پای معاملات سبز برق طی چه سازوکاری به بورس انرژی باز شد؟
ما بیش از سه سال پیگیر بودیم تا برق نیروگاه‌های تجدیدپذیر در بورس معامله شود، اما مدیران وقت توانیر مانع بودند. اولین پیشنهاد هم این بود با توجه به موضوعات زیست‌محیطی، تجدیدپذیرها سمت عرضه باشند و استخراج‌کنندگان رمز‌ارز هم در سمت تقاضا باشند. در نهایت پس از کش‌و‌قوس‌های فراوانی که در این مسیر وجود داشت، این موضوع بعد از تغییراتی که در وزارت نیرو اتفاق افتاد و اراده وزیر نیرو، مدیران ستاد وزارت نیرو و رئیس سازمان انرژی‌های تجدیدپذیر مبنی بر راه‌اندازی این بازار، توانستیم شاهد شکل‌گیری تالار معاملات برق سبز باشیم. از سمت دیگر در ماده 16 قانون حمایت از تولید دانش‌بنیان مبنی بر لزوم تامین برق صنایع از یک درصد تا سقف 5 درصد تصویب شد که باعث شد کار جلو بیفتد.
اکنون وضعیت بازار انرژی‌های تجدیدپذیر به چه شکل است؟
در حال حاضر انرژی‌های تجدیدپذیر سهم کمی از بازار دارند. کل تولید انرژی تجدیدپذیر کشور یک درصد کل برق مصرفی است، اما یکی از استراتژی‌های کشور این است که این سهم افزایش پیدا کند. مصوبات گوناگون از شورای اقتصاد، بودجه، برنامه هفتم و سایر نهادهای ذی‌ربط در حال تلاش برای افزایش تولید و مصرف هستند. اکنون مجوزهایی ارائه شده است که نیروگاه‌های تجدیدپذیر تا 30هزار مگاوات توسعه پیدا کنند. به هر حال با توجه به ناترازی که در گاز و سوخت مایع داریم، تنها راهمان احتمالا تجدیدپذیرها خواهد بود. پالس مثبتی که در جهت توسعه این بازار از سوی وزارت نیرو دریافت شده، این است که به نیروگاه‌های جدیدالاحداث اجازه صادرات برق تجدیدپذیر از بستر بورس داده شده است. امیدواریم که بتوانیم در زمان کوتاهی حجم بازار را با توسعه نیروگاه جدید افزایش دهیم.
به نظر شما سرنوشت این تابلو در سال 1403 به کدام سمت‌وسو خواهد رفت؟
با توجه به اینکه امسال وزارت نیرو به عهد خودش وفا کرد و تجربه خوبی در این بازار در حال توسعه رقم خورد، پیش‌بینی ما این است که در سال آتی در دو سوی عرضه و تقاضا با رونق بیشتری مواجه باشیم.
طبق ماده 16 از سال 1402 به مدت 5 سال، صنایع انرژی‌بر موظف هستند در سال 1402، به ازای هر سال، یک درصد از انرژی مورد نیاز خود را از تجدیدپذیرها تامین کنند. این موضوع (ماده) تا چه میزان در توسعه تجدیدپذیرها موثر خواهد بود؟
همان‌طور که در سوال قبلی هم اشاره شد ماده 16 قانون حمایت از شرکت‌های دانش‌بنیان ظرفیت بسیار خوبی برای توسعه نیروگاه‌های تجدیدپذیر فراهم خواهد کرد و سمت تقاضای این بازار را افزایش خواهد داد. تالار برق سبز بورس انرژی ایران ظرفیت عرضه برق نیروگاه‌های تجدیدپذیر را ایجاد کرده است و نیروگاه‌ها براساس عرضه و تقاضای بازار اقدام به عرضه برق خواهند کرد. از سوی دیگر برای رعایت ماده 16 و پاسخگویی به تقاضای ایجاد شده از سمت آن، سرمایه‌گذاری در ساخت نیروگاه‌های تجدیدپذیر افزایش پیدا می‌کند که این امر را هم اکنون شاهد هستیم.
در بررسی سبد انرژی باید به سمت تجدیدپذیرها و انرژی‌های پاک حرکت کنیم، بخش خصوصی چگونه می‌تواند چالش‌های خود در بخش عرضه (سرمایه‌گذاری در نیروگاه‌های برق سبز) و از سوی دیگر تقاضا به معنی خرید برق مورد نیاز از این قبیل نیروگاه‌ها برطرف کند؟ منظور از چالش موضوعاتی نظیر قیمت‌های بیشتر برای خرید یا پرداخت به موقع هزینه برق تولیدی است.
شفاف‌ترین و بهترین امکان برای بخش خصوصی عرضه برق در رینگ‌های داخلی و صادراتی بورس انرژی ایران است و هیچ سازوکاری مشابه این سازوکار نمی‌تواند منافع خریدار و فروشنده را بیشینه کند. خریداران برق از سازوکار بورس مشمول مقررات محدودیت مصرف به میزان برق خریداری شده نمی‌شوند و فروشندگان هم براساس جریان نقدی پایدار و مستمر ایجاد شده در سازوکار بورس می‌توانند بر توسعه فعالیت‌های خود متمرکز و دغدغه وصول مطالبات را نداشته باشند.
نیروگاه‌ها در همان سبد انرژی چطور می‌توانند به رونق بورس انرژی و در نهایت رونق خودشان کمک کنند؟
قاعدتا باید عرضه‌هایشان را در بورس بیاورند، قراردادهای دوجانبه را لغو کنند! شفافیت، داده‌هایی را تولید و منتشر می‌کند که سیاستگذار/ سرمایه‌گذار می‌تواند براساس آن کار کند و خیلی جالب است به شما بگویم سرمایه‌گذار ایرانی مقیم خارج که هنوز هم او را ملاقات نکردیم یا اشخاص خارجی‌ای را از کشورهای منطقه داشتیم که با ما در بورس انرژی تماس گرفته که قصد خرید برق تجدیدپذیر از بورس را دارد و به دنبال راهکارهای ورود است. یعنی افراد از آن‌سوی مرزها به عنوان یک سرمایه‌گذار یا یک فعال ارزش این بازار را فهمیده است. ولی برخی از صاحبان نیروگاه‌ها ترجیح‌شان ورود به سازوکارهای غیرشفاف و غیررقابتی است. یکی از موانع بزرگ رونق بازار بورس انرژی در حوزه صنعت نیروگاهی را خود صاحبان نیروگاه‌ها می‌دانم. در حالی که خرید از بورس انرژی که مزیت‌های زیادی برای خریدار و فروشنده ایجاد می‌کند و ارزش هر معامله بدون معطلی‌های سنتی وزارت نیرو، سریعا به حساب فروشندگان واریز می‌شود برخی از صاحبان نیروگاه‌ها با انواع بهانه‌ها از حضور در این سازوکار شفاف اجتناب می‌کنند.
ابزار مشتقه چه زمانی به بازار برق اضافه می‌شود؟
الان معاملات سلف برق در حال انجام است، اما برای راه‌اندازی معاملات آتی و اختیار در حوزه برق باید هم بازار نقد عمیقی وجود داشته باشد و هم سازوکار گواهی برق که به تازگی به تصویب کمیته فقهی رسیده است در بورس عملیاتی شود. ما در بورس مطالعات مرتبط با راه‌اندازی ابزارهای مشتقه برق را انجام داده‌ایم و پس از آماده شدن مقدمات، قطعا آن را در برنامه‌های خود قرار می‌دهیم.
