معرفی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی در: اندیشه خلاق

پیش درآمد

در ادامه معرفی مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی، به معرفی بخش دیگری از این مرکز با عنوان «معاونت فنی » می پردازیم:

معاونت فنی، وظیفه اصلی برنامه سازی رایانه ای را بعهده دارد . این معاونت که از شماری از نیروهای متخصص بهره می برد اطلاعات دریافتی از معاونت تحقیقات که به صورت فیش های تحقیقاتی و متون فرمت زده شده می باشد و همچنین کتب مشخص شده از طرف مدیریت مرکز را همراه منابع چند رسانه ای (صوت، تصویر، فیلم) به رایانه می سپارد، سپس برنامه رایانه ای از آنها تولید می نماید .

غنی سازی متون نیز که شامل فرمت گذاری روی متون، اعراب گذاری و ریشه می باشد، در این معاونت صورت می پذیرد .

ایجاد تسهیلات جهت دسترسی به شبکه اینترنت و قرار دادن اطلاعات بر روی این شبکه، همچنین تحقیق در زمینه هوش مصنوعی به منظور بکارگیری آن در «سیستم خبره فقه » از دیگر وظائف این معاونت به شمار می رود .

لازم به ذکر است که در این بخش از طلاب فاضل حوزه علمیه قم در رشته های تخصصی کامپیوتر در سطوح طراحی و برنامه نویسی بهره برده می شود . در اینجا به معرفی این معاونت و بخش های مربوط به آن می پردازیم:

«معاونت فنی »

بخش نرم افزار

مجموع نرم افزارهای تولید شده در بخش نرم افزار با دو عنوان برنامه حت سیستم عامل Dos و برنامه های تحت Windows قابل طرح می باشند که کلیه گروه های تحلیل و طراحی، برنامه نویسی، مدیریت اطلاعات، تهیه اطلاعات، پشتیبانی و نگهداری، گرافیک، صوت و تصویر، راهنمایی و Demo در تهیه آنها مشارکت داشته اند . بدیهی است فعالیت های برخی از گروه ها مثل گرافیک و صوت و تصویر در برنامه های تحت Dos کمتر از فعالیت آنها برای برنامه تحت Windows بوده است .

الف) برنامه های تحت Dos

1- معجم الفاظ بحارالانوار (110 جلد)

2- معجم الفاظ کتب اربعه (تهذیب، استبصار، کافی، من لا یحضره الفقیه)

3- رجال اسناد کتب شیخ صدوق (اسناد 9 عنوان کتب شیخ صدوق)

4- قرآن، نسخه اول شامل قرآن با ترجمه فارسی و انگلیسی در یک دیسکت

- نسخه دوم: اضافه شدن تفسیر المیزان

- نسخه سوم: ارائه برنامه در محیط Turbo Vision

5- نورالفقاهه نسخه 1

6- نور الحکمة:

اللمعات المشرقیه، اصول فلسفه و روش رئالیسم، آموزش فلسفه، برهان شفاء، الهیات شفاء، اسفار (6 جلد) اسفار (9 جلد)، العرشیه، اساس الاقتباس، حکمت اشارات، منطق اشارات، کشف المراد، حکمت منظومه، منطق منظومه، مشاعر، رساله تصور و تصدیق ملاصدرا، کتب فارسی ملاصدرا (شامل رساله سه اصل، 2 نامه و اشعار)

7- نورالعترة نسخه 1: مصادر بحارالانوار

8- منابع رجال: کتب هشتگانه رجالی

9- وسائل الشیعه

10- مستدرک وسائل الشیعه

11- نهج البلاغه: به همراه شرح ابن ابی الحدید

12- محاسبه ارث

13- برنامه های کمکی شامل ویرایشگر با اعراب، برنامه تصحیح مقابله ای، برنامه فارسی ساز مقیم در حافظه، (Hnoor) ، مبدل های فونت

14- تواشیح

ب) برنامه های تحت Windows

1- نورالانوار نسخه 1

2- نورالسیرة

3- معجم کتابشناسی

4- نورالفقاهة نسخه 2

5- عرفان

6- نورالانوار نسخه 2

1- گروه تحقیق و توسعه

(Research & Development)

تحقیق در زمینه آخرین تکنولوژی روز در زمینه نرم افزار و تعیین راهکارهای مناسب به منظور ارتقاء سطح کیفی تولیدات نرم افزاری، طراحی و برنامه ریزی کلان بخش نرم افزار، نظارت بر کار گروه تحلیل و طراحی .

2- گروه تحلیل و طراحی

وظیفه این گروه، تحلیل نیازمندیهای یک برنامه برای ارائه بهترین خدمات به کاربر و همچنین طراحی آن برنامه بر اساس تحلیل اولیه می باشد .

3- گروه برنامه نویسی، (Coding)

این گروه با توجه به طراحیهای انجام شده برای یک برنامه شروع به کدنویسی جهت پیاده سازی طرح می کند .

