نتایج کلیدی مذاکرات آب‏‏‌و‏‏‌هوایی کاپ ۲۸

کاپ امسال در دبی، اولین سرمایه‌گذاری و جمع‌‌‌بندی جهانی بود که باید طبق برنامه، دامنه کامل مسائل آب‌‌‌و‌‌‌هوایی را پوشش می‌‌‌داد، سیگنال‌‌‌های حیاتی را برای انرژی، حمل‌‌‌ونقل و طبیعت ارسال می‌‌‌کرد و جهت‌‌‌گیری دور بعدی تعهدات ملی آب‌‌‌و‌‌‌هوایی (NDCs) را که قرار است در سال 2025 برگزار ‌‌‌شود، مشخص می‌‌‌کرد. تصمیم به دور شدن از «سوخت‌‌‌های فسیلی» اولین بار بود که از زمان آغاز مذاکرات آب‌‌‌وهوایی سازمان ملل در 30سال پیش، در نتایج رسمی یک کاپ ظاهر شد. این نشان‌‌‌دهنده آغاز پایان عصر سوخت‌‌‌های فسیلی است. همچنین پیشرفت قابل‌‌‌توجهی در خارج از مذاکرات رسمی آب‌‌‌و‌‌‌هوایی وجود داشت؛ از جمله تعهدات جدید برای کاهش انتشار متان، ایجاد سیستم‌های غذایی پایدارتر، حفاظت از جنگل‌‌‌ها و موارد دیگر. با وجود تمامی این موارد، نتایج کلی رضایت‌‌‌بخش نبود.

به عقیده بعضی از کارشناسان، کاپ28 بسیار بحث‌‌‌برانگیز بود. این نشست در کشوری برگزار شد که اقتصاد آن به‌شدت به نفت و گاز وابسته است، یعنی امارات متحده عربی. سلطان الجابر، رئیس اجلاس سران، همچنان رئیس شرکت ملی نفت ابوظبی است و اخیرا اعلام کرده است که امارات تولید نفت و گاز را در این دهه دوبرابر خواهد کرد. دور شدن از سوخت‌‌‌های فسیلی که بسیاری به آن امیدوار بودند، با توجه به این میزبانی و این رهبری با این نوع طرز فکر، سخت به نظر می‌‌‌رسد. از لحاظ تئوری، این توافق‌نامه پایان دوران سوخت‌‌‌های فسیلی را اعلام کرد، اما یک راه گریز عمدی برای کشورها و شرکت‌ها ایجاد کرد تا با استفاده از جذب و ذخیره‌‌‌سازی کربن، استفاده از سوخت‌‌‌های فسیلی را کاهش دهند.

این امر ادامه سوزاندن نفت و گاز را توجیه می‌کند. به‌علاوه مذاکره‌‌‌کننده اصلی اتحاد کشورهای جزیره کوچک (AOSIS)، گروهی متشکل از 39کشور، گفت در حالی که این توافق دارای عناصرخوب بسیاری است، حمایت توافق از فناوری جذب کربن و سایر موارد نگران‌‌‌کننده است. او گفت که اصلاح مسیر موردنیاز برای جلوگیری از بحران آب‌‌‌و‌‌‌هوا «هنوز تضمین نشده است».  پیشرفت محدودی در زمینه‌‌‌های دیگر مذاکرات حاصل شد. اهداف سازگاری فاقد جزئیات بودند.  امور مالی در بسیاری از زمینه‌‌‌ها کوتاهی کرد. هنوز مشخص نیست که جهان چگونه هزینه انتقال عظیم انرژی پاک را که اکنون متعهد به آن است پرداخت خواهد کرد.  نشست اقلیمی سال آینده در جمهوری‌آذربایجان (کاپ29) باید پیشرفت‌‌‌هایی را در مورد سوالات اساسی در امور مالی ارائه دهد. اکنون که اجلاس به پایان رسیده و گرد‌‌‌و‌‌‌غبار فروکش کرده است، نتایج کلیدی کاپ28 را با عمق بیشتری بررسی می‌‌‌کنیم و توضیح می‌‌‌دهیم که جهان در مورد مسائل کلیدی باید به کجا برود:

