آروماتراپی یا رایحه درمانی به معنی استفاده از عطرها در درمان برخی عوارض جسمی و روحی است. در این روش از روغن‌های گیاهی خوشبو مانند گل سرخ، لیمو، سنبل یا نعنا برای درمان استفاده می‌شود. این عصاره‌ها را به صورت ماساژ روی سطح پوست یا در شستشو یا تنفس مستقیم و یا با پخش کردن در محل زندگی به کار می‌برند. از این روش برای تسکین درد، مواظبت از پوست، کاهش اضطراب و خستگی و نیرو بخشیدن به بدن استفاده می‌شود. عطرها می‌توانند بر روی حالات خلقی موثر باشند، خستگی و اضطراب را کاهش دهند و باعث آرامش شوند.
هنگامی که عطرها استشمام می‌شوند از طریق پیاز بویایی و تحریک اعصاب بر روی مغز اثر می‌گذارند. روغن‌ها یا عصاره‌های مورد استفاده در این روش، اسانس‌های آروماتیکی(معطر) هستند که از گیاهان، گل‌ها، پوست درختان، میوه‌ها، علف‌ها و دانه‌ها استخراج می‌شوند و از آنها برای درمان بیماری‌های جسمی یا روانی مشخصی استفاده می‌شود و می‌توانند باعث بهبود و یا پیشگیری از بیماری‌ها شوند.
در این روش از حدود یکصد و پنجاه عصاره استفاده می‌شود. بیشتر این مواد خاصیت ضدعفونی‌کننده دارند. برخی نیز خواص ضدویروسی و ضدالتهابی، کاهش‌دهندگی درد، ضد‌افسردگی و یا خلط‌آوری دارند. این مواد می‌توانند خواص دیگری مانند ایجاد آرامش، بهتر کردن هضم غذا و افزایش ادرار داشته باشند. برای ایجاد بهترین آثار درمانی، این اسانس‌ها باید از مواد اولیه خالص و طبیعی تهیه شوند و مواد مصنوعی چنین خواصی ندارند.
رایحه درمانی یکی از روش‌هایی است که نسبت به سایر روش‌های درمانی از پیشرفت سریعی برخوردار بوده است و به صورت گسترده‌ای در منازل، کلینیک‌ها و بیمارستان‌ها برای عوارض مختلفی از جمله کاهش درد حین زایمان، کاهش درد ناشی از عوارض شیمی درمانی در بیماران سرطانی و توانبخشی بیماران قلبی مورد استفاده قرار می گیرد.
در کشور ژاپن مهندسان از عطرها برای طراحی فضای داخلی استفاده می‌کنند. در چنین مواردی به طور مثال از رایحه سنبل یا رزماری که بین مشتری‌ها منتشر می‌شود، برای آرامش بخشیدن به کسانی که منتظر هستند استفاده می‌شود و یا عطر لیمو و اوکالیپتوس برای جلوگیری از کاهش هوشیاری کارمندان بانک به کار می‌رود.
تاریخچه
رایحه‌درمانی سابقه شش هزار ساله و یا بیشتر دارد. در یونان، روم و مصر باستان همگی از مواد معطر برای درمان استفاده می‌کردند. از روغن‌های معطر برای استحمام، ماساژ‌دادن و مومیایی‌کردن اجساد در شش هزار سال پیش استفاده‌می‌کردند. در مصر باستان ایمهوتپ خدای طبابت و درمان بود. هیپو کارت (در یونان باستان) خدای پزشکی بود و از حمام‌های رایحه‌درمانی و ماساژ و از دود کردن مواد معطر برای درمان مردم آتن استفاده می‌کرد.
