آثار متنوعی که استاد کردوانی به صورت کتاب پدید آورده، غالباً پژوهش های کاربردی، کار عملی یا حاصل سفرهای تحقیقاتی به مناطق مختلف ایران و جهان بوده است.
تجارب عملی استاد در امور کشاورزی و دامداری از دوران کودکی و زندگی در منطقه ای خشک در حاشیه شمالی دشت کویر و سپس تحصیل در رشته کشاورزی تا اخذ عالی ترین درجه علمی در آلمان و نیز مطالعه مستمر در مسایل یاد شده، انگیزه های لازم را برای پدید آوردن آثاری در زمینه های آب، خاک، بیابان، کویر، مرتع و دام، در وی ایجاد کرده است؛ آثاری که نه تنها مورد استقبال دانشجویان و دانش پژوهان رشته های جغرافیا و کشاورزی قرار گرفته، بلکه برخی از آنها به خاطر سودمندی عمومی، اقبال عام یافته، به چاپهای متعدد رسیده است. آثار استاد کردوانی را می توان در دو بخش کلی فهرست کرد.
الف: کتاب های تحقیقاتی
ب: کتاب های آموزشی (درسی دانشگاهی)
کتاب شناسی استاد پرویز کردوانی
شهلا پروین زاد
الف: کتاب های تحقیقاتی
ءگزارش های جغرافیایی
«نمونه هایی از خاک های لوت زنگی احمد، شبکه آب های روان دشت لوت.»
نگارش: پرویز کردوانی و فرج الله محمودی. چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، مردادماه 1349، 80 ص+تصویر و نقشه، وزیری.
در مقدمه این اثر آمده است: «تاکنون درباره دشت لوت و خاک های منطقه ای که جزء طرح تحقیقاتی دشت لوت است، بررسی های علمی و مطالعات دقیقی انجام نگرفته است.»(سال 1349)، بنابراین، در کنار مطالعات و بررسی های علمی و پژوهش هایی که در رشته های مختلف در ایران می شود، بررسی خاک های این منطقه و در نتیجه، شناسایی خاک ها و نوع شوری و راه اصلاح و استفاده از آن، بسیار جالب و حایز اهمیت است و می تواند برای تحقیقات آینده درباره خاک های کویری و بیابانی نواحی دیگر به عنوان راهنما مورد استفاده قرار گیرد. در این اثر، ضمن بیان کلیاتی درباره دشت لوت و مشخصات اقلیمی آن، حاصل مطالعات و پژوهش های علمی درباره نمونه هایی از خاک های لوت جنوبی «لوت زنگی احمد» ارایه شده و شبکه آب های روان دشت لوت نیز مورد بررسی قرار گرفته است.
شهداد تا ده سلم
«خاک، آب، پوشش گیاهی و اوضاع کشاورزی»
نگارش: پرویز کردوانی، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه تهران، مردادماه 1354، 141ص، مصور همراه نقشه، وزیری.
دکتر کردوانی در این گزارش علمی، خواننده را با منطقه مغرب لوت (شهداد) تا شرق آن(ده سلم) و همچنین قسمتی از منطقه غربی لوت (شهداد تا معدن نمک) آشنا می سازد. در این بررسی، خاک، آب و پوشش گیاهی و همچنین وضع کشاورزی و امکان بهره برداری بیشتر از زمین و آب و بالاخره وضع دامداری، از غرب تا شرق لوت مورد مطالعه قرارگرفته و با توجه به نتایج حاصله و شرایط اقلیمی، جغرافیایی، اجتماعی و اقتصادی محل، و نیز امکانات موجود، پیشنهادهایی در جهت بهبود وضع منطقه در زمینه های مختلف، بویژه از لحاظ حفاظت خاک و وضع کشاورزی و دامپروری ارایه شده است. کتاب دارای چهار فصل و یک پیوست، شامل منابع مورد استفاده، نقشه و غلطنامه است.
بیابان
«مطالعاتی درباره اثرهای انسان و عوامل طبیعی در پیشروی بیابان لوت.»
