نقش بی‌بدیل شهید صدر در جریان‌سازی قرآنی

حجت‌الاسلام محمدعلی مهدوی‌راد گفت: به نظر من شهید محمدباقر صدر یک شخصیت مبتکر، واقع‌گرا و روشن‌اندیش داشتند. این کتاب که امروز قرار است مورد نقد و بررسی قرار بگیرد کاری نیست که شهید صدر خود نگاشته باشند. کتاب پیش‌رو 14 جلسه از سخنرانی‌های شهید صدر است (امروزه این گونه تالیفات به درس گفتار شهرت دارند).
این پژوهشگر علوم قرآنی گفت: به نظر من 4 جلسه اول این سخنرانی‌ها خود یک جریان جدید تفسیری در کل جهان اسلام ایجاد کرد. متاسفانه به پژوهش شیعیان در جهان اسلام کمتر توجه می‌شود، اما این کتاب توجه‌ها را به پژوهش‌های شیعیان جلب کرد. در واقع بابی که شهید صدر برای تفسیر موضوعی باز کردند بسیار مبتکرانه و بدیع بود.
عضو هیئت علمی دانشگاه تربیت مدرس گفت: شهید صدر به مناسبت‌های درباره ائمه(ع) بحث و سخنرانی می‌کردند. در قرن اخیر در سیره‌نگاری پیامبر(ص) و ائمه(ع) یک نگاه تحلیلی شکل گرفته است. شهید صدر در تحلیل ائمه یک نگاه کلی داشتند و در مقاله‌ای که برای تحلیل سیره ائمه نگاشتند این موضوعات را طرح می‌کنند. اگر در سیره جزئی‌نگری کنیم چه اتفاقی می‌افتد؟ و اگر همه ائمه(ع) را یک کل نگاه کنیم چه اتفاقی می‌افتد. صدر ابتدا این نکات را توضیح می‌دهد و بعد بحث خود را آغاز می‌کند.
وی در ادامه اظهار کرد: تا آنجایی که من اطلاع دارم سه تن از شخصیت‌های عالیقدر معاصر ما تلاش کردند تا از سیره ائمه یک طبقه‌بندی تاریخی ارائه بدهند. درون‌مایه‌های این طبقه‌بندی‌ها شاید خیلی متفاوت نباشد، اما نگاه‌ها متفاوت است. سال‌های پیش مقام معظم رهبری در مجموعه یادداشت‌هایی که قرار بود با عنوان «پیشوای صادق» منتشر شود سیره ائمه(ع) را در 4 دوره تقسیم می‌کنند. محمدرضا حکیمی 8 دوره و شهید صدر در 3 دوره سیره ائمه را تقسیم می‌کنند که به نظر من این تقسیم‌بندی خیلی دقیق و معنادار است.
مهدوی‌راد افزود: شهید صدر معتقد بود در دوره امامت امام سجاد(ع) یک کژنگری جدی در میراث نبوت شکل گرفت. به نظر شهید صدر در این دوره عنوان امامت با تحریف جدی مواجه می‌شود. در صحیفه سجادیه جایگاه، کارکرد و وظایف ائمه بسیار دقیق بیان شده است و من هیچگاه گمان نمی‌کردم در دعای ائمه این نکات عجیب را بتوانیم بیابیم. به نظر من اگر محققی 50 سال بعد از پیامبر(ص) را دقیق مطالعه نکند به درستی از فهم تاریخ اسلام ناتوان می‌ماند؛ چرا که در این دوران خفقان زیادی حاکم می‌شود به گونه‌ای که اکثر مسلمانان از اسلام بریدند و در این برهه تاریخی امام سجاد(ع) باید در غالب دعا مردم را دوباره به اسلام مشتاق کند.