4- گروه پایگاههای اطلاعاتی

از اهداف این گروه، مطالعه بر روی بانکهای اطلاعاتی استاندارد، جهت پی بردن به قابلیتهای آنها و سپس پیاده سازی یک پایگاه اطلاعاتی این سیستم های باز می باشد .

5- گروه مدیریت اطلاعات

از آنجایی که اطلاعات به کار گرفته شده در برنامه ها در دو بخش ورود اطلاعات و معاونت تحقیقات تهیه می شود; این گروه وظیفه نظارت بر حسن انجام کار و تطبیق اطلاعات با استانداردهای موجود و نوشتن برنامه و تصحیح فرمتی اطلاعات را به عهده دارد .

6- گروه آماده سازی اطلاعات

علاوه بر اطلاعاتی که در معاونت تحقیقات و بخش ورود اطلاعات تهیه می شود; دسته ای از اطلاعات همچون توضیحات درباره برنامه، درباره کتابهای موجود در برنامه، درباره مؤلفان کتب، فایل سازی اطلاعات و . . . در بخش نرم افزار تهیه می شود که مسئولیت آن به عهده این گروه است .

7- گروه گرافیک

این گروه وظیفه طراحی و پیاده سازی صفحات گرافیکی جذاب به منظور به کارگیری در برنامه را برعهده دارد .

8- گروه صوت و تصویر

کلیه اطلاعات صوتی و تصویری که به نحوی در تولیدات بخش مورد استفاده قرار می گیرد همچون صوت قرآن، ادعیه، مناجات، توضیحات درباره برنامه، فیلم های به کار گرفته شده در برنامه ها در این گروه تهیه و تنظیم می شود .

9- گروه راهنمایی، (Help)

تهیه و تنظیم متون برای راهنمایی کاربرانی که از برنامه ها استفاده می کنند و سپس تهیه فایلهای راهنمایی، (Help) به سه زبان فارسی و انگلیسی و عربی به عهده این گروه است .

10- گروه Demo

تهیه دمو از برنامه های تولیدی مرکز که در آنها به نحو جذاب، قابلیتهای هر برنامه بطور عملی توضیح داده می شود - به سه زبان فارسی و انگلیسی و عربی - وظیفه این گروه می باشد .

11- گروه آزمون و ارزیابی نرم افزار

پس از تهیه برنامه، این گروه نسبت به صحت اطلاعات و نحوه ارائه آنها مطابق با طراحی اولیه ارزیابی به عمل آورده و اشکالات احتمالی را منعکس می کند تا برای رفع آنها اقدام شود . همچنین نرم افزارهای کاربردی و دیسکهای نوری تهیه شده از داخل و خارج کشور بوسیله این گروه بررسی می گردد و گزارش این بررسی برای استفاده بهینه در دسترس اعضاء گروههای دیگر قرار می گیرد .

12- گروه پشتیبانی و نگهداری نرم افزار

پس از تولید و ارائه برنامه به کاربران، این گروه وظیفه ارزیابی برنامه و بررسی نقاط ضعف جهت ارتقاء آن در نسخه های بعدی را به عهده دارد .

13- گروه مدیریت و کنترل پروژه ها

از آنجایی که هر پروژه از ابتدای شروع تا انتها مشتمل بر مراحل مختلف در طول مدت زمان مشخص می باشد این گروه وظیفه تهیه جدول زمانی مربوطه و کنترل پروژه مطابق با آن جدول را بر عهده دارد .

14- گروه شبکه

کلیه فعالیتهای تحقیقاتی و پیاده سازی و اجرایی و پشتیبانی و نگهداری در زمینه شبکه های محلی و اینترنت به عهده این گروه می باشد .

برخی از فعالیتهای گروه شبکه در بخش نرم افزار عبارتند از:

1- فعالیت های اجرائی:

الف) پیاده سازی News Reader

ب) راه اندازی شبکه ارائه کننده Internet

ج) طراحی Homepage مرکز (پایگاه اینترنت)

د) پشتیبانی و راه اندازی شبکه های مرکز

ه) پست الکترونیکی

و) Mailer

ز) (BBS

2- فعالیتهای مطالعاتی

الف) اینترنت

ب) صفحات Web

ج) مطالعه قراردادهای TCP/IP

د) کاربری Internet

بخش ورود اطلاعات

1- گروه تایپ

این گروه اولین مرحله از ورود اطلاعات را عهده دار است و شیوه کار در این قسمت بدین گونه است که هر متن اعم از کتب (جهت معاجم الفاظ) و فیش های موضوعات ارسالی از معاونت تحقیقات (جهت معاجم موضوعی) دوبار و توسط دو نفر به طور مجزا تایپ می گردد سپس با استفاده از یک نرم افزار اختلافات دو تایپ یکسان سازی می گردد که این شیوه کار درصد غلطهای تایپی را به حداقل ممکن می رساند .

عناوین کار شده عبارتند از: بحارالانوار، مصادر بحارالانوار، کتب روایی، کتب تاریخ، کتب فلسفی و عقلی، کلیه فیشهای ارسالی از تحقیقات، کتب فقه و اصول، کتب درسی حوزه و صدها عنوان کتاب دیگر .

2- گروه تصحیح

از جمله مراحلی که یک متن - کتاب یا فیش موضوعی - طی می کند تا به صورت یک برنامه درآید مرحله تصحیح است . در این قسمت، برای ویرایش متن و پیراستن آن از اغلاط، از دو شیوه استفاده می شود:

الف) تصحیح مقابله ای:

در این قسمت متن های تایپ شده توسط دو تایپیست با هم مقابله می شوند و کلیه اغلاط متن اصلاح می گردد . این روش نسبت به روش تصحیح متن (خواندنی) از کیفیت بالاتر و سرعت بسیار بیشتری برخوردار است .

ب) تصحیح لیست:

با توجه به امکان باقی ماندن بعضی اغلاط در متن و یا وجود بعضی اغلاط چاپی در کتاب و به جهت هماهنگ نمودن متن ها با رسم الخط عربی، پس از تصحیح هر متن، کلمات غیر تکراری آن نیز لیست شده و تصحیح می گردد و همزمان با آن، فونت کلمات نیز هماهنگ شده و اصلاح می گردد .

در حال حاضر در این گروه 21 نفر مصحح از طلاب مسلط به ادبیات عرب و متون حوزوی مشغول به کار هستند و کلیه عناوین تایپ شده به تدریج به این نحو تصحیح می گردند .

3- گروه فرمت

به علت نیازهای متنوع کاربران در استفاده از متون الکترونیکی و خصوصا معجم های لفظی، تبدیل متون خام به متون استاندارد شده و منسجم که برای کامپیوتر قابل تشخیص باشد، کاری ضروری است و این مسئله به وسیله فرمت قابل اجرا است . در حقیقت فرمت نوعی علائم یکسان است که در موارد مشابه روی متن کتاب نشان گذاری می شود تا جهت استخراج فهرستهای مختلف یا عملیات نرم افزاری از آن استفاده شود . به وسیله این فرمتها کامپیوتر می تواند فهرستی از اعلام، اماکن، زمانها و مانند آن را استخراج کند یا قسمتهایی از متن الکترونیکی را به رنگ یا بزرگی متفاوتی نمایش دهد .

4- گروه اعراب

اعراب گذاری کتب و متون روایی به منظور جستجوی بهتر و دقیق تر در معاجم الفاظ و استفاده بهتر برای محققان است و علاوه بر آن زیبایی متون را دو چندان نموده و در خوانا بودن آنها بسیار مؤثر است .

کار اعراب با توجه به عدم اعراب گذاری کتب روایی شیعه نیازمند مراحلی از قبیل تایپ اعراب ها، تصحیح متون اعراب گذاری شده و تصحیح لیست غیر تکراری است .

علاوه بر این، نیاز به تحقیقات ادبی، لغوی و رجالی دارد که عهده دار این مهم 9 نفر از فضلای دروس خارج هستند که بر اثر ممارست و مداومت در این مورد تخصص یافته اند .

5- گروه رجال

این گروه عهده دار تصحیح متون و اسنادی است که از بخش رجال معاونت تحقیقات ارسال می گردد و با هماهنگی کامل با آن بخش قدم بر می دارد .

6- اصلاح فونت

در این قسمت فونت عربی و دقیق کلمات در متونی که سالهای قبل تایپ شده اند اعمال می گردد . به عنوان مثال حرف «ی » به «ی » و حرف «ا» به «ا» یا «ا» تبدیل می گردد . این عملیات برای تصحیح متن عربی و نیز یکسان سازی لیست کلمات جهت شناسایی نرم افزاری لازم است .

7- گروه ریشه

به منظور بالا بردن قابلیتهای معاجم الفاظ و جستجوی دقیق کلمات در بانکهای اطلاعات، گروه ریشه تشکیل گردید . در این گروه اطلاعات صرفی مفردات الفاظ و نوع کلمات و ریشه آنها و . . . تعیین می گردد . در این قسمت نیز از وجود طلاب فاضل و مسلط به ادبیات عرب بهره برده می شود .

ردکردن Scandisk

هر وقت که از ویندوز 95 به طور غیر عادی (و نه از طریق منوی آن) خارج شوید، دفعه بعد با دردسر اجرای برنامه Scandisk در ابتدای بوت شدن ویندوز مواجه خواهید شد . برای از بین بردن این مزاحمت باید کاوشگر Explorer ویندوز را اجرا کرده و به وسیله آن، خصلت فقط خواندنی را از فایل C:\MSDOS.SYS بردارید . سپس با استفاده از برنامه Notpad سطر Autoscan=2 را به بخش [Options] آن اضافه کنید . در آخر این کار باید یادتان باشد که خصلت فقط خواندنی را پس از ضبط کردن فایل به آن برگردانید . به این ترتیب خودتان را از شر اجرای اجباری Scandisk خلاص خواهید کرد.