نگارش: دکتر پرویز کردوانی، چاپ اول، تهران، مرکز تحقیقات مناطق کویری و بیابان های ایران، آذر 1356، 60ص+37 انگلیسی، مصور، وزیری.
بیابان لوت با وسعت 80هزار کیلومتر مربع در جنوب شرقی کشورمان تا سال های اخیر خوب شناخته نشده بود. بعضی از دانشمندان مانند «استریل زولار» و «آلفونس گابریل»، عبور خود را از حاشیه آن گزارش کرده اند. اما با امکاناتی که این اواخر از طرف دانشگاه تهران فراهم شد، این فرصت دست داد تا محققان خارجی و داخلی بتوانند به نقاط مختلف این بیابان مسافرت کنند و به اسرار طبیعت این سرزمین خشک و کم آب پی ببرند.
بیابان لوت از لحاظ پوشش گیاهی و آب بسیار فقیر و از این نظر در ایران، منحصر به فرد است. منطقه فاقد گیاه این بیابان، حدود200 کیلومتر طول و 150کیلومتر عرض دارد. قسمت های مرکزی لوت به کلی فاقد گیاه است. در این بیابان تنها یک رود دایمی وجود دارد (رودشور بیرجند)، که در تمام طول سال آب دارد. بقیه مسیل ها، موقتی است.
در این اثر، استاد کردوانی ابتدا درباره اوضاع طبیعی و همچنین تعداد ساکنان حواشی مختلف این بیابان و انواع معیشت آنها اطلاعاتی به دست داده و سپس پیشروی بیابان در نتیجه تأثیر عوامل مختلف را مورد بررسی قرار داده و در ادامه به اقدامات مؤثر در مبارزه علیه پیشروی این بیابان بزرگ پرداخته است.
کلیات طبیعی بیابان لوت/مختصری درباره تعداد ساکنان حواشی لوت و انواع معیشت آنها/
چگونگی پیشروی بیابان (کویر) و مبارزه با پیشروی بیابان (کویر) / مطالب فصل های چهارگانه کتاب را تشکیل می دهند. بخش پنجم اثر، پیسوت های کتاب، شامل منابع مورد استفاده و نقشه دشت لوت است.
بیابان
«بررسی مسایل اقتصاد روستایی منطقه بیابانی شرق کاشان (روستاهای منظومه ابوزیدآباد) نگارش: دکتر پرویز کردوانی- ذبیح الله کرمی خواجه، چاپ اول، تهران، مرکز تحقیقات مناطق کویری و بیابانی ایران. ایستگاه پژوهشی کاشان، 1356، 379 ص، وزیری. هدف از این پژوهش، تهیه گزارش و تحلیلی کلی از اوضاع و احوال اقتصادی روستاهای محمدآباد، کاغذی، ابوزیدآباد، قاسم آباد، قریه یزدلان، حسین آباد، ریجن، شهریاری، فخره، علی آباد و مزرعه های مبارک آباد و امین آباد در سال های زراعی 28 و 29 و 33 و 34 فصل های سیزدهم تا هفدهم کتاب، به ترتیب به «هزینه های مصرفی خانوارهای ساکن منطقه ابوزیدآباد»، «منابع و مصارف»، «تأثیر جنگل کاری و قرق در منطقه از نظر موضوع مورد مطالعه»، «بازارمبادلات» و «نتیجه گیری»، اختصاص یافته است.
ب: کتاب های آموزشی (دانشگاهی)
خاک و محیط زیست
تألیف: پرویز کردوانی، چاپ اول، تهران، انتشارات دانشگاه آزاد ایران، فروردین 1357، 64ص، مصور، رحلی.
