علی تمسکی بیدگلی، برگزیده دومین جشنواره استانی علامه حلی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا) با قدردانی از دست‌اندرکاران برپایی جشنواره علامه حلی و نقش این جشنواره در پویایی علمی حوزه گفت: سطح داوری جشنواره علامه حلی در استان قم در سال جاری بسیار بالا بود به گونه‌ای که برگزیده رتبه یک نداشت.
وی بیان کرد: در سال گذشته تنها یک امتیاز به علوم انسانی داده شده بود اما امسال آثار به 10 گروه تقسیم شد یکی از این گروه‌های ده‌گانه گروه علوم انسانی مرتبط با دین بود که این نشان از توجه ویژه به علوم انسانی است.
تمسکی بیدگلی به مقاله برگزیده خود در دومین جشنواره علامه حلی استان قم اشاره و با بیان اینکه این مقاله با عنوان «رهیافتی به تعریف وجوه و نظائر» به دبیرخانه همایش ارسال شد، گفت: در این مقاله ضمن تبیین تعریف درست وجوه و نظائر، دیدگاه‌ها و مطالب نادرست را به نقد کشیدم و هم اکنون مقاله به مرحله کشوری نیز ارسال شده و از مجله علمی پژوهشی آموزه‌های قرآنی نیز پذیرش چاپ دریافت کرده است.
عدم تعریف وجوه و نظائر از سوی پیشینیان
این محقق با اشاره به بحث وجوه و نظائر بیان کرد: «با اینکه نگارش نگاشته‌های ویژه وجوه و نظایر دست کم از سده دوم روایی و روانی داشت، هیچ تعریف روشنی از وجوه و نظائر از خامه‌ها نچکید یا اگر نه، به آیندگان نرسید. نخستین تعریف رسیده از ابن جوزی است که به سده ششم می‌رسد. پس از ابن جوزی، ابن تیمیه، ابن قیم جوزیه، زرکشی و سیوطی، به تعریف وجوه و نظائر پرداختند و همگی این چهار نویسنده نیز به تعریف نخست یعنی تعریف ابن جوزی انتقاد کردند.
ابن جوزی نظائر را به کلمات هم لفظ و ناهم معنی تعریف کرده است، یعنی همان چیزی که در بحث جناس رخ می‌دهد، اما ابن تیمیه، ابن قیم، سیوطی و زرکشی نظائر را به کلمات هم لفظ و هم معنی یا به دیگر سخن کلمات تکراری تعریف کرده‌اند که ظاهر نگاشته‌های وجوه و نظایر گویای این است که حق با همین افراد است.
نگارنده مقاله رهیافتی به وجوه و نظائر ادامه داد: در دوره معاصر نیز پژوهشگران بزرگی چون آیت‌الله معرفت، دکتر مرتضی ایروانی در زمینه تعریف وجوه و نظائر قلم زده‌اند. البته هیچ کدام از آنها در صدد تعریف مستقل و متفاوتی با پیشینیان نبوده‌اند، بلکه تعریف آنها برداشتی از تعریف سیوطی و زرکشی بوده است؛ اما برداشت آنها درست نبوده است. دلیل این خطا در برداشت به تعریف سیوطی و زرکشی از نظائر برمی‌گردد. این عبارت چنین است: «النظائر کالفاظ المتواطئه». در این عبارت مراد از «المتواطئه» روشن نیست.
تمسکی تصریح کرد: در مقاله خود، ضمن نقد این برداشت‌های نادرست، نشان داده‌ام که مراد از «المتواطئه» در تعریف مورد بحث و در نتیجه مراد از نظایر در این تعریف، کلمات هم لفظ و هم معنی یا به سخن کوتاه‌تر الفظ هم معنی است.
وی افزود: برای روشن شدن معنی «المتواطئه» دو کار ابتکاری در این مقاله صورت گرفته است. یکی مراجعه به تعریف ابن تیمیه و ابن قیم از نظائر است. زیرا آنها نیز مانند سیوطی و زرکشی نظائر را به «المتواطئه» تعریف کرده‌اند، اما بر خلاف سیوطی و زرکشی در تعریف خود مراد از «المتواطئه» را نیز روشن کرده‌اند. دومین نکته‌ای که در این مقاله برای برداشت درست از تعری وجوه و نظائر از آن سود برده شده، توجه دقیق به نمونه‌هایی است که سیوطی و زرکشی در الاتقان و البرهان برای نظائر آورده‌اند، نکته‌ای که سوگمندانه دیگران از آن غافل مانده‌اند.
نقاط ضعف جشنواره
تمسکی در ادامه به بیان نقاط ضعف جشنواره پرداخت و اظهار کرد: دو نقطه ضعف در این جشنواره وجود داشت که البته به نظر من به کمبود بودجه جشنواره بر می‌گردد نه بی‌تدبیری مسئولان و تصمیم‌گیرندگان جشنواره. یکی اینکه برای ثبت نام در جشنواره باید در سامانه نام نویسی می‌شد ولی امکان ارسال آثار از طریق همین سامانه نبود، بلکه باید رونوشت آثار به طور حضوری به دبیرخانه جشنواره تحویل داده می‌شد و همین باعث شد که به قول مسئولان جشنواره برخی در سامانه نام‌نویسی بکنند ولی آثار خود را به دبیرخانه تحویل ندهند.
وی ادامه داد: نقطه ضعف دیگر این بود که مهم‌ترین دلیل برگزاری این جشنواره حمایت از طلاب نوقلم بود ولی چون سطح جشنواره بالا بود تنها افرادی برگزیده می‌شدند که جزء افراد قوی بودند، افرادی که پیش‌تر هم صاحب عناوین و جوایز علمی شده بودند و جزو طلاب نوقلم نبودند.
تمسکی گفت: البته مسئولان جشنواره در همین راستا افرادی را علاوه بر برگزیدگان به عنوان شایسته تقدیر اعلام کردند ولی به گمانم این افراد هم جزء طلاب نوقلم نبودند زیرا برخی از دوستانم که دانشجوی دکتری بودند و مقاله علمی پژوهشی هم داشتند، حتی شایسته تقدیر هم نشدند.
