عصر ایران - جانشین محترم نیروی انتظامی درباره گشت ارشاد گفته است: طرح نور تعطیل بردار نیست زیرا امر به معروف و نهی از منکر یکی از فروع دین است و نمی توان فروع دین را تعطیل کرد.
سردار قاسم رضایی این را هم گفته است که تغییر دولت‌ها خللی در اجرای طرح نور به وجود نمی‌آورد.
4 نکته در این باره قابل تأمل است:
1 - امر به معروف و نهی از منکر، از فروع دین است؛ این سخن درستی است ولی برخلاف آنچه سردار گفته، می توان در مواقع خاص و برای حفظ نظام اسلامی، حتی فروع دین را نیز تعطیل کرد.
امام خمینی (ره) سخن معروفی دارند که حفظ نظام از نماز بالاتر است و در شرح این سخن، مرکز ملی پاسخگویی به سوالات دینی که وابسته به دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علیمه قم است چنین می نویسد:
"بی تردید در انجام نماز مصلحتی وجود داشته است که خداوند آن را واجب کرده است، اما گاهی به خاطر امر دیگر این فریضه الهی تعطیل و ساقط می گردد، مثل اینکه حاکم اسلامی حکم حکومتی به تعطیل نماز صادر نماید، ویا اگر کسی انسان را مجبور به ترک نماز کند، در این صورت نماز ساقط می شود. درحفظ نظام اسلامی مصالح مهم تروجود دارد، که مصلحت آن بیشتر از مصلحت نماز است. بر این اساس است که حاکم اسلامی- با توجه به قاعده اهم ومهم - می تواند احکام را - با توجه به مصالح عمومی - تغبیر و یا تعطیل نماید، مانند اینکه امام راحل با شرایط که به وجود آمد، حکم به تعطیل حج نمود."
پس فارغ از بحث گشت ارشاد و طرح نور و امر به معروف و نهی از منکر و فقط از منظر فکری و فقهی، می توان با توجه به مصالح عمومی "عنداللزوم" حتی نماز را هم که "ستون دین" است تعطیل کرد چه برسد به فروع دیگر!
2 - امر به معروف و نهی از منکر، از فروع بسیار مترقی دین است ولی گشت ارشاد - که اخیراً نامش را گذاشته اند طرح نور - اساساً ربطی به امر به معروف و نهی از منکر ندارد. گشت ارشاد یک فرایند سازمانی در مجموعه نیروی انتظامی است که بعضی اوقات با دستور فرماندهان این نیرو، اجرا می شود و خیلی وقت ها هم خبری از آن نیست و حال آن که اگر مصداقی از یک فریضه دینی بود، هیچگاه نباید تعطیل می شد کما این که فریضه نماز در این نهاد انتظامی همواره اقامه می شود و این گونه نیست که گاه باشد و گاه نباشد.
امر به معروف و نهی از منکر که در شرع، تکلیف دینی و در قانون اساسی، وظیفه ای همگانی شمرده شده است، شرایط ، مراتب و آدابی دارد.
اغلب فقها و از جمله امام خمینی (ره) این موارد را جزو شرایط امر به معروف و نهی از منکر می دانند:
- شناخت به معروف و منکر
- احتمال تأثیر امر به معروف و نهی از منکر
- اطلاع‌داشتن ناهی منکر و آمر به معروف از تکرار گناه یا ترک معروف از سوی مکلف
- نبود مفسده در امر و نهی.
و نیز مراتب امر به معروف و نهی از منکر را چنین توضیح داده اند:
مرحله اول
مرحله اول انجام کاری است که نشان‌دهنده بیزاری و انزجار قلبی از منکر باشد. خود این مرحله در درون، درجات و مراتبی دارد؛ مانند روگردانیدن، اخم‌کردن و چهره درهم‌کشیدن، کناره‌گیری و ترک معاشرت. هر یک از این موارد نشان‌دهنده مرتبه‌ای از انزجار قلبی است. اگر مراتب اولیه، اثر لازم را جهت ترک منکر به همراه داشته باشد، استفاده از مراتب بعدی جایز نیست.
مرحله دوم
مرحله دوّم امر و نهی زبانی است که از درجات پایین‌تر، مانند ارشاد و نصیحت با نرمش و مهربانی شروع می‌شود و تا مراتب بالاتر ادامه می‌یابد. اگر درجات اولیه این مرحله تأثیرگذار باشد، استفاده از مراتب بعدی، مانند گفتار تحکم‌آمیز و همراه با خشونت و بالابردن صدا و ترسانیدن جایز نیست.
مرحله سوم
مرحله سوّم توسل به زور و نیروی بازدارنده است که دارای مراتب شدید و ضعیف مختلفی است و باید با حفظ سلسله‌مراتب از آن استفاده کرد.
البته باید تصریح داشت که توسل به زور و مداخله فیزیکی مختص منکرات خاصی است که امام (ره) از آنها تحت عنوان "قتل نفس محترم و ارتکاب زشتی ها و کبایر هلاک کننده" نام برده است.
