شناسه : ۳۰۵۰۰۶ - چهارشنبه ۷ تیر ۱۳۹۶ ساعت ۱۴:۴۹
علیرضا قائمی‌نیا:
طراحان اولیه مباحث هرمنوتیک به دنبال تقویت جریان سکولار بودند
گروه اندیشه: حجت‌الاسلام قائمی‌نیا معتقد است که پرداختن به مباحث هرمنوتیک توسط روشنفکری دینی در دهه ۷۰ متاثر از دغدغه‌های سیاسی بوده و طراحان این مسئله می‌خواستند جریان سکولار در کشور را تقویت کند.
حجت‌الاسلام و المسلمین علیرضا قائمی‌نیا، نویسنده کتاب «بیولوژی نص»، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، در پاسخ به این پرسش که هرمنوتیک پس از انقلاب اسلامی در چه دهه‌ای به اوج خود رسید، گفت: مباحث هرمنوتیک بیشتر پس از انقلاب به صورت اساسی مطرح شد، اما این مباحث و طرح آن در دهه 70 به اوج خود رسید، امروز طرح این مباحث فروکش کرده است. شاید دلیل آن اوج را باید در سیاسی بودن عرصه فکری ایران جستجو کنیم، در حالیکه ما نباید بحث‌های فکری را به بحث‌های سیاسی آمیخته کنیم.
رویکرد هرمنوتیک به قرآن، فارغ از دغدغه‌های سیاسی نبود
قائمی‌نیا در پاسخ به این پرسش که با توجه به اینکه هرمنوتیک دانشی عام‌تر از رویکرد به متن مقدس است، چرا هرمنوتیک با رویکرد غالب آن به قرآن، وارد کشور ما شد؟ گفت: این مسئله دو دلیل بسیار عمده دارد که در مرحله اول می‌توان به جایگاه قرآن در تفکر اسلامی اشاره کرد، تفکر اسلامی به طور ویژه نص محور است در حالیکه در تفکر غیر اسلامی چنین نیست و همچنین اساس تفکراسلامی به یک معنا، ارتباط با نحوه فهم قرآن پیدا می‌کند و جایگاه قرآن در تفکر اسلامی و نیز نقش آن در جامعه اسلامی این مسئله را اقتضا می‌کرد، اگر متفکری می‌خواست مباحث هرمنوتیک و یا هر مبحث و دانشی را بومی و یا مطرح کند، آن را در نسبت با قرآن در نظر بگیرد.
نویسنده کتاب «بیولوژی نص»، ادامه داد: از سوی دیگر رویکرد هرمنوتیک به قرآن، فارغ از علایق سیاسی نبوده است و بیشتر جنبه و جهتی سکولار داشته و با وضعیت خاص کشور ما در ارتباط بود. باید توجه کنیم که در کشور ما نظامی دینی حاکم است و کسانی که مخالف چنین وضعیتی هستند، طبیعی است از رویکرد هرمنوتیک به قرآن استفاده کنند تا بتوانند با تقویت رویکردی سکولار به قرآن به مخالفت با وضعیت اسلامی و دینی حکومت بپردازند و طراحان اولیه هرمنوتیک در ایران نیز چنین کاری کردند.
روشنفکری راست می‌تواند رویکرد هرمنوتیک به قرآن را پیش ببرد
وی در پاسخ به این پرسش که اگر بخواهیم با توجه به این دو دلیلی که ذکر کردید و فروکش کردن مباحث هرمنوتیک در حال حاضر، رویکرد هرمنوتیک به قرآن چه آینده‌ای خواهد داشت؟ گفت: من در نشستی که در دانشکده الهیات دانشگاه تهران با دکتر شبستری داشتم، اشاره کردم که خیلی از آقایان دیگر نگاهی را که در دهه 70 به هرمنوتیک داشتند را ندارند و خودشان هم متوجه شده‌اند که این پروژه به جایی نمی‌رسد.
نویسنده کتاب «بیولوژی نص»، افزود: باید اضلاح بحث را کامل‌تر دید و ما باید به همه دانش‌های جدید رجوع کرده و با آنها نسبتی انتقادی برقرار کنیم و ما نمی‌توانیم بدون چنین مواجهه‌ای از رویکرد‌های جدید بهره‌مند شویم.
وی ادامه داد: اقتضای فضای سیاسی کشور ما در دهه 70 همین برخورد‌ها بوده است، اما الان رفته رفته تب این رویکرد پایین آمده و بیشتر دنبال این هستند که با رویکردی علمی و فارغ از گرایشات سیاسی به مسئله بپردازند. البته من به این امید ندارم که این کار در فضای روشنفکری دینی انجام شود.
قائمی‌نیا افزود: امیدم این است که این روشنفکری راست بتواند کاری بکند، در فضای دهه 70 نمی‌شد بحث علمی در این زمینه انجام داد و ما هر چه از آن دوران فاصله می‌گیریم، متوجه می‌شویم که در این زمینه مباحث علمی بیشتری صورت می‌گیرد. در حال حاضر و در خود جامعه المصطفی پایان‌نامه‌های زیادی در این زمینه در حال انجام است که از آن جمله می‌توانم به پایان نامه‌ای با موضوع مقایسه هرمنوتیک با بحث‌های علامه طباطبائی اشاره کنم و البته از این نوع بحث‌ها زیاد می‌شود و معتقدم به این جریان می‌شود امیدوار بود که بتوان به این واسطه فهم بهتری از هرمنوتیک به دست بیاوریم و بتوانیم خودمان را به فضای معاصر نزدیک‌تر بکنیم.
نویسنده کتاب «بیولوژی نص»، در پاسخ به این پرسش که آیا مراد شما از روشنفکری راست روشنفکرانی است که در چارچوب حوزه می‌اندیشند، گفت: تفکیک روشنفکری به حوزه و خارج از حوزه زیاد مناسب نیست. اما روشنفکرانی که در مقابل روشنفکران دینی چپ بودند، در دهه 80 تالیفاتی در خصوص هرمنوتیک منتشر کردند که قوت خیلی بالایی نسبت به دهه 70 داشت.
قائمی‌نیا در پایان گفت: شما وقتی امروز مباحث در حوزه هرمنوتیک را بررسی می‌کنید می‌بینید با مباحثی که در گذشته مطرح می‌شد متفاوت است و اگر این جریان شتاب بگیرد، دستاوردهای خوبی خواهد داشت.