توبه را می توان از الطاف و محبّتهای الهی دانست، پس از گناه، جاده و راهی برای بازگشت ایجاد میشود، تا بنده خطاکار به محض آگاهی از بدی گناه، از آن راه باز گردد.
توبه در لغت به معنای دست کشیدن از گناه، بازگشتن بر طریق حق، پشیمان شدن از گناه است. توبه را می توان از الطاف و محبّتهای الهی دانست، پس از گناه، جاده و راهی برای بازگشت ایجاد میشود، تا بنده خطاکار به محض آگاهی از بدی گناه، از آن راه باز گردد. توبه نعمت بزرگی است که بر بشر ارزانی شده است.
حقیقت توبه ندامت و پشیمانی از گناه است که لازمه آن تصمیم بر ترک در آینده است. اگر کاری بوده که قابل جبران است، در صدد جبران بر آید. گفتن استغفار بیانگر همین معنا است، به این ترتیب ارکان توبه را می توان در پنج چیز خلاصه کرد. ترک گناه، ندامت و پشیمانی، تصمیم بر ترک در آینده، جبران گذشته و استغفار. خدا در قرآن از توبه واقعی به نام توبه نصوح نام برده است: ای کسانی که ایمان آوردهاید! به سوی خدا بازگردید و توبه کنید، توبه خالصانه. شخصی از پیامبر سؤال کرد که توبه نصوح چیست، حضرت فرمود: شخص توبه کننده به هیچ وجه بازگشت به گناه نکند، چنان که شیر به پستان هرگز باز نمیگردد. بعضی گفتهاند توبه نصوح آن است که واجد چهار شرط باشد: پشیمانی قلبی، استغفار زبانی، ترک گناه و تصمیم بر ترک در آینده.
بیشتر علمای اخلاق توبه را مجموعه مرکّبی از علم و حال و عمل می دانند. اگر کسی بخواهد موفق به توبه شود، باید این سه امر را مورد توجه قرار دهد، یعنی اوّل لازم است انسان به زشتی گناه پی ببرد، سپس حال پشیمانی در دل او به وجود آید، سرانجام در مقام عمل، گذشته را جبران نماید. آغاز توبه و ترک گناه، عنایت حق است. تا لطف الهی نصیب انسان نگردد، توبه امکانپذیر نیست.
علامه طباطبایی می گوید: توبه عبد حسنه است و حسنه نیازمند به نیرو است و نیروی انجام حسنه را خداوند می دهد. او است که توفیق میدهد، یعنی اسباب را فراهم می سازد تا بنده موفق و متمکن از توبه شود و بتواند از فرورفتگی در لجنزار گناه و دوری از خدا بیرون آید و به سوی پروردگارش باز گردد. امام سجاد(ع) به این نکته تصریح دارد که وفای به توبه جز به نیروی حفظ و نگهداری خداوند میسّر نیست. بنابراین در ابتدا باید از خداوند کمک خواست و سپس قدرت تصمیمگیری را افزایش داد و اقدام عملی را شروع نمود.
منبع : پاسخگو