ملاحظات تغذیه‌ای در سرطان خون

به قلم : الهام کریمی ؛ کارشناس ارشد تغذیه

 

تحریریه زندگی آنلاین : در این مقاله کوشش کرده‌ام مختصری درباره سرطان خون بنویسم. ابتدا به شناختن سرطان می‌پردازم. به طور کلی سرطان یعنی تقسیم میتوز بی‌رویه سلول‌ها که در آن به قولی DNA دیوانه می‌شود. همان‌گونه که در مقاله سرطان گفته شد، طبق نظریه طب بقراط سرطان وقتی رخ می‌هد که سودا و صفرا بر بلغم غلبه کند و سودا و صفرای بدن بالا رود و به قولی بدن صفراوی شود و در این حالت است که فرد مستعد سرطان می‌شود.

 

سرطان خون یا لوکمیا

به طور کلی سرطان خون یا چنگار خون یا لوسمی (Leucemie) گروهی از سرطان است که از مغز استخوان‌ها شروع می‌شود و باعث شکل‌گیری تعداد زیادی گلبول سفید غیر طبیعی می‌گردد. این گلبول‌های سفید خونی به طور کامل تشکیل نشده‌اند و به آن‌ها بلاست یا سلول‌های لوکمی یا سرطان خون گفته می‌شود. به طور کلی بیماری سرطان خون یا لوسمی با آسیب به گلبول‌های سفید، گلبول‌های قرمز و پلاکت‌های خون ایجاد می‌شود. در چنین شرایطی عملکرد روتین و طبیعی خون از بین می‌رود و نمی‌تواند با عفونت مقابله کند یا اینکه خونریزی را مهار کند.

بیشتربخوانید:

داروی معروف قلب ضدسرطان از آب درآمد

 

انواع سرطان خون

* لوسمی که رشد و تکثیر غیر عادی سلول‌های خون و گلبول‌های سفید می‌باشد. در واقع لوسمی به معنای «خون سفید» می‌باشد. اغلب کودکان را درگیر می‌نماید و لوسمی گلبول‌های قرمز و پلاکت‌های خون را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

* سرطان خون لنفوسیتی حاد (ALL): که علائم آن تب، ضعف، خستگی و از دست رفتن اشتها می‌باشد.

در این نوع سرطان سلول‌های نابالغ لوسمی (خون سفید) جایگزین سلول‌های تولید لنفوسیت می‌شوند و در جریان خون به راه می‌افتند و باعث تشدید بیماری می‌شوند.

* لنفومی: رشد بی‌رویه سلول‌های لنفاوی که باعث اختلال در دفع مایعات اضافی بدن و کاهش مقاومت بدن در برابر عفونت می‌گردد.

* میلوما: که باعث عدم تولید آنتی‌بادی‌ها در سلول‌های خونی می‌شود.

* سرطان خون میلوئیدی حاد AML: که لوسمی حاد میلوژنیک یا لوسمی حاد میوبلاستیک می‌باشد که با ساخت بلاست‌ها یا سلول‌های نابالغ باعث عدم دفع عفونت می‌گردد. با تولید سلول‌های قرمز خون و پلاکت‌های غیر طبیعی باعث از بین رفتن سلول‌های طبیعی می‌شود و شایع‌ترین نوع سرطان حاد می‌باشد.

* سرطان خون لنفوسیتی مزمن (CLL): به کندی رشد می‌کند. باعث آسیب به لنفوسیت‌های مغز استخوان کبد و طحال می‌شود و باعث از بین رفتن سلول‌های طبیعی خون می‌گردد.

* سرطان خون میلوئیدی مزمن (CML): لوسمی مزمن میلوژن با رشد CML در سلول‌های خون‌ساز مغز استخوان باعث سرطان مزمن می‌شود.

لوسمی سلول مویی باعث اختلال در مغز استخوان و تولید بیش از حد لنفوسیت می‌شود و در نتیجه باعث کاهش فزاینده گلبول‌های قرمز، گلبول‌های سفید خون و پلاکت‌های خون می‌شود.

بیشتربخوانید:

ملاحظات تغذیه در درمان سرطان سینه

 

 

 

 

علائم هشدار دهنده زودرس سرطان خون

تعریق شبانه، تب، خستگی و احساس درد، علائمی شبیه به آنفولانزا. این علائم بیش از دو هفته طول می‌کشد و با کاهش وزن ناگهانی، درد استخوان و مفاصل و خونریزی و کبودی همراه می‌باشد.

 برخی از این علائم عبارتند از کم‌خونی و کاهش قابل توجه گلبول‌های قرمز خون، لکوپنی، کاهش گلبول‌های سفید خون، ترومبوسیتوپنی و کاهش تعداد پلاکت‌های خون مسئول لخته شدن خون که با کاهش آنها کبودی و خونریزی آسان رخ می‌دهد. تورم غدد لنفاوی در گردن، زیر بغل و کشاله ران، بزرگ شدن کبد و طحال، احساس سیری و از دست دادن اشتها و تورم سمت چپ یا

بالای شکم از پیش‌آگهی‌های سرطان خون می‌باشد.