رایحه درمانی نوین در سال1930 دوباره شکل گرفت. هنگامی که شیمی‌دان فرانسوی، رنه موراسین گاته فوس، واژه آروماتراپی (رایحه درمانی) را برای استفاده درمانی از عطرها ابداع کرد. او شیفته خواص سنبل در درمان زخم‌های سوختگی دست خود بدون برجا گذاشتن هیچ اثری شد. سپس شروع به تحقیق در مورد خواص درمانی عطرها در درمان بیماری‌های جسمی و روانی کرد. در طول جنگ جهانی دوم جراح فرانسوی ارتش دکتر جین والنت، از عصاره‌های معطر به عنوان ضدعفونی کننده استفاده کرد. پس از آن مادام مارگارت ماروی رایحه‌درمانی را به عنوان یک روش درمانی گسترش داد.
او عطرهای مختلف را برای درمان بیماری‌ها تجویز می‌کرد.او به استفاده از عطرها برای ماساژ دادن در درمان اعتبار بخشید.
رایحه درمانی هنگامی که عطرها به صورت همزمان بر جسم و ذهن اثر کنند، بیشترین تاثیر را دارد.
شیوه اثرگذاری
عطرها حس قدرتمند بویایی را تحریک می‌کنند. بوهایی که ما استشمام می‌کنیم آثار مشخصی روی احساسات ما دارند. پزشکان دریافته‌اند بیمارانی که حس بویایی خود را از دست داده‌اند در ریسک ابتلا به مشکلات روانی مانند افسردگی و اضطراب قرار دارند. ما انسان‌ها قدرت تشخیص 10هزار نوع بوی مختلف را داریم.
تحریکات بوهای مختلف از طریق مژک‌های بویایی به سیستم لیمبیک (قسمتی از مغز که خلق و خو، روحیات و قدرت یادگیری ما را کنترل می‌کند) می‌روند.مطالعات با استفاده از امواج مغزی نشان داده اند که بوی سنبل امواج آلفای مغز را در قسمت پشت سر افزایش می‌دهد، که این امواج نشان‌دهنده آرامش هستند. بوی یاس امواج بتا را در ناحیه جلوی مغز افزایش می‌دهد که با وضعیت هوشیاری بیشتر در ارتباط است.
مطالعات دانشمندان نشان داده است عطرها از موادی تشکیل شده‌اند که می‌توانند آثار خاصی بر جسم و روح ما داشته باشند.ترکیبات شیمیایی آنها پیچیده‌است ، ولی بیشتر شامل الکل‌ها، استرها و آلدئیدها هستند. در ادامه در مورد مواد موثر عطرها، کاربردهای درمانی و تحقیقات انجام شده صحبت خواهیم‌کرد.
تحقیقات مختلفی در این مورد انجام شده است و تعدادی از ترکیبات موثر موجود در عطرها شناسایی شده اند. ترکیبات شیمیایی عطرها پیچیده است ولی بیشتر شامل الکل‌ها، استرها و آلدئیدها هستند.
هر اسانس طبیعی شامل بیش از100 ترکیب مختلف است که این ترکیبات آثار یکدیگر را بر روی بدن انسان تقو یت می‌کنند. بسته به ترکیب شیمیایی غالب در اسانس، خواص آن متفاوت است. برخی درد‌ها را کاهش می‌دهند و به طور مثال برخی مواد آرامش‌بخش عصاره‌هایی از قبیل لیمو و اسطو خودوس با نیاز و وضعیت بدن ما سازگارند. مکانیسم اثر آنها بر روی بدن به خوبی شناخته شده نیست.فقط می‌دانیم که بر روی خلق و خو و روحیات موثرند و مواد مضری را در بدن باقی نمی‌گذارند. آنها از طریق خوردن یا استنشاق وارد بدن می‌شوند.
یک شرکت عطرسازی در ژاپن بر روی خواص عطرها در انسان تحقیق کرد و اپراتورهای کامپیوتر را در معرض عطرهای مختلف قرار داد. آنها اشتباهات این افراد را در تایپ کردن در معرض عطرهای مختلف جمع بندی کردند.
یافته‌های آنان به این ترتیب بود:
هنگامی که در معرض عطر سنبل قرار می‌گرفتند (یک آرام بخش)، اشتباهات در تایپ 20 درصد بود.
هنگامی که در معرض عطر یاس قرار می‌گرفتند (یک ترکیب هوشیارکننده)، اشتباهات در تایپ 33 درصد بود.
هنگامی که در معرض عطر لیمو قرار می‌گرفتند (یک ترکیب نیروبخش)، اشتباهات در تایپ تا 45درصد افزایش می‌یافت.
درمان برخی ناراحتی ها
رایحه درمانی بر روی استرس، اضطراب، مشکلات سایکو سوماتیک (روانی ـ جسمی)، دردهای عضلانی و روماتیسمی، مشکلات گوارشی و برخی مشکلات زنان مانند اختلالات قاعدگی، یائسگی و افسردگی پس از زایمان موثر است. تحقیقات مختلفی بر روی کاربرد رایحه‌ها در درمان برخی ناراحتی‌ها انجام شده است که در ادامه بیشتر به آنها خواهیم پرداخت....
رایحه درمانی و رفتار
شواهد شایان توجهی وجود دارند که نشان می‌دهند رایحه درمانی بر روی ذهن و رفتار ما آثار مهمی دارد. مطالعات بر روی حیوانات نشان داده است که موش‌های تحریک شده با مقدار زیاد کافئین، به وسیله بوی صندل یا سنبل یا سایر عطرهای آرامبخش که داخل قفس آنان اسپری شده است، آرام شده‌اند.
همین موش‌ها با استنشاق بوی پرتقال و سایر مواد مشابه تحریک پذیر شده‌اند. این مواد را در ترکیبات خون آنها پس از یک ساعت یافته‌اند.
در یک مطالعه که در مجله انگلیسی لانست چاپ شد و بر روی بیماران مسن که مشکل به خواب رفتن داشتند، انجام گرفت، مشخص شد که بوی سنبل در به خواب رفتن آنان موثر است. این بیماران از مشکل به خواب رفتن شاکی بودند و قبل از رایحه درمانی مقادیر زیادی داروی آرامبخش استفاده می‌کردند.
در یک مطالعه بر روی زنان نشان داده‌شد که استفاده از روغن اسطوخودوس به صورت ضماد موضعی در کاهش دردهای پس از زایمان در سه تا پنج روز پس از زایمان موثر است.
سرماخوردگی
از نظر تجربی و علمی‌کاملا شناخته شده است که سوپ مرغ برای سرماخوردگی مفید است. تحقیقاتی صورت گرفته است تا علت اثر سوپ مرغ شناخته شود که آیا این اثر مربوط به تاثیر بخار آب داغ بر روی مخاط بینی است و یا اینکه به دلیل رایحه سوپ مرغ ایجاد می‌شود. مطالعات نشان داد که سوپ مرغ موثر‌تر از بخار آب بر روی سرماخوردگی است. این خود نشان‌دهنده موثر بودن رایحه سوپ مرغ است.
درمانی برای استرس
در یک مطالعه در بیمارستان اسلووان-کترینگ در نیویورک نشان داده شد که بیماران مبتلا به عارضه ترس از فضاهای بسته که با عطر ثعلب ( وانیل ) مواجهه شدند و تحت ام.آر.ای قرار گرفتند، 63 درصد کمتر از سایر بیماران دچار این حالت شدند.
هیچ تغییری در ضربان قلب این افراد دیده نشد و اضطراب آنها به وضوح کمتر شده بود.
در یک تحقیق مشابه بر روی بیماران واحد مراقبت‌های ویژه (آی سی یو) مشخص شد کسانی که در این محیط عطر سنبل را استشمام کردند در مقایسه با کسانی که فیزیوتراپی می‌شدند یا استراحت می‌کردند وضعیت بهتری داشتند و هیچ تغییری در فشار خون، تنفس و ضربان قلب این بیماران دیده نشد.
منبع: گروه سلامت سیمرغ/خ