در مجموعه آموزشی خاک و محیط زیست، سعی شده است کلیه عوامل و علل مؤثر در کاهش حاصلخیزی، افزایش شوری، فرسایش و آلودگی خاک ها و همچنین اثرهای شوم آنها در زندگی انسان مورد بررسی قرار گیرد و برای جلوگیری از این تغییرات کیفی و کمی خاک، یا به عبارت دیگر «حفاظت خاک»، راههای مناسب و عملی ارایه شود. کتاب در چهار فصل سامان یافته است. ابتدا شروع مختصری درباره عوامل مؤثر در تشکیل خاک داده شده و در فصل دوم، تغییرات کیفی خاک در جهت منفی، یعنی کاهش حاصلخیزی بدون فرسایش مورد بررسی قرار گرفته است. در فصل سوم، از فرسایش خاک و عوامل مؤثر در آن و همچنین راههای مبارزه با فرسایش صحبت شده و بالاخره در فصل چهارم، با چگونگی آلوده شدن خاک از طریق مواد مورد استعمال در کشاورزی و صنعت و همچنین فضولات شهری و اثرهای نامطلوب آن آشنا می شویم. در خاتمه این فصل، از پیشنهادها واقداماتی که در جلوگیری از آلودگی خاک مؤثرند، آگاه می شویم. کتاب دارای آزمون های پاسخ نگاری، خودآزمایی و آزمون های پاسخ گزینی است.
مناطق خشک
«جلد اول، ویژگی های اقلیمی، علل خشکی، مسایل آب و غیره»
تألیف: دکتر پرویز کردوانی، چاپ پنجم، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، بهار 1382، 349 ص، وزیری.
قسمت اعظم کشور ما (حدود 90 درصد)، دارای شرایط آب و هوایی خشک و نیمه خشک است. بنابراین، مطالعه و شناخت ویژگی های مناطق خشک و نیمه خشک و برنامه ریزی برای مبارزه با پیشروی کویر و بیابان از اولویت های مهم کاری پژوهشگران جغرافیا و مسؤولان کشور به شمار می رود. دکتر کردوانی از اوایل دهه 50 با تدریس «مسایل جغرافیایی مناطق خشک» در دانشگاه و با مسافرت به مناطق خشک ایران و دیگر کشورهای جهان و جمع آوری منابع، حاصل تجربیات، مطالعات و یافته های خود را به صورت تألیفاتی کاربردی در اختیار دانش پژوهان قرار داده است. اثر حاضر، در وهله نخست برای دانشجویان دوره لیسانس رشته جغرافیا نوشته شده و مؤلف، طی دو بخش و 9 فصل، به اهم مناطق خشک و نیمه خشک و راهکارهای مقابله با کم آبی در ایران را بررسی کرده است.
در بخش نخست کتاب، ویژگی های اقلیمی مناطق خشک و نیمه خشک که منشاء اصلی مسایل است مورد شناخت قرار گرفته و آنگاه علل و عوامل مؤثر در خشکی آب و هوا و چگونگی به وجود آمدن مناطق خشک تشریح شده است. دکتر کردوانی در این قسمت از کتاب راهکارهای متنوع زندگی و تولید را در مناطق خشک مورد بررسی قرار داده است. در بخش دوم کتاب، منابع مختلف آب و مسایل استفاده از آنها بررسی شده، مبحثی نیز به صرفه جویی در مصرف آب اختصاص یافته است.
مسایل ایجاد شهر و شهرک در روستاهای مادر، و نیز راههای ارایه خدمات به روستاها و در مناطق خشک و بویژه کویری و بیابانی و نیز طرح مباحث جدیدی درباره «بیابان» از قسمت های افزوده شده به این اثر است.
مناطق خشک
جلد دوم، خاک ها طبقه بندی جغرافیایی و مسایل بهره برداری از آنها.
تألیف: دکتر پرویز کردوانی، چاپ دوم، تهران. مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، آذر 1371، 428 ص+32 تصویر رنگی و سیاه و سفید در پایان کتاب.
