قرآن و روایات اهل بیت پیش از آن که دانشمندان فلکى قرن هیجدهم به بعد به این حقیقت با کمک ادوات و ابزارهاى علمى و دوربین‌ها و تلسکوب‌ها نجومى آگاه گردند که همه ستارگان، قمرها، خورشید ها، کهکشان‌ها، سحابى‌ها از زمان پیدایش به سوى مقصودى در حرکت‌اند، و میان همه آنان جاذبه و دافعه برقرار است، و همین دو نیرو باعث شده که نظام متقن هستى پابرجا بماند با زبان صراحت و اشاره و کنایه حقایقى را بیان کرده‌اند:
قرآن و روایات اهل بیت پیش از آن که دانشمندان فلکى قرن هیجدهم به بعد به این حقیقت با کمک ادوات و ابزارهاى علمى و دوربین‌ها و تلسکوب‌ها نجومى آگاه گردند که همه ستارگان، قمرها، خورشید ها، کهکشان‌ها، سحابى‌ها از زمان پیدایش به سوى مقصودى در حرکت‌اند، و میان همه آنان جاذبه و دافعه برقرار است، و همین دو نیرو باعث شده که نظام متقن هستى پابرجا بماند با زبان صراحت و اشاره و کنایه حقایقى را بیان کرده‌اند:
ثُمَّ اسْتَوى إِلَى السَّماءِ وَ هِیَ دُخانٌ فَقالَ لَها وَ لِلْأَرْضِ ائْتِیا طَوْعاً أَوْ کَرْهاً قالَتا أَتَیْنا طائِعِینَ: «1»
آنگاه آهنگ آفرینش آسمان کرد، در حالى که به صورت دود «گاز سدیم» بود پس به آن و زمین گفت خواه یا ناخواه بیائید آن دو فرمان حق را پاسخ گفتند و اعلام نمودند فرمانبردار آمدیم.
اللَّهُ الَّذِی رَفَعَ السَّماواتِ بِغَیْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَها ثُمَّ اسْتَوى عَلَى الْعَرْشِ وَ سَخَّرَ الشَّمْسَ وَ الْقَمَرَ کُلٌّ یَجْرِی لِأَجَلٍ مُسَمًّى یُدَبِّرُ الْأَمْرَ یُفَصِّلُ الْآیاتِ لَعَلَّکُمْ بِلِقاءِ رَبِّکُمْ تُوقِنُونَ: «2»
خداست که آسمانها را بدون پایه‌هائى که آنها را ببینید برافراشت، آنگاه بر تخت فرمانروائى بر کائنات چیره و مسلط شد، و خورشید و ماه را رام و مسخر ساخت که هر کدام تا زمان معینى در حرکت‌اند کار جهان و جهانیان را تدبیر مى‌کند، نشانه‌هاى قدرت و ربوبیت خود را در پهنه‌ى هستى به روشنى بیان مى‌نماید تا شما به دیدار «قیامت و محاسبه اعمال به وسیله» پروردگارتان یقین کنید.
از این دو آیه و دیگر آیات مشابه این دو آیه سه حقیقت استفاده مى‌شود:
1- سکونى در هیچ یک از کائنات نیست.
2- همه با هم در سایه نظامى متقن به سوى مقصودى مثبت در حرکت‌اند.
3- بر همه کائنات قانونى تحت عنوان جاذبه و دافعه «بِغَیْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَها» حکومت دارد.
حرکات همه کائنات در مدارات و فلک‌هاى معین و سپس حرکات دسته‌جمعى آنها در کتاب‌هاى علمى به تفصیل بیان شده است، قانون جاذبه و دافعه نیز همراه با محاسبات دقیق به وسیله دانشمندان ثبت اوراق کتب با ارزش گشته، شما مى‌توانید براى کسب اطلاعات بیشتر به منابع لازم مراجعه کنید.
منظومه شمسى ما در هر ثانیه بیست کیلومتر به دنبال ستاره‌اى بنام وِگا در پهنه فضا به سوى سرنوشت و مقصد معینى یَجْرِی لِأَجَلٍ مُسَمًّى حرکت مى‌کند، و کره خاک به اراده حق مجبور است حرکات وضعى و انتقالى خود را چنان ترتیب دهد که از کاروان عقب نمانده و نیز پیشروى ننماید.
روى این حساب کراتى که بر اثر خطاى دید ما ساکن و ثابت بنظر مى‌آیند ساکن نیستند بلکه عموماً در حرکت‌اند.
آنچه تاکنون جزء اصول مسلم علمى در آمده است، این است که در کائنات سکونى وجود ندارد و حرکات کرات هم نسبى هستند.
تعمق در مشاهدات روزانه و مطالعه نتایج و تحقیقات دانشمندان در رشته‌هاى علوم مخلتفه بخصوص فیزیک و هیئت، این حقیقت را که همه کائنات در سیر و حرکت‌اند بر ما ثابت مى‌سازد.
فیزیک از حرکت ذرات بى‌نهایت کوچک حکایت مى‌کند هیئت از سیر و حرکت حیرت‌آور کرات بى‌نهایت بزرگ سخن مى‌راند.
حرکت شرط اساسى تعادل و بقاى اجرام آسمانى است، و هیچ یک از کرات آسمانى در حال توقف و سکون نیست، هر یک از آنها اگر لحظه‌اى توقف کند فوراً از مدار خود خارج شده و به کرات دیگر بر مى‌خورد و در جا متلاشى مى‌شود.
«لیندبلاد» مدیر رصدخانه استکهلم و «ائورت» استاد دانشگاه لید چنین کشف کردند که این آسیاب عظیم به دور خود مى‌چرخد، یعنى کلیه ستارگان کهکشان که تعداد آنها به صد هزار میلیون بالغ مى‌شود بر روى دایره‌هاى بسیار عظیم به دور مرکز کهکشان مى‌گردند، ولى سرعت حرکت همه آنها یکسان نیست.
هر ستاره‌اى که به مرکز نزدیک‌تر است گردش مدارى خود را زودتر به پایان مى‌رساند، و هر یک از آنها که دورتر است مدت گردش مدار انتقالى آن نیز طولانى‌تر است، مثلًا خورشید که در فاصله سى هزار سال نورى از مرکز کهکشان قرار دارد در هر ثانیه 270 کیلومتر حرکت مى‌کند و مدار خود را درمدت هر 220 میلیون سال یک مرتبه مى‌پیماید.
این مدار به اندازه‌اى بزرگ است که خورشید آن را در مدت عمر چهار هزار میلیون ساله‌ى خود بیش از تقریباً هیجده بار نپیموده است.
زمین ما که یکى از اعضاء منظومه شمسى و یکى از ملتزمین رکاب خورشید است، در این حرکت با خورشید همراه است و به خاطر پیروى از خورشید در هر ثانیه 270 کیلومتر و در هر ساعت 972 هزار کیلومتر راه مى‌پیماید.
کهکشان‌ها به طور کلى مانند چرخ‌هاى عظیمى مى‌گردند و گروهى از آنها تندتر از کهکشان‌ما و برخى آهسته‌تر حرکت مى‌کنند و مجموع آنها در عین حرکت چرخ مانندشان در فضائى که مرز آن براى کسى روشن نیست به سوى مقصد مثبتى در حرکت‌اند.
در رابطه با دافعه و جاذبه در قرآن مجید و روایات نکات عجیبى را که دلالت بر معجزه بون قرآن و آگاهى اهل بیت از کائنات دارد ملاحظه مى‌کنیم:
خَلَقَ السَّماواتِ بِغَیْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَها: «3»
خداوند آسمانها را بدون ستون‌هائى که آنها را ببینید آفرید.
اللَّهُ الَّذِی رَفَعَ السَّماواتِ بِغَیْرِ عَمَدٍ تَرَوْنَها: «4»
خداست که آسمانها را بدون ستون‌هائى که آنها را مشاهده کنید برافراشت.
اللَّهُ الَّذِی خَلَقَ سَبْعَ سَماواتٍ وَ مِنَ الْأَرْضِ مِثْلَهُنَّ یَتَنَزَّلُ الْأَمْرُ بَیْنَهُنَّ لِتَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ عَلى کُلِّ شَیْ‌ءٍ قَدِیرٌ وَ أَنَّ اللَّهَ قَدْ أَحاطَ بِکُلِّ شَیْ‌ءٍ عِلْماً: «5»
خداست که هفت آسمان و نیز مثل آنها هفت زمین را آفرید، همواره فرمان او در میان آنها نازل مى‌شود تا بدانید که خدا بر هر کارى تواناست و این که مسلماً علم خدا به همه چیز احاطه دارد.
در کتاب مجمع البحرین در کنار مادّه کوکب حدیثى از امیرمؤمنان وارد شده که در پاسخ شخصى فرمود:
«هذه النجوم التى فى السماء مدائن مثل المدائن التى فى الارض مربوطة کل مدینة بعمودین من نور:»
این ستارگان آسمانى شهرهاى تمدن‌دارى چون مناطق متمدن روى زمین است که با دو ستون نورى به هم مربوطاند.
از آیات و روایت بسیار مهم امیرمؤمنان چند نکته علمى استفاده مى‌شود:
1- برافراشته شدن کرات و خارج نشدن از مدار و فلک خود به وسیله ستون‌هاى آسمانى «دافعه، جاذبه»
2- ستون‌هاى آسمانى قابل رؤیت نیستند.
3- ستون‌هاى آسمانى بر دو بخش است.
4- اگر یکى از دو ستون از آسمانها حذف شود نظام همه کائنات در هم مى‌ریزد، و خیمه حیات همه موجودات برچیده مى‌شود.
قانون جاذبه با قوه گریز از مرکز یعنى قانون دافعه بر همه سیارات حکم‌فرماست، و این دو نیرو بطور متعادل در هر یک از اجرام سماوى و کرات بالا به تناسب وجودشان در آنها موجود است.
اگر قانون جاذبه و دافعه به طور مساوى در یک کره برقرار نباشد نظم به هم مى‌ریزد، ولى حضرت حق با حاکم نمودن این دو نیرو که ثمره اراده وحکمت و عدالت و ربوبیت اوست سماوات را در جایگاه مخصوص به خودشان نگاه مى‌دارد.
امیرمؤمنان در نهج‌البلاغه در ابتداى خطبه 202 مى‌فرماید:
«فَفَتَقَها سَبْعَ سَماواتٍ بَعْدَ ارْتِتاقِها، فَاسْتَمْسَکَتْ بِاءَمْرِهِ وَ قامَتْ عَلَى حَدِّهِ:»
هفت آسمان را پس از آن که به هم پیوسته بود از هم باز کرد، آسمانها به فرمان او خود را از افتادن و گریختن از مدار خود نگاه داشتند و بر اساس اندازه‌اى که براى آنها مقرر فرموده بود برپا شدند.
و در جاى دیگر مى‌فرماید:
«لکنه سبحانه دبرها بلطفه و امسکها بامره و اتقنها بقدرته:»
وضع همه ستارگان و عناصر آسمانى را به لطف خود تدبیر نمود، و به فرمان خویش آنها را در مدار معینشان نگاهدارى فرمود، و به قدرتش محکم و متقن قرار داد.
جهان هستى یا آئینه نشاندهنده جمال دوست
نیوتن که یکى از چهره‌هاى درخشان علم هیئت و ریاضى است، پس از این که با کشف قوه جاذبه در منطقه مغرب زمین «6» و بیان قوانین حرکات، انقلابى در دنیاى علوم ایجاد و شهرت عالم گیرى پیدا کرد، از اطراف و اکناف افرادى که در جستجوى دلیل قاطعى بر وجود صانع و خالق کائنات بودند به او روى آورده و خواستار دلیلى در این زمینه شدند، وى در پاسخ گفت:
«در وجود آفریدگار دانا و تواناى این عالم ابداً تردید نکنید، زیرا موجودات متنوع این جهان با این تناسب و هماهنگى و با این نظام دقیقى «7» که بر آنها حکومت مى‌کند مسلماً از آفریدگارى که مصدر حکمت و اراده است سرچشمه گرفته است.
سپس افزود: هر چند نیروى جاذبه و قوانین حرکات را کشف کردیم، ولى اینها هیچ وقت نمى‌توانند منشأ پیدایش حرکات منظم اجرام جهان باشند، زیرا نیروى جاذبه خورشید سیارات را به طرف خود مى‌کشاند، هم چنین سیارات اقمار خود را به سوى خود جذب مى‌کنند، و قوانین حرکات چگونگى حرکات موجود را بیان میکند ولى یک منبع آگاه و با اراده‌اى لازم است که جرم هر یک از این کرات و فاصله آنها را نسبت به هم، و سرعت سیر آنها را به طور دقیق محاسبه کند و با اراده و قدرت خود هر یک از آنها را طبق همان فرمول و محاسبه مخصوص در فواصل و مدارهاى معین قرار دهد و در جهت خاصى به حرکت درآورد، سپس اضافه کرد که: دقت مختصرى در اعضا و دستگاه‌هاى پیکر جانداران درس بزرگى از ایمان به خداوند جهان به انسان مى‌دهد.
آیا ممکن است سازنده دستگاه عجیب بینائى از قوانین نور بى‌اطلاع باشد؟!
آیا معقول است که سازنده دستگاه حیرت‌انگیز شنوائى از قوانین امواج صورت آگاهى نداشته باشد؟!