هر ساله بیش از 60000 نفر به سرطان خون مبتلا می‌شوند که با افزایش سن شانس ابتلا به سرطان خون بالا می‌رود، البته این نوع سرطان کودکان و افراد زیر 20 سال را هم درگیر می‌کند.

جهش DNA در سلول‌های خون و جهش لوکوسیت‌ها و تقسیم بیش از حد باعث سرطان خون می‌شود.

بیشتربخوانید:

کشف جدیدترین علائم سرطان لوزالمعده

 

 

 

 

ریسک فاکتورها

1- جنسیت که در مردان بیش‌تر از زنان هست.

2- سن که با افزایش سن و افراد 65 سال و بالاتر بیشتر مستعد AML، CLL و CML هستند.

3- افرادی که اختلالات خونی دارند، بیشتر مستعدند.

4- سابقه خانوادگی

5- سندروم‌های مادرزادی از جمله آتاکسی تلانژکتازی، سندروم بلوم، کم‌خونی فانکونی، سندروم داون، سندروم دیاموند.

 

درمان سرطان خون

درمان دارویی:  *شیمی‌درمانی *تارگت تراپی یا ایمونوتراپی * پرتو درمانی *جراحی

* ایمونوتراپی: عبارت است از به کارگیری مواد شیمیایی برای از بین بردن یا آسیب زدن به سلول‌های سرطانی.

* سرطان لنفوسیتی مزمن درمانی ندارد و بدون درمان حل می‌شود و احتیاج به معاینات منظم و آزمایش خون دارد.

* سرطان خون مزمن میلوئید: داروی ایماتینیب (Gleevec)، داروی داساتینیب از جمله داروهای درمان آن می‌باشند.

* سرطان خون حاد میلوئیدی که درمان آن با ویتامین A (اسید رتینوئیک) و به علاوه شیمی‌درمانی می‌باشد.

 

درمان پزشکی سرطان خون

1- درمان القایی: 4 تا 6 هفته طول می‌کشد و هدف از بین بردن گلبول‌های سفید غیر طبیعی خون می‌باشد و تزریق داروهای شیمی‌درمانی به طور مستقیم به مایع اطراف ستون فقرات به اضافه رادیوتراپی

2- درمان تلفیقی: چند مرحله به طور مستمر شیمی‌درمانی

3- درمان نگهدارنده: دو تا سه سال طول می‌کشد، پیوند سلول‌های بنیادی بعد از شیمی درمانی دوز بالا.

 

رژیم غذایی مناسب در افراد مبتلا به سرطان خون

غذاهای سرشار از پروتئین شامل لوبیا، حبوبات، آجیل، دانه‌ها، شیر و فرآورده‌های شیر، تخم‌مرغ (خوب پخته شده)، گوشت، مرغ و ماهی، کره، خامه، سس مایونز، عسل، مربا و بستنی.

افزایش تعداد وعده‌های غذایی و کوچک کردن بشقاب و وعده‌های غذایی

خوردن میلک‌شیک به عنوان یک دسر پر کالری

روش پخت باید آب‌پز کردن باشد و از سرخ کردن غذاها باید پرهیز نمود. بهترین منابع کربوهیدرات‌ها میوه‌ها، سبزیجات و غلات کامل مانند گندم است. خوردن 5 تا 10 وعده میوه هر روز. هر روز یک یا چند وعده از سبزیجات چلیپایی (مثل کلم و گل کلم) میل شود.

ورزش روزانه و پیاده‌روی قبل از غذا هر روز به طور مداوم.

نوشیدن آب کافی. دو لیوان آب با معده خالی صبح به صورت ناشتا

 

نکات مفید بعد از درمان سرطان خون

* هر روز 5/2 فنجان میوه و سبزی بخورید.

* مقدار زیادی غذای پر فیبر بخورید.

* رژیم غذایی کم‌چرب داشته باشید و گوشت قرمز را به کمتر از 3 تا 4 وعده در هفته محدود کنید.

* حفظ وزن

* داشتن رژیم غذایی گیاهی

* سبک زندگی فعال

* مصرف کمتر گوشت قرمز

* محدود کردن الکل

* اجتناب از غذاهای شیرین و شور و تنباکو

 

مواد غذایی ضد سرطان خون

* پروتئین (مرغ، ماهی و گوشت قرمز)

* دانه‌های مغذی (انواع آجیل)

* تخم‌مرغ

* انواع حبوبات

* کربوهیدرات مثل نشاسته موجود در برنج، نان و ماکارونی

* چربی (روغن‌های مفید).

در این مقاله کوشش کردم کمکی نه چندان بزرگ که مفید به خوانندگان عزیز مجله دنیای تغذیه نموده باشم. باشد که توانسته باشم قدم کوچکی در مسیر رهروان راه علم برداشته باشم.