دکتر کردوانی در این اثر، طی سه بخش و سیزده فصل، با توجه به تقسیم بندی سه گانه خود از مناطق خشک:
الف: بیابان ها یا مناطق خیلی خشک
ب: مناطق خشک
ج: «مناطق نیمه خشک» و تعریف هریک از آنها، توضیح می دهد که در هر سه منطقه یاد شده، ممکن است خاک های تحت تأثیر شدید نمک یا خاک های کویری وجود داشته باشد، چون خاک های تحت تأثیر شدید نمک، از ویژگی های مناطق خشک است و این خاک ها به اشکال و تیپهای مختلف و اغلب در سطح های وسیع وجود دارد، طبعاً بهره برداری از آنها همواره توأم با مسایل و مشکلات فراوانی بوده است. از این رو، مؤلف کوشیده است تا این خاک ها را با دقت بیشتری مورد مطالعه قرار دهد. دکتر کردوانی به طور کلی خاک های خشک را به دو دسته کلی تقسیم کرده است. الف: خاک ها و کویرهای شور، ب: خاک ها و کویرهای قلیایی. وی سپس ضمن شرح خصوصیات هریک از این دو، راههای عملی برای اصلاح، احیاء و آباد کردن انواع و تیپهای مختلف آنها را ذکر کرده است. آخرین فصل کتاب، به بهره برداری از ریگزارها، رس زارها، ماسه زارها و هدف بهره برداری از آنها اختصاص داده شده است.
نگاهی به اوضاع بعضی از جمهوری های شوروی سابق و دیگر کشورهای سوسیالیستی و ترکیه
نگارش: دکتر پرویز کردوانی، چاپ اول، تهران، مرکز فرهنگی و انتشاراتی پالیز، زمستان 1372، 350 ص+ تصویر و نقشه، وزیری.
دکتر کردوانی، حاصل مشاهدات و خاطرات خود همراه با 20 دانشجوی دوره فوق لیسانس و دکتری رشته جغرافیا به چند کشور از جمهوری های شوروی سابق را در این کتاب آورده است.
گرچه هدف از این سفر، دیدن جمهوری های روسیه پس از فروپاشی کمونیسم بوده، اما به دلیل عبور از ترکیه، بلغارستان و رومانی، مطالبی درباره این سه کشور نیز در سفرنامه آمده است.
دکتر کردوانی در پیشگفتار این کتاب، ابتدا مختصری درباره چگونگی توسعه و تسلط کمونیسم در اتحاد شوروی و کودتای اوت 1991 و نتایج آن توضیح داده و سپس در بخش دوم، به شرح مشاهدات خود از شش جمهوری استقلال یافته شوروی سابق: مولداوی، اوکراین، روسیه، کالمیک، داغستان و آذربایجان پرداخته است.
وی در مشاهدات خود، ضمن شرح عوارض و شرایط طبیعی هر منطقه، اطلاعاتی درباره اوضاع کشاورزی، فرهنگی، اجتماعی، سیاسی و اقتصادی ساکنان آن منطقه در اختیار علاقه مندان قرار داده است.
ژئو هیدرولوژی
تألیف: دکترپرویز کردوانی، چاپ دوم با تجدید نظر، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، خرداد 1374، 359ص، وزیری.
استاد کردوانی درپیشگفتار کتاب، با توجه به رشد روزافزون جمعیت دنیا و در نتیجه، مصرف زیادتر آب و ثابت بودن مقدار آب کره زمین، می نویسد: 97درصد آب شور کره زمین در دریاها و اقیانوس ها تجمع یافته است. دو درصد به صورت یخ های قطبی است که آن هم درشرایط موجود قابل استفاده نیست. از یک درصد باقیمانده را آب های زیرزمینی تشکیل می دهند. مصرف زیاد آب زیرزمینی باعث شده است که دربسیاری از نقاط جهان، از جمله در کشورها، سطح آب زیرزمینی به شدت پایین برود، بسیاری از چاهها و دیگر منابع آبی خشک شود و آب شور درسفره های آب زیر زمینی پیشروی می کند. از طرف دیگر براثر مصرف زیاد آب درمراکز جمعیتی و صنعتی، قسمت قابل توجهی از آب زیرزمینی آلوده می گردد و این آلودگی یعنی غیر قابل استفاده شدن آب های زیرزمینی. بنابر این دو خطر بزرگ آب های زیرزمینی را تهدید می کند.
