عقل فطری انسان، ارزشمندترین نعمت الهی برای بشراست و به جهت همین عقل اشرف مخلوقات نامیده شده است.به واسطۀ این نعمت بزرگ انسان می تواند خیر را از شر، هدایت را از ضلالت، دوست را از دشمن، نور را از ظلمت و … تمییز دهد و از آفات و خطرات مصون و محفوظ بماند. پیامبران هرآنچه را که می‌گویند مطابق عقل ومنطق فطری بشر است.ازاین گوهر وجودی تمییز مراتب و ارزش گزاری ها دروجود انسان مشخص می گردد. راوی گوید از امام صادق (ع) پرسیدم: عقل چیست؟ حضرت فرمود: آنچه به وسیله آن خداوند پرستیده می شود و بهشت به دست می آید. راوی گوید: گفتم ، پس آن چیزی که در معاویه بودچیست؟ فرمود : آن نکراء و شیطنت است که شبیه عقل است اما عقل نیست.
اما عقل فلسفی، جوهر بسیطی است که قوه درک و دریافت واقعیت ها است. گاهی بر قوّه ادراکی (قوه عاقله) اطلاق می‌شود و گاهی بر ادراکات حاصل از آن قوّه؛ گاهی تنها بر ادراکات بدیهی اطلاق می‌شود و گاهی فقط در مورد ادراکات نظری و کسبی به کار می‌رود.