 تغییر سریع از سوخت‌‌‌های فسیلی به انرژی پاک

کاپ28 از جهان می‌‌‌خواهد که «از سوخت‌‌‌های فسیلی در سیستم‌های انرژی، به شیوه‌‌‌ای عادلانه و منظم، با تسریع اقدامات در این دهه حساس، به‌منظور دستیابی به صفر خالص تا سال 2050، عبور کند.» این نشان‌دهنده یک تغییر سریع و کوتاه‌مدت از سوخت‌‌‌های فسیلی به آینده‌‌‌ای با کربن صفر است. به‌علاوه 130کشور در آغاز کاپ توافق کردند که برای سه‌برابر کردن ظرفیت انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر جهان و دو برابر شدن کارآیی انرژی آن تا سال 2030، متعهد شوند. طبق تصمیم کاپ از کشورها خواسته شد تا کاهش انتشار گازهای گلخانه‌‌‌ای ناشی از حمل‌‌‌ونقل جاده‌‌‌ای را از طریق مسیرهای مختلف سرعت بخشند و نه‌تنها به ساخت وسایل نقلیه بدون آلایندگی، بلکه به زیرساخت‌‌‌های حمل‌‌‌ونقل عمومی و دوچرخه‌‌‌سواری ایمن نیز روی آورند. شرایط عادلانه‌ای برای این درخواست در نظر گرفته شده است، به‌طوری که بیان می‌کند کشورها تعیین‌کننده چگونگی کمک به انتقال انرژی جهانی هستند و اطمینان حاصل می‌کنند که همه در این امر همکاری داشته باشند. اما پیام کلی این است که هر ملتی باید بخشی از‌ گذار باشد.

نتیجه چه شد؟

همه نتایج مثبت نبود. واژه «عبور» از سوخت‌‌‌های فسیلی به جای «حذف کامل» در حدی که خیلی‌‌‌ها انتظار داشتند، قوی نیست. در حالی که انرژی‌‌‌های تجدیدپذیر ارزان‌‌‌ترین گزینه انرژی برای اکثر مردم هستند، در ابتدای پروژه نسبت به سایر فناوری‌‌‌ها به سرمایه‌گذاری بیشتری نیاز دارند و تحت‌تاثیر نرخ‌های بهره و سیاست‌‌‌های نادرست قرار می‌‌‌گیرند که اغلب انرژی باد و خورشید را برای کشورهای در حال توسعه دور از دسترس قرار می‌دهند. نتیجه کاپ28 با این چالش‌‌‌های مالی مقابله نمی‌‌‌کند؛ نظارتی که باید در اجلاس بعدی آب‌‌‌و‌‌‌هوایی سازمان ملل مورد بررسی قرار گیرد.  نتیجه نهایی، کشورهای تولیدکننده نفت و گاز و منافع سوخت‌‌‌های فسیلی را با خلاهایی مواجه می‌کند. به‌عنوان مثال، این معامله از «سوخت‌‌‌های انتقالی» حمایت می‌کند که به طور گسترده به‌عنوان ارجاع به گاز طبیعی، سومین روش کربن فشرده برای تولید برق شناخته می‌شود و نتیجه نمی‌‌‌تواند محدودیت‌های فناوری جذب و ذخیره کربن (CCS) را تشخیص دهد.

طبق تمام تخمین‌‌‌ها،CCS  تنها می‌‌‌تواند نقش بسیار کمی در مبارزه با تغییرات آب‌‌‌و‌‌‌هوایی ایفا کند. سناریوی صفر خالص آژانس بین‌المللی انرژی نشان می‌دهد که CCS  تنها یک‌گیگاتن از 15گیگاتن کاهش انتشار کربن موردنیاز بخش انرژی تا سال 2030 را دریافت می‌کند. گاز طبیعی و فناوری جذب کربن نباید به عنوان بهانه‌‌‌ای برای کند‌‌‌کردن انتقال انرژی پاک استفاده شود.  در همین‌‌‌حال، امارات‌متحده عربی و عربستان‌سعودی از منشوری رونمایی کردند که طرف‌‌‌های شرکت‌کننده را متعهد می‌‌‌کرد تا سال 2050 به انتشار خالص صفر برسند؛ اما فقط برای فعالیت‌‌‌های خود. این تعهد موجب کاهش فروش شرکت‌های نفت و گاز نمی‌شود؛ شرکت‌هایی که تا 95‌درصد سهم صنعت در بحران آب‌‌‌و‌‌‌هوا را شامل می‌‌‌شوند.

چه باید کرد؟

کشورها برای تبدیل تصمیمات به واقعیت، اکنون باید اهدافی قوی را در دور بعدی NDCهای خود بگنجانند که قرار است در سال 2025 انجام شود. آزمون مهم دیگر این است که آیا بودجه بسیار بیشتری برای کشورهای در حال توسعه در نظر گرفته شده است تا به انتقال انرژی کمک کنند؟ جهان به اهداف اقلیمی خود نخواهد رسید؛ مگر اینکه دولت‌‌‌ها از صنعت نفت و گاز بخواهند که هم به تولید و هم به استفاده از سوخت‌‌‌هایی که تولید می‌کنند رسیدگی کند.

ادامه این گزارش را در روزهای آینده مطالعه خواهید کرد.