1- استخراج و مصرف بیش از حد، به دلیل دستیابی سهل و آسان به آن
ِ2-آلودگی شدید، درنتیجه توسعه شهرها و مراکز جمعیتی.
استاد کردوانی معتقد است که علم و تکنولوژی این امکان را می دهد که بتوان در شرایط مساعد، برداشت بیش از حد ازآب زیرزمینی را با تغذیه مصنوعی آن، تا حدزیادی جبران کرد و برای تغذیه هم حتماً نیازی به آب سالم و پاک نیست، بلکه اتفاقاً مناسب ترین آب برای تغذیه مصنوعی آب های زیرزمینی، درشرایطی که از لحاظ آب در مضیقه هستیم، آب های آلوده است (فاضلاب ها و غیره)، زیرا اولاً این آب که به علت آلوده شدن بی مصرف شده، به این طریق قابل استفاده می شود و هدر نمی رود، ثانیاًً لایه های زمین اغلب قادر است به عنوان یک صافی یا پاک کننده طبیعی عمل کرده، آب های آلوده را تصفیه بیولوژیکی کند.
منابع و مسائل آب درایران
«جلد اول، آب های سطحی و زیرزمینی و مسائل بهره برداری از آنها»
تألیف: دکتر پرویز کردوانی، چاپ ششم با تجدیدنظر کامل، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، پاییز 1381، 414 ص، مصور، وزیری.
دراین اثر، مؤلف انواع مختلف منابع آب های سطحی، زیرزمینی و مسایل بهره برداری از آنها را مورد بررسی قرارداده است.
نگاهی کلی به مسایل آب و راه حل های آن درایران/ اهمیت منابع و میزان آب درایران/ آب های سطحی ایران/ راههای مهار کردن و بهره برداری بیشتر از آب های سطحی جاری و مسایل آن/ و چشمه، قنات، چاه و مسایل آنها/ بخش هایی از فصل های سیزده گانه این کتاب را تشکیل می دهند.
مسایل و منابع آب درایران
«جلد دوم، آب های شور، مسایل و راههای استفاده از آنها»
نوشته: دکتر پرویز کردوانی، چاپ دوم، تهران، نشر قوس، 1371، 286ص، مصور، وزیری.
کشورما درمنطقه ای خشک واقع شده و سطح قابل توجهی از آن را زمین های شور پوشانده است. آب بسیاری از دریاچه ها و رودهای دایمی و فصلی و موقتی آن، شور است. همچنین آب های زیرزمینی اکثر نقاط آن، دارای املاح زیاد است.
آب دریای شمال وجنوب کشورمان نیز به علت دارا بودن املاح زیاد تاکنون به طور مستقیم درکشاورزی مورد استفاده قرارنگرفته است. در این کتاب سعی شده است ضمن شناخت کامل ویژگی های آب شور و راههای شور شدن آب و خسارات ناشی از آنها، راههای استفاده مستقیم از آب های شور کشور بیان شود. مباحث مربوط به راههای شیرین کردن آب های شور و مسایل آن و همچنین استفاده از دریا به عنوان زمین و ایجاد (مزارع دریایی) و (آفتاب یاری) به قیاس «آبیاری»، درخلیج فارس و دریای عمان، از دیگر مباحث این کتاب است.
اکوسیستم های طبیعی
جلد اول (عمومی)
تألیف دکتر پرویز کردوانی، چاپ اول،تهران، نشر قوس، 1374، 352ص، وزیری.
اکوسیستم که یک نظام اکولوژیکی است، مجموعا عناصر جاندار و غیرجاندار محیط زیست در یک ناحیه را تشکیل می دهد که با روابط و تأثیر متقابل، به ساختن و مبادله مواد غذایی و انرژی مشغول هستند و به این طرق، یک نظام اکولوژیک را به وجود می آورند را پایدار نگه می دارند. کره زمین به عنوان بزرگترین واحد جغرافیایی، بزرگترین نظام اکولوژیک یا اکوسیستمی است که از یک وحدت وجود برخوردار است. یعنی اجزاء و قسمت های متشکله آن ، با هم درارتباط بوده و به هم وابسته و پیوسته اند.
