کشف دقیق‌ مراد قرآن نیازمند کشف هندسه معنایی آیات است/ وجه ممیزه تفسیر المیزان

حجت‌الاسلام محمدحسین صالحی شهرودی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) گفت: متن‌کاویِ موضوعیِ قرآنِ کریم، یک رویکردِ جدید در پردازشِ ارتباطاتِ معنایی میانِ آیاتِ قرآنِ کریم است، که با استفاده از ابزارهای داده‌کاوی به این کاوش می‌پردازد.
 وی با بیان اینکه داده‌کاوی یا فرایند کشف دانش در پایگاه داده، زمینه‌ای نسبتاً نوظهور است تصریح کرد: داده‌کاوی، پل ارتباطی میان علوم آمار، مهندسی کامپیوتر، هوش مصنوعی، شناسایی آماری الگو، یادگیری ماشین و محاسباتِ رایانشی نرم است.

وی ادامه داد: داده‌کاوی، فرآیند یا پروژه‌ای نسبتاً پیچیده برای شناسایی الگوها و مدل‌های صحیح، قابل استناد و مفید در حجم وسیعی از داده است؛ به گونه‌ای که این الگوها و مدل‌ها برای انسان‌ها قابل درک باشند.
این محقق حوزوی اظهار کرد: یکی از نکات مهم در این زمینه، لزوم کشف هندسه معنایی آیات به وسیله اجرای الگوریتم‌های تشخیص الگو و متن‌کاوی در پیکره موضوعی قرآن است که به تشکیلِ یک نظام منسجم معنایی مبتنی بر معارف الهی، و ارتقای فهمِ انسان از قرآن، کمک شایانی می‌کند.
برگزیده جشنواره کشوری علامه حلی در سال جاری عنوان کرد: در این مقاله با استفاده از «مبانیِ تفسیریِ علامه طباطبایی» در نگاهِ موضوعی به نظمِ محتوایِ قرآن، نگاهِ غایت‌محور به ساختار سوره‌ها، و نگاهِ توحیدی-تشکیکی به ارتباط آیات، یک پیکره‌ موضوعی از آیاتِ قرآن تشکیل دادیم، که این پیکره شاملِ یک بخشِ تفسیری در دو حالتِ «مدلِ سوره» و مدلِ آیاتِ مرتبط و یک بخشِ تشخیصی است.
وی اظهار کرد: موضوعاتِ مطرح شده در این پیکره‌ موضوعی، مبتنی بر «تفسیر المیزان» و «مجموعه‌ رسائلِ علامه طباطبایی»، شاملِ هفت موضوعِ اصلی از کلِّ محتوای آیاتِ قرآنی است. علامه طباطبایی در مقدّمه تفسیر المیزان می‌نویسند: «ما در این تفسیر به منظور اینکه به طریقه اهل بیت تفسیر کرده باشیم، تنها در جهاتِ زیر بحث مى‏‌کنیم‏» سپس به هفت موضوعِ اصلی در کلّ محتوای قرآنی و مواردی بعنوان مثال از آنها اشاره می‌فرمایند.

شهرودی با اشاره به موضوعات بیان شده در فرمایشات علامه گفت: توحید، أسماء و صفاتِ الهی، وسایطِ الهی؛ واسطه‌های بینِ خداوند متعال و مخلوقاتش، أفعال الهی، انسان قبل از دنیا، انسان در دنیا، انسان بعد از دنیا و نحوه سلوکِ انسان به سوی خداوند متعال؛ مقامِ ولایتِ توحیدی، مَنِش و صفات اخلاقی، عمل به احکام شرعی این مجموعه موضوعات را شکل می‌دهند.

موضوعات هفتگانه هندسه فکری علامه طباطبایی(ره)

وی افزود: هندسه فکریِ منظّمِ علامه در موضوعات هفت‌گانه، یک نظامِ منسجمِ توحیدی را تشکیل می‌دهد؛ این نظام از خداوند متعال که مبدأ هستی است آغاز شده، و به هم‌او در مقصدِ هستی ختم می‌شود؛ یک نظامِ یکپارچه «إِنَّا لِلَّهِ، وَ إِنَّا إِلَیْهِ راجِعُون».
وی بیان کرد: بخشِ تفسیریِ پیکره‌ موضوعی شامل یک ساختارِ معنایی برگرفته از تفسیر المیزان است، که برای ارزیابیِ ارتباطاتِ کشف شده در الگوریتم‌های داده‌کاوی، و «تفسیرِ مدل‌های کشف شده»، مورد استفاده قرار می‌گیرد.
وی اظهار کرد: بخشِ تشخیصیِ پیکره‌ موضوعی نیز، شاملِ انواعِ کدهای موضوعی است، که جهتِ دادنِ ورودی به الگوریتم‌های داده‌کاوی و اجرایِ پردازش‌های رایانه‌ای استفاده می‌شود.

موفقیت در جشنواره علامه حلی

شهرودی همچنین با بیان اینکه این مقاله در جشنواره استانی و کشوری موفق به کسب رتبه شد و در جشنواره کشوری در رشته علوم قرآنی ربته دوم را به دست آورد گفت: چنین پژوهشی تقریبا در دنیا کم نظیر بوده و یک مورد دیدم که طلبه سنگاپوری کار مشابهی را به صورت بسیار ناقص برای تفسیر ابن کثیر انجام داده بود.

وی با بیان اینکه ارایه چنین مدل و طرحی در قالب نرم‌افزار و ارایه به طاب محقق برای الگوگیری در سایه عرصه‌های تحقیقی ضروری است عنوان کرد: تبدیل آن به نرم افزار کار هزینه بر و دشواری است و نیازمند آن است که نهادی بالادستی وارد این عرصه شود و از کار حمایت کنند که بنده هم پیشنهاداتی داده‌ام.

وی بیان کرد: علامه طباطبایی یک چارچوبی را برای تفسیر ارایه کرده است که فراتر از تفسیر صرف است و کسانی مانند آیت الله جوادی آملی نیز براساس این چارچوب تفسیر می‌کنند و آن استخراج قواعد برای تفسیر است.

این محقق قرآنی اظهار کرد: چنین نگرشی به تفسیر المیزان نشان می‌دهد که علامه بر ارتباط موضوعی میان آیات توجه داشته است و هر آیه را دارای لایه‌های مختلف می‌داند.