یاد مرگ ، برترین عامل بازدارنده

در پایان این حق ، آخرین قسمت از سخن امام سجاد علیه السلام را بررسى مى کنیم که فرمودند:
و کثرةِ ذکرَ الموتِ و التَّهَدُّد لنفسک باللّه و التَّخویفِ لها به و باللّه العصمةُ و التَّایید.
از آن رو که عمر انسان محدود است ، نباید در دنیا غافل باشد و باید بداند که آنچه در این دنیا عمل مى کند؛ حاصلش را در جهان آخرت خواهد دید و این یک قانون قطعى الهى است که حاصل سرکشى و فرمان شکنى ، عذاب پروردگار است ؛ همان طور که حاصل فرمانبرى و اطاعت بهشت قرب و رضوان الهى است . در یکى از فرازهاى دعاى کمیل ، امیرالمومنین علیه السلام مى فرمایند:
و اءَنت تَعلم ضعفى عن قلیل من بَلاءَ الدُّنیا و عقوباتِها و ما یجرى فیها من المکارهِ على اءَهلها، على اءَنَّ ذلک بلاء و مکروه قلیل مَکثُهُ، یَسیر بقائُه ، قصیر مدَّتُه فکیف احتمالى لبلاء الاخرة ، و جلیل وقوع المکاره فیها، و هو بلاء تطول مدَّتُهُ و یَدوُم مَقامُه و لا یُخَفَّفُ عن اءَهله ، لانَّهُ لا یکون الا عن غضبک و انتقامک و سخطک و هذا ما لا تقوم له السموات و الارض ⁽⁵⁴⁹⁾.
((خدایا! تو مى دانى که من ضعیف و ناتوان ، قدرت تحمل عذاب و عقوبات دنیا را با این که گذرا و کوتاه مدت است ، ندارم . خدایا! بنده ضعیف و ناتوانى که قدرت تحمل آتش دنیا را ندارد، چگونه مى تواند آتشى را که از خشم و غضب تو برافروخته است و مدتش بى نهایت است و آسمان و زمین تاب وتوان تحمل آن را ندارند، تحمل کند؟)).
عجیب این است که قرآن نسبت به دوزخیان و اهل آتش ، تعبیر لطیفى بیان مى فرماید که گویاى ارتباط و پیوند گناه و آتش است . نسبت دوزخیان و آتش را نسبت پدر و مادر به فرزند و ریشه به میوه مى داند؛ و این تشبیه در خطبه مولا امیرالمومنین علیه السلام هم آمده است که مى فرمایند:
فکونوا من اءَبناء الاخرة و لا تکونوا من اءَبناء الدنیا فانَّ کلَّ وَلَد سَیُلحَقُ باءَبیهِ یوم القیامةِ⁽⁵⁵⁰⁾.
((اى مردم ! فرزند آخرت باشید نه فرزند دنیا؛ زیرا هر فرزندى در قیامت به پدر خود ملحق مى شود)).
یعنى اگر شما برده دنیا شدید؛ در دل دنیا خفتید و دنیا را براى آرامش ‍ خواستید، در قیامت هم با دنیا و حاصل آن محشور مى شوید و اگر دامن آخرت را برگزیدید، در قیامت هم با آخرت محشور مى شوید؛ و خلاصه ، بهشت و جهنم محصول اعمال خود انسان است . رسول اکرم صَلَّى اللّه عَلَیهِ و آلِهِ و سَلَّم درباره بهشت مى فرمایند:
الجنّة ماؤ ها عذب و تربتها طیبة فیها قیعان بیض غرسها سبحان اللّه و الحمد للّه و لا اله الا اللّه و اللّه اکبر⁽⁵⁵¹⁾.
((بهشت سرزمینى است که آبش گوارا و خاکش خوشبو است و درختان آن حاصل اذکار سبحان اللّه و الحمد للّه و لا اله الا اللّه و اللّه اکبر است )).
ویژگى هاى آتش و جهنم
درباره جهنم هم قرآن به صراحت مى فرماید.
فاتَّقوا النَّار الَّتى وَقُودُها النَّاس و الحجارة ⁽⁵⁵²⁾.
((آتشى که هیزم آن ، خود انسان ها و سنگ ها هستند)).

این تناسب اعمال ، شخصیّت او را در قیامت طعمه آتش قرار مى دهد و این همان مؤ انست و دلبستگى مادر و فرزندى ، بلکه قوى تر از آن ، میان آتش و گناهکار برقرار است . در سخنى از رسول اکرم صَلَّى اللّه عَلَیهِ و آلِهِ و سَلَّم ذکر شده است ، که فرمودند:
فَوَالّذى نفسى بیده لهى اءَعرف باءَصحابها من الوالدةِ بولدها⁽⁵⁵³⁾.
