نام تنی چند از مشاهیر و دانشمندان زیدیه را یادآور می شویم:
1- احمد بن عیسی بن زید (247- 157 ه)
کتاب وی امالی است که به نام «راب الصدع » در سه جزء به تحقیق علامه علی بن اسماعیل بن عبد الله صنعانی و توسط دار النفائس بیروت (1410 ه) چاپ شده است، و مشتمل بر 2790 حدیث از رسول اکرم صلی الله علیه و آله و ائمه اهل بیت علیهم السلام است.
2- القاسم الرسی (246- 169 ه).
وی جد یحیی بن الحسین مؤسس حکومت زیدیه در یمن است، و تالیفات بسیاری درباره عقاید و فقه دارد.
3- الامام الهادی:
یحیی بن الحسین (298- 245 ه) . مؤسس حکومت زیدیه یمن است. وی نیز تالیفات بسیاری در اصول و فروع دارد.
4- الناصر للحق (304- 230 ه) . مؤسس دولت زیدیه در طبرستان.
5- ابو القاسم محمد بن یحیی (3113- 278 ه)
وی فرزند «الامام الهادی » و معروف به «الامام المرتضی » است. درباره تفسیر و فقه تالیفاتی داشته است.
6- ابو الحسین احمد بن الحسین بن هارون (411- 333)
وی نخست بر مذهب امامیه بود، ولی بعدا به مذهب زیدیه گرایید. شیخ طوسی علت اعراض او از مذهب امامیه را این دانسته است که وی درک و تصویر درستی از روایات مختلف درباره فروع دین نداشت، ولی باید دانست که اختلاف در فروع باعث نمی شود که انسان آنچه را درباره اصول با دلیل ثابت شده است رها کند. (1)
7- محسن بن محمد بن کرامه معروف به «الحاکم الحبشی » (494- 413 ه).
از اساتید زمشخری است. فهرست آثار او را 42 کتاب شمرده اند.
8- ابو سعید نشوان حمیدی(متوفای 573 ه)
از نوادر عصر خود در لغت و نحو و تاریخ بود. از وی آثاری به طبع رسیده است. از آن جمله است رساله «الحور العین و تنبیه السامحین » .
9- عبد الله بن حمزة بن سلیمان
از نوادگان حسن مثنی (614- 561 ه) در اصول فقه، فقه، کلام، حدیث و ادب تالیفات بسیاری داشته است.
10- المؤید بالله، یحیی بن حمزة بن علی
از نوادگان امام جواد علیه السلام (749- 669 ه) در علم کلام و بلاغت از معاریف عصر خود بوده است. از آثار مطبوع او کتاب «الطراز» در فن فصاحت و بلاغت و اعجاز قرآن کریم است. کتاب «الانتصار» او در فقه نیز از مهمترین منابع ابن المرتضی در کتاب «البحر الزخار» است.
11- احمد بن یحیی بن المرتضی (840- 764 ه) مؤلف کتاب «البحر الزخار».
وی از برجسته ترین دانشمندان زیدی در فقه و اصول است و در زمینه های مختلف علوم اسلامی- اعم از عقلی و نقلی- دارای تالیف است، از آثار معروف او می توان کتابهای زیر را نام برد:
الف: البحر الزخار الجامع لمذاهب اهل الامصار.
ب: کتاب الازهار فی فقه الائمة الاطهار. این کتاب نزد علمای زیدیه مانند کتاب عروة الوثقی نزد علمای امامیه است.
ج: طبقات المعتزلة. مطالعه این کتاب نشان می دهد که مؤلف، جز در مساله امامت، کاملا با عقاید معتزله هماهنگ است.
12- المنصور بالله قاسم بن محمد(متوفای 1029 ه)
برخی از تالیفات او عبارتند از: الف: الاعتصام بحبل الله المتین، در فقه.
ب: المرقاة در اصول فقه.
ج: الاساس لعقاید الاکیاس، در اصول دین. بر کتاب اخیر شروحی نوشته شده است. (2)
پی نوشت ها:
1- التهذیب، شیخ طوسی، 1 / 3- 2.
2- برای آگاهی بیشتر درباره شرح حال و آثار علمی دانشمندان فوق به کتاب بحوث فی الملل و النحل، ج 7، فصل 6، رجوع شود.
