند یوسف پیامبر (علیه السلام) است و شباهتی بسیار قوی دارد. او با برادران خویش گفت و گو می کرد لکن او را نمی شناختند تا این که خود فرمود « أنا یوسف ». سپس او را شناختند. در حالی که فاصله بین او و آنان و پدر مضطربش هجده روز بیشتر نبود.
آن گاه امام صادق فرمود: آنان از او، قبل از شناخت بهره می بردند، ولی بعد از شناخت بهره بیشتر گرفتند. آیا خداوند قادر نیست این گونه با ذخیره خود در روی زمین عمل کند؟ ... أَن یَکُونَ صَاحِبُکُمُ المَظلُومُ، المَجحُودُ حَقُّهُ صَاحِبَ هَذَا الأَمرِ یَتَرَدَّدُ بَینَهُم وَ یَمشِی فِی أَسوَاقهِم وَ یَطَأُ فُرُشَهُم وَ لا یَعرِفُونَهُ حَتَّی یَأذنَ اللهُ لَهُ أَن یُعَرِّفَهُم نَفسَهُ.. ؛همانا صاحب شما ستمدیده و مظلوم و حق او انکار گردیده است، صاحب این امر در میان آن ها راه می رود. در بازارهایشان رفت و آمد می کند. روی فرش هایشان گام بر می دارد، ولی او را نمی شناسد؛ مگر خداوند به او اجازه دهدکه خودش را معرفی کند. (8)
در روایتی دیگر از امیر مؤمنان (علیه السلام) نقل شده است که فرمود:
فَوَ رَبِّ عَلِیٍّ إِنَّ حُجَّتَهَا عَلَیهَا قَائِمَةٌ، مَاشِیَةٌ فِی طُرُقَاتِهَا دَاخِلَةٌ فِی دُورِهَا وَ قُصُورِهَا، جَوَّالةٌ فِی شَرقِ الأَرضِ وَ غَربِهَا، یَسمَعُ الکَلامَ وَ یُسَلِّمُ عَلَی الجَمَاعَةِ، یَرَی وَ لا یُرَی إِلَی یَومِ الوَقتِ وَ الوَعدِ وَ نِدَاءِ المُنَادِی مِنَ السَّمَاءِ ذَلِکَ یَومُ سُرُورِ وُلِد عَلِیٍّ وَ شِیعَةِ عَلِیٍّ (علیه السلام)؛ سوگند به خدای علی! حجت خدا در میان آن ها است. در کوچه و بازار آن ها گام بر می دارد و بر خانه های آن ها وارد می شود و در شرق و غرب جهان به سیاحت می پردازد و گفته های مردم را می شنود و بر اجتماعات آنان داخل می گردد. به آنان سلام می دهد. او مردمان را می بیند و لکن از دیده ها تا زمان ظهور و فرجش ناپیدا است و هنگامی که وعده الهی فرا رسد و ندای روح بخش آسمانی شنیده شود، آن زمان، روز شادی فرزندان علی [بن ابی طالب (علیه اسلام)] و شیعیان آن حضرت فرا رسید. (9)

ادامه دارد...
پی‌نوشت‌ها:
1. شیخ طوسی، الغیبة، ص 290 و شیخ صدوق، کمال الدین و تمام النعمة، ج 2، ص 239، باب ذکر التوقیعات الواردة عن القائم (علیه السلام).
2. أنفال، آیه 33.
3. أنیباء، آیه 107.
4. الاحتجاج، ج 2، ص 495. (ذکر طرف ممّا خرج ایضاً عن صاحب الزمان (عجل الله تعالی فرجه الشریف)).
5. محمد بن جریر طبری، دلائل الامامة، ص 231، باب معرفة أنّ الله (تع) لا یخلی الأرض.
6. بحارالانوار، ج 97، ص 287.
7. کافی (الروضة)، ج 8، ص 76 – 77، ح 30 و بحارالانوار، ج 46، ص 361، ح 3.
8. نعمانی، کتاب الغیبة، ص 164.
9. بحارالانوار، ج 28، ص 70.

منبع مقاله :
زمانی، احمد؛ (1393)، اندیشه انتظار (شناخت امام عصر(عج) و چگونگی حکومت جهانی صالحان)، قم: بوستان کتاب، چاپ پنجم