رهبر معظم انقلاب، سال 1382 را به عنوان سال «خدمت رسانی به مردم » اعلام نموده اند . حمایت و محافظت از بیت المال یکی از موضوعاتی است که در فرهنگ اسلام به منظور رعایت حقوق مردم بیش از هر چیز بر آن تاکید شده است ; چرا که به تعبیر مولای تقوا پیشه گان حضرت علی علیه السلام، حکومت در دست دولت مردان، امانت است و نه یک طعمه; از این رو، مسؤولین نظام باید تلاش نمایند تا با تحمیل کمترین هزینه به بیت المال، بیشترین خدمات را به مردم ارائه کنند; اگر چه نزد اولیای خدا، حتی استفاده مشروع از بیت المال نیز مطلوب نیست چه رسد به سوء استفاده از آن و یا کوتاهی در نگهداری و عدم بهره وری بهینه از آن .
بر اساس روایتی که در بسیاری از کتابهای معتبر فقهی و حدیثی شیعه آمده است، روزی از طرف خداوند متعال، به حضرت داوودعلیه السلام چنین وحی شد که ای داوود تو خوب بنده ای هستی البته اگر از «بیت المال » استفاده نمی کردی و تنها از دست رنج خود امرار معاش می نمودی . در نتیجه این وحی، حضرت داوودعلیه السلام چهل صبح در پیشگاه خداوند گریست و درخواست نمود تا او را از بیت المال، بی نیاز کند . سرانجام، خداوند نیز دعای او را اجابت نمود و آن حضرت در پیشه آهنگری به موفقیتهای فوق العاده ای دست یافت و در نتیجه، از بیت المال بی نیاز شد . (1)
به طور قطع زمانی که حضرت داوودعلیه السلام از بیت المال استفاده می کردند عمل ایشان جایز و مشروع بوده است و نه حرام، ولی با وجود این، ترجیح در این بود که آن حضرت از طریق کد یمین و عرق جبین خود، ارتزاق کنند .
سیره پیامبرصلی الله علیه وآله و دیگر پیامبران الهی علیهم السلام و نیز روش امامان معصوم علیهم السلام بر این بوده است که تا حد امکان از بیت المال استفاده نکنند و برای اداره زندگی، تنها به درآمد حاصل از دست رنج شخصی خود متکی باشند . بر پایه روایتی، روزی جمعی از نزدیکان امام صادق علیه السلام نزد ایشان شرفیاب شدند و آن حضرت را در حال ساختن دیوار شخصی خود دیدند و به ایشان عرض کردند: اجازه فرمایید تا این کار توسط ما انجام گیرد و یا به وسیله غلامان . امام علیه السلام در پاسخ فرمودند: مرا به حال خود واگذارید زیرا خوش دارم که خداوند عز و جل مرا در حالی ببیند که با دستان خود کار می کنم و با سختی دادن به خود در پی روزی حلال هستم . (2)
امید است دستگاههای نظارتی نیز بیش از پیش در جهت نظارت بر حسن اجرای قوانین برای مصرف بهینه بیت المال تلاش نمایند .
پی نوشت ها:
1) علامه حلی، منتهی المطلب، نشر احمد، تبریز، 1333، ج 2، ص 998; ابن ابی جمهور احسائی، عوالی اللئالی، مطبعة سید الشهدا، قم، چاپ اول، 1403ق . ، ج 2، ص 108; شیخ طوسی، تهذیب الاحکام، دار الکتب الاسلامیه، تهران، چاپ چهارم، 1365ش . ، ج 6، ص 326; شیخ حر عاملی وسائل الشیعه، مؤسسه آل البیت، قم، چاپ دوم، 1414ق . ، ج 17، ص 37; شیخ یعقوب کلینی، اصول کافی، دار الکتب الاسلامیه، تهران، 1365ش . ، ج 5، ص 74: «احمد بن ابی عبد الله ، عن شریف بن سابق، عن الفضل بن ابی قرة، عن ابی عبد الله علیه السلام ان امیر المؤمنین علیه السلام قال : اوحی الله عز وجل الی داودعلیه السلام انک نعم العبد لو لا انک تاکل من بیت المال و لا تعمل بیدک شیئا، قال: فبکی داودعلیه السلام اربعین صباحا فاوحی الله عز وجل الی الحدید: ان لن لعبدی داود فالان الله عز و جل له الحدید فکان یعمل کل یوم درعا فیبیعها بالف درهم فعمل ثلاثمائة و ستین درعا فباعها بثلاثمائة و ستین الفا و استغنی عن بیت المال .»
2) شیخ صدوق، من لایحضره الفقیه، انتشارات جامعه مدرسین، قم، چاپ دوم، 1404ق . ، ج 3، ص 163: «و روی عن الفضل بن ابی قرة قال : دخلنا علی ابی عبد الله علیه السلام و هو یعمل فی حائط له، فقلنا: جعلنا الله فداک دعنا نعمل لک او تعمله الغلمان، قال : لا، دعونی فانی اشتهی ان یرانی الله عز و جل اعمل بیدی و اطلب الحلال فی اذی نفسی .»