وی در جمع‌بندی بحث خود گفت: حکومت اموی بازی عجیبی در میراث نبوی کردند به گونه‌ای که تا زمان امام سجاد(ع) چیزی از اسلام نمانده بود. به نظر من تحریف به مراتب خطرناک‌تر از تخریب است. شهید صدر بنا نداشتند که کتابی 10 جلدی درباره سیره ائمه بنویسند. وی به مناسبت درباره ائمه سخنرانی می‌کردند. به نظر من کار شهید صدر در این کتاب باز کردن مسیرهایی برای پژوهش است. از این زوایه من درباره ترجمه کتاب سخنی نگفتم، ولی این مجموعه مهم است و می‌تواند برای پژوهش‌های معاصر راهگشا باشد.
محمدحسین رجبی دوانی در ادامه نشست گفت: در جهان اسلام و در بین متفکران و دانشمندان افرادی بودند که در حوزه‌های مختلف علمی تبحر داشتند. چهره‌هایی چون علامه حلی، خواجه نصیر طوسی. این متفکرین در چند عرصه دارای اندیشه‌های والایی بودند. در عصر ما هم شخصیت‌هایی چون شهید مطهری و علامه شهید محمدباقر صدر اینگونه بودند.
این پژوهشگر تاریخ افزود: در زمینه تاریخ اسلام ما تاریخ‌پژوهان زیادی داریم، اما کسانی که تاریخ را به خوبی بفهمند و بررسی عالمانه و کاربردی از تاریخ داشته باشند کم هستند، اما کسانی که تخصص‌شان تاریخ نباشد، اما از تاریخ تحلیل دقیق ارائه بدهند ارزشمند هستند. مقام معظم رهبری تحلیل‌های بی‌نظیری از تاریخ ارائه می‌دهند و شهید صدر نیز در دسته متفکرینی بودند که تحلیل جامعی از تاریخ ارائه می‌دادند.
رجبی دوانی افزود: شهید صدر در این سخنرانی‌ها سعی دارد تا نشان بدهد چگونه شخص باطلی چون معاویه نسبت به امام علی(ع) در ادامه دادن خط باطل خود تواناتر است اما جریان حق به ظاهر توانا نیست.
وی گفت: متاسفانه من به دلیل اشتغال‌های کاری نتوانستم کتاب را کامل مطالعه کنم. این کتاب علاوه بر اینکه نکات مثبت زیادی  دارد اما ترجمه آن دور از اشکال و ضعف نیست. وقتی اثری از سخنرانی‌های یک متفکر نگاشته شود لازم است پیش از انتشار به افراد اهل فن داده شود چرا که در سخنرانی احتمال خطا وجود دارد و این مسئله چیزی از ارزش‌های علمی فرد نمی‌کاهد. در  کتاب «حماسه حسینی» آیت‌الله مطهری که اینگونه پیاده شده است این ایرادها دیده می‌شود که اگر این آثار به قلم این بزرگواران نگاشته می‌شد شاید ما شاهد این ایرادات نبودیم.
این پژوهشگر تاریخ اسلام با اشاره به بعضی از ضعف‌های ترجمه گفت: در این کتاب می‌خوانیم که پیامبر(ص)در غزوه حنین همه غنایم را به مهاجران  می‌دهد و به انصار هیچ نمی‌دهد. حال آنکه قضیه اینگونه نیست و پیامبر(ص) به تازه مسلمان‌های مکه چون ابوسفیان و فرزند او سهم بیشتری می‌دهد نه اینکه به انصار هیچ ندهد و این سخن با نقل مسلم تاریخی تطابق ندارد.
وی در آخر گفت: عبارت‌های قشنگی در ترجمه وجود دارد اما مترجمین از واژه‌هایی استفاده کردند که در زبان فارسی نامانوس است و همین باعث شده است که عظمت کار چندان درک نشود به جای واژه جهت، سویه فکری و سویه عملی آمده است و به جای واژه دعوت فراخواننده آمده. من پیشنهاد می‌کنم اینگونه موارد در نسخه‌ بعدی اصلاح شوند. اگر بنای مترجمین بر این بود که از واژگان عربی کمتر استفاده شود باز وجهی داشت، اما کتاب پُر است از واژگان عربی و این نکته در صفحه 173 و 174 کاملا مشهود است.