((قسم به جان خودم که آشنایى و آگاهى لهیب آتش به اصحاب جهنم از آشنایى مادر به فرزند بیشتر است )).
در قرآن مجید مى خوانیم :
اذا راءَتهم من مکان بعید سَمِعوا لها تغیظا و زفیرا⁽⁵⁵⁴⁾.
((وقتى آتش جهنم طعمه خود را از مکان دورى مى بیند، با فریاد و ناله خشم آلود و گوش خراش به سمت آن حرکت مى کند و او را در دام مى اندازد)).
و این آتشى است که در آن روایت آمده که اهل زنا و گناه و کسانى که فریب قوه شهوت و طغیان غریزه جنسى را خوردند در برمى گیرد آتشى دایمى است :
خالدین فیها ما دامت السموات و الارض ⁽⁵⁵⁵⁾.
((تا آسمان و زمین برقرار است ، در آتش باقى مى مانند)).
در قرآن کریم آمده است :
نار اللّه الموقدة # التى تطَّلِع على الافئدة ⁽⁵⁵⁶⁾.
((آن آتش را (خشم ) خدا افروخته ، شراره آن بر دلها شعله ور است )).
آتش دنیا اگر جسم را مى سوزاند، آتش آخرت دل و قلب را مى سوزاند.
حضرت پیامبر صَلَّى اللّه عَلَیهِ و آلِهِ و سَلَّم یادى از آتش کردند و چنین فرمودند:
اءَتَرَونَها حَمراء مثل نارکم هذه التى توقدون انَّها لاءَشدُّ سوادا من القار⁽⁵⁵⁷⁾.
((آیا شما گمان مى کنید آتش جهنم در آخرت مثل آتش این دنیا سرخ ‌رنگ است ؟ سیاهى آن از سیاهى قیر شدیدتر است )).
در دعایى از ادعیه صحیفه سجادیه از امام سجادیه علیه السلام نقل شده است :
اللّهم انى اعوذبک ... من نار نورها ظلمة و هیِّنُهآ اءلیم ⁽⁵⁵⁸⁾.
((خدایا! به تو پناه مى برم از آتشى که نورش ظلمت و تاریکى است و نرمى آن دردناک و آزاردهنده است )).
سخنى از سخط و غضب و آتش الهى نسبت به طغیان و فرمان شکنى است ؛ اما ابواب توبه و رحمت الهى نیز بر روى بندگانش گشوده است و خدا وعده داده است که :
ان اللّه یغفر الذنوب جمیعا⁽⁵⁵⁹⁾.
((همانا خداوند همه گناهان را مى آمرزد)).
بنابراین ، خدا همه گناهان را مى آمرزد مگر شرک ؛ چرا که مى فرماید:
ان اللّه لا یغفر اءن یشرک به ⁽⁵⁶⁰⁾.
((خداوند، گناه شرک به او را نمى آمرزد)).
گناهکاران و خطاکاران باید بدانند که یاس از رحمت و مغفرت خدا، یکى از بزرگترین گناهان است . با توجه به این که توبه ، انابه ، پشیمانى و ندامت آنها مقبول درگاه الهى قرار مى گیرد، از گناهان گذشته ، خطاها، فرمان شکنى ها و نافرمانى ها به درگاه پروردگار توبه نکنند؛ که خدا همه گناهان را مى آمرزد. رسول اکرم صَلَّى اللّه عَلَیهِ و آلِهِ و سَلَّم فرمودند:
التائب من الذنب کمن لا ذنب له ⁽⁵⁶¹⁾.
((آن که از گناه توبه کند، مثل کسى است که گناهى ندارد)).
و اگر کسى جدا و از صمیم دل خدا را بخواند و از او بخواهد که از گناه و خطایش بگذرد، خدا او را طبق وعده خود مى آمرزد؛ منتها باید به این نکته توجه داشته باشیم که توبه و استغفار، امرى قلبى و جدى است ، نه صرف گفتن به زبان و اقرار ظاهرى ، که امام هشتم علیه السلام فرمودند:
من استغفر بلسانه و لم یندم بقلبه فقد استهزء بنفسه ⁽⁵⁶²⁾.
((اگر کسى با زبان استغفار کند و از صمیم دل پشیمان نباشد در حقیقت خود را به سخره گرفته است )).
ما براى این که توجه کنیم که پشیمانى و ندامتمان نسبت به گناهان و خطاها و کوتاهى ها در پیشگاه ذات ذوالجلال الهى جدى است ، باید قدر لحظه ها را بدانیم و از همه اشتباهات ، خالصانه و صمیمانه به پیشگاه الى توبه کنیم که ان شاءاللّه مقبول درگاه الهى واقع مى شود.