از سوی دیگر، امر به معروف و نهی از منکر آدابی دارد که امام خمینی به برخی از آنها اشاره کرده‌است. ایشان از خطاب خداوند تعالی به موسی(ع)، و هارون(ع)، که دستور می‌دهد با فرعون سرکش با نرمی و ملاطفت سخن بگویند، نتیجه می‌گیرد آمر و ناهی باید از رحمت رحیمیه الهی به قلب خود بچشاند و با حس رحمت و انسان‌دوستی و برادری، به امر به معروف و نهی از منکر اقدام کند و به دنبال خودنمایی و تحمیل امر و نهی خود نباشد و با شیرینی حسن خلق و مدارا، تلخی و ناگواری امر و نهی را جبران کند. زیبنده است آمر به معروف، خود عمل‌کننده به معروف باشد و ناهی از منکر، تارک منکر باشد و با قصد قربت، مانند پزشکی دلسوز به نجات گناهکار و اجتماع بیندیشد، تا امر و نهی او نتیجه‌بخش شود.
حال سردار بگوید در گشت ارشاد یا همان طرح نور که مدعی اند مصداق فریضه امر به معروف و نهی از منکر است، کدام یک از شرایط، مراتب و آداب پیش گفته رعایت می شود؟
همان طور که ذکر شد، یکی از مهم ترین شرایط امر به معروف و نهی از منکر "احتمال تأثیر" است. سال هاست که در مقوله حجاب با روش پلیسی رفتار می شود، آیا وضع حجاب در این سال ها از نظر برخورد کنندگان بهتر شده با بدتر؟
جواب مشخص است و از این رو بدیهی است که نه تنها احتمال تاثیر مثبت نمی رود بلکه قطعاً اثر منفی نیز دارد. در واقع، روش مالوف کنونی، بهترین مدل برای بیزار کردن بانوان و به ویژه دختران جوان از حجاب است و شگفتا که برغم این همه آزموده شدن، باز هم بر ادامه اش اصرار می ورزند؛ گو این که "احتمال تأثیر" را که در رساله ها آمده، اعم از تاثیر مثبت و منفی می دانند!
این که دختری با به خاطر نوع پوشش، بگیرند و او را در حالی که از ترس جیغ می زند، کشان کشان به سمت ون پلیس ببرند و داخل آن بیندازند یا خودرویی را به دلیل آن که سرنشین آن، مثلاً روسری ندارد توقیف کنند، حداکثر می تواند یک دستورالعمل پرمناقشه انتظامی باشد نه امر به معروف و نهی از منکری که در دین آمده است.
اگر هم منظورشان تذکر لسانی است که نیازی به این همه طرح و جار و جنجال نیست.
3 - سردار رضایی گفته است: تغییر دولت‌ها خللی در اجرای طرح به وجود نمی‌آورد.
آقای مسعود پزشکیان، رئیس جمهور منتخب، در دوران رقابت های انتخاباتی، بر مخالفت خود را ادامه فعالیت گشت ارشاد به صراحت تمام تاکید کرده و حتی طرح نور را "طرح تاریکی" نامید. مردم نیز به این گفتمان رأی دادند و کیست نداند بخش عمده ای از آن 50 درصدی هم که رای ندادند، با این موضع او همراه اند.
بنابراین، اراده اکثریت که در رأی مردم متجلی شده است، جمع شدن گشت ارشاد و طرح نور است. اگر قرار باشد مردم از بین گفتمان های مختلف به یکی رأی دهند و بعد، اداره امور جامعه بر همان پاشنه قبلی بچرخد و خلاف اراده مردم محقق شود، دیگر چه نیازی است به انتخابات و جمهوریت و مردم سالاری؟!
مردم هر کشوری، تصمیم گیرندگان اصلی درباره نحوه اداره سرزمین شان هستند و ایران نیز از این اصل بدیهی مستثنی نیست؛ حتی قوانین نیز باید در چارچوب خواست و اراده مردم تصویب شوند و الّا، هر چند نام شان قانون باشد، ولی روح شان، اجبار است و نتیجه شان خسران سه گانه برای واضع و مجری و مردم.
4 - سردار در بخش دیگری از سخنان خود به نکته مهم دیگری اشاره کرده است: "قوانین بازدارندگی لازم را ندارند، این موضوع اقتدار پلیس را هم زیر سؤال می برد."
این حرف درستی است و اگر قانون - قانون به معنای واقعی کلمه - ضمانت اجرا نداشته باشد اقتدار پلیس هم زیر سوال می رود، مثلاً اگر قانون سرقت بازدارنده نباشد و پلیس امروز دزدی را بگیرد و چند روز بعد او را در حال پرسه زدن در خیابان ها ببیند، حتماً اقتدارش خدشه دار می شود که قطعاً به زیان جامعه است.
حال از جانشین محترم نیروی انتظامی یک سوال می پرسیم و بحث را به پایان می رسانیم: آیا پلیسی کردن موضوع پوشش زنان و دختران، به اقتدار پلیس کمک کرده یا از آن کاسته است؟!