به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، آیت‌الله محمد رضا نکونام شنبه، 3 اسفندماه، در تفسیر آیه 276 سوره بقره بیان کرد: «یَمْحَقُ اللَّهُ الرِّبَا وَیُرْبِی الصَّدَقَاتِ وَاللَّهُ لَا یُحِبُّ کُلَّ کَفَّارٍ أَثِیمٍ؛ خداوند ربا را کاهش مى‌دهد و به تدریج آن را نابود مى‌کند، ولى صدقه‌ها را رشد مى‌دهد و آن را افزون مى‌گرداند. رباخواران بسیار ناسپاس و گنهکارند، و خدا هیچ ناسپاس و گنه پیشه‌اى را دوست نمى‌دارد» این آیه ادامه بحث در مورد ربا است که در آیات قبلی مورد مذمت قرار گرفته بود.
این مدرس عالی حوزه بیان کرد: نکته‌ای که در این آیه وجود دارد این است که در آیه قبل در مقابل ربا بیع آمده است و به نوعی ربا با بیع مقایسه شده است اما در این آیه به جای بیع صدقات آمده است. در حقیقت سر این مسئله این است که ربا باعث نابود شدن جامعه میشود؛ اما در مقابل آن صدقات وجود دارد که باعث رشد و پویایی جامعه خواهد شد.
صدقات تمام تعاملاتی را که نیت خالص در آنها وجود را شامل میشود
وی ادامه داد: صدقات در این آیه صدقه باب بیع نیست بلکه شامل تمام تعاملاتی میشود که صدق در آن است، یعنی نیت خوب، نیت خالص، نیت فاعلی در آنها وجود دارد که این عنوان صدقات هم بیع را شامل میشود هم غیر بیع را، چرا که بیع هم خود یک صدق و تعامل است و نیت و اراده در آن وجود دارد. پس در این آیه اگر چه در مقابل ربا صدقات آمده است اما بیع خارج نشده است چرا که صدقات شامل بیع هم میشود.
ملاک‌شناسی احکام فقهی در فقه فراموش شده است
آیت‌الله نکونام اظهار کرد: مسئله دیگری که در این آیه وجود دارد این است که این آیه در پی بیان ملاک ربا است چیزی که در فقه بسیار می‌تواند راهگشا باشد. ملاک‌شناسی احکام فقهی مسئله‌ای است که در فقه فراموش شده است و متاسفانه بسیاری از فقها قبل از اینکه موضوع‌شناسی و ملاک‌شناسی کنند حکم صادر می‌کنند. در حالی که به نظر می‌رسد برای صدور حکم اولا شناخت موضوعی که قرار است در مورد آن حکم بدهند لازم است و ثانیا دریافت و استخراج ملاک حکم و آخرین مرحله آن صدور حکم است.
شناختن موضوع ربا؛ لازمه صدور احکام در مورد این مسئله
این مفسر قرآن کریم عنوان کرد: بنابراین آن چیزی که در مورد احکام ربا بسیار ضروری است شناختن موضوع ربا است، فقیهی که قرار است در مورد ربا حکم دهد باید این مسئله را از تمام جوانب و تاثیرات آن بر جامعه و فرد بشناسد سپس با ملاک حکم ربا را که در این آیه به روشنی بیان شده است را کشف کند و در نتیجه حکم صادر کند. این حکم بدون شک حکمی خواهد بود بر اساس فقه مبین و روشن که باعث پس رفت جامعه و فرد نخواهد بود.
وی تاکید کرد: متاسفانه در فقه ما این سه مسئله مغفول مانده است و همین غفلت از این سه مسئله باعث شده بود که اسلام به جای اینکه پیشرفت کند پس‌رفت کرده بود که با پیروزی انقلاب اسلامی این جریان برعکس شد و اسلام به سمت پیشرفت حرکت کرد. انقلاب اسلامی باعث شد که دوباره اسلام و دین با فقه پویایی که امام خمینی (ره) مطرح کرده بود زنده شود و در جهان امروز تاثیر گذار باشد.