نیوتن روزى ابتکار جالبى در این زمینه بکار گرفت که شرح آن از این قرار است:
وى دوستى داشت که معتقد به خدا نبود، براى اینکه دوستش را با برهان مجسمى به وجود خدا مؤمن سازد به یک مکانیک ماهر دستور داد ماکت کاملى از منظومه شمسى بسازد.
مکانیک طرح کاملى از منظومه شمسى به این ترتیب ساخت که یک گوى در وسط و گوى‌هائى در اطراف آن و گوى‌هاى دیگرى در پیرامون این گوى‌ها قرار داد، به عنوان این که گوى وسط الگوئى از خورشید، و گوى‌هاى اطراف آن الگوئى از سیارات و بالاخره گوى‌هایى که در پیرامون گوى‌هاى اول بود الگوئى از اقمار سیارات باشند، و آنها را با دنده‌ها و تسمه‌ها به هم مربوط کرد و هندلى براى آن ترتیب داد به طورى که وقتى هندل حرکت داده مى‌شد تمام گوى‌ها با شیوه‌ى جالبى هر کدام در مدار مخصوصى به حرکت در مى‌آمدند. پس از این که نیوتن این ماکت را تحویل گرفت در اطاق خود قرار داد، روزى دوستش وارد اطاق نیوتن شد، تا چشمش به ماکت منظومه شمسى افتاد، توجهش به آن جلب شد، نزدیک رفت دست به هندل برد و آن را به حرکت در آورد، یک دفعه گوى‌هائى که در پیرامون گوى وسط بودند به حرکت در آمدند.
دوست نیوتن چند قدم به عقب رفت و با تعجب گفت: چیز جالبى است چه کسى این را ساخته است؟ نیوتن هم چنان که مشغول مطالعه بود، بدون این که سر از روى کتاب بردارد با کمال خونسردى گفت: هیچ کس!
دوست نیوتن نزدیک‌تر آمد و گفت: آقاى نیوتن مثل این که به پرسش من توجه ننمودى، من پرسیدم این وسیله جالب را چه کسى ساخته؟
نیوتن گفت: من پرسش شما را فهمیدم و در پاسخ شما گفتم هیچ کس آن را نساخته است، حالا هم مى‌گویم کسى آن را نساخته است، ذراتى از این جهان خود به خود جمع شده، این گوى‌ها به این ترتیب به وجود آمده است!
دوست نیوتن گفت: آقاى نیوتن شما فکر مى‌کنید من آدم دیوانه‌اى هستم که با من اینگونه صحبت مى‌کنید، چطور ممکن است این دستگاه خود به خود به وجود آمده باشد، مسلماً آن را شخص عاقلى ساخته و هر که ساخته بى‌تردید هنرمند ماهرى بوده است.
نیوتن دست روى دوش دوستش نهاد و گفت: دوست عزیز! در صورتى که این دستگاه که به اسباب بازى کودکان شباهت دارد، و ماکتى از روى منظومه شمسى است و طبق متد آن حرکت مى‌کند امکان نداشته باشد خود به خود به وجود آمده باشد پس آن اصل عظیم یعنى منظومه شمسى چگونه ممکن است که خود به خود به حکم تصادف به وجود آمده باشد؟!
دوست نیوتن تسلیم شد و به وجود آفریدگار جهان هستى و نظام کائنات اعتراف کرد. «8» خواننده عزیز در سطور گذشته در رابطه با آسمان اندکى از بسیار، و مشتى نمونه خروار، و قطره‌اى از دریا به رشته تحریر آمد و همین مقدار کافى است که ما را به عظمت و قدرت و حکمت و عدالت و علم بى‌نهایت خالق آسمانها توجه دهد و قلب ما را از ایمان و معرفت و عشق به او مالامال نماید، اکنون توجه شما را به گوشه‌اى از وضع زمین که دومین مسئله آیه مورد بحث است جلب مى‌کنم.
پی نوشت ها:
______________________________
(1)- فصلت 11.
(2)- رعد 2.
(3)- لقمان 10.
(4)- رعد 2.
(5)- طلاق 12.
(6)- کتاب خدا قرآن مجید و روایات چنان که در صفحات گذشته به اثبات رسید از نیروى جاذبه و حرکات حساب شده همه کرات پیش از کشف آن در مغرب زمین خبر داده بودند.
(7)- الشمس و القمر بحسبان سوره‌ى الرحمن آیه 5.
(8)- دانش عصر فضا 70.
برگرفته شده از :
کتاب : تفسیر حکیم جلد پنجم
نوشته : استاد حسین انصاریان