دراین اثر، دکتر کردوانی اکوسیستم های طبیعی را- اعم از خاکی و آبی- به صورت عمومی مورد بررسی قرارداده است.
اکوسیستم های طبیعی
«جلد دوم، اکوسیستم های آبی»
تألیف دکتر پرویز کردوانی، چاپ اول، تهران، مرکز فرهنگی و انتشاراتی پالیز، زمستان 1373، 256ص، وزیری.
قسمتی از نظم جهانی که برای انسان قابل رویت و حداقل در یک قسمت از قوانینش دراین قرن قابل درک است، «اکوسیستم» می نامیم. چون زندگی در سیستم به وسیله انواع معینی از موجودات زنده تعیین شده است. تأمین و حفظ تعداد و انواع موجودات زنده و نظارت بر افراد جامعه آن، از مهمترین وظایف در حفاظت از اکوسیستم ها است. دریاها و دریاچه ها، رودخانه ها و آب های زیرزمینی اکوسیستم آبی مهم هستند که مورد استفاده بشر قرار می گیرند. امروزه به خوبی می بینیم که قاره ها و اقیانوس ها درنتیجه پیشرفت تکنیک کوچک شده اند. تکنیک، بسیاری از مشکلات بشر را حل کرده و برای انسان ها راحتی و تسهیلات آفریده و از شدت و سختی کار کاسته است؛ اما مسایل و مشکلات بسیاری را هم به وجود آورده، ازجمله آلودگی آب ها و به مخاطره افتادن اکوسیستم های آبی است.
استاد کردوانی با توجه به مطالب گفته شده، ابتدا خواننده را با روابط بین پدیده های بیولوژیکی، شیمیایی و فیزیکی در اکوسیستم آشنا می سازد و سپس آکوسیستم های آبی قاره ها (خشکی ها)، مانند رودها، دریاچه ها و آب های زیرزمینی و ویژگی آنها را شرح می دهد و آنگاه، دریاها و اقیانوس ها، یعنی بزرگترین اکوسیستم های آبی را مورد شناسایی قرار می دهد. درفصل دوم کتاب، درباره راه های واردآمدن زیان و خسارت به آب های طبیعی یا آلودگی اکوسیستم ها صحبت شده و راههای جلوگیری از آلودگی و از بین بردن منابع آلودگی انواع مختلف اکوسیستم های آبی ذکر شده است. کتاب دارای 20 شکل و 3 تصویر است.
ءاکوسیستم های آبی ایران
«خلیج فارس و دریای عمان»
تألیف: دکتر پرویز کردوانی. چاپ اول، تهران، نشر قومس، 1374، 268ص، وزیری.
استاد کردوانی سومین جلد از اکوسیستم های طبیعی ایران را به «خلیج فارس» و «دریای عمان» اختصاص داده است.
درفصل اول این اثر، با ویژگی های طبیعی (غیرجاندار) خلیج فارس و دریای عمان آشنا می شویم. فصل دوم کتاب، به موجودات زنده اکوسیستم اختصاص یافته است.
درفصل سوم، کشورها و جزایر منطقه به عنوان محیطها و منابع آلوده کننده مورد بررسی قرارگرفته اند. درفصل چهارم، از آلودگی اکوسیستم و خطرات زیست محیطی سخن به میان آمده است و درفصل پنجم، تأثیرات اکولوژیکی، آلودگی های نفتی درمنطقه، شرح داده شده است.
درفصل آخر کتاب، راههای جلوگیری از آلودگی ها و نیز امکان خود پالایی یا پاکسازی طبیعی آلودگی های نفتی خلیج فارس و دریای عمان مورد بررسی قرارگرفته و درخاتمه، پاره ای از قوانین و مقررات بین المللی بیان شده است.
اکوسیستم های آبی ایران
«دریای مازندران»
تألیف: دکتر پرویز کردوانی. چاپ اول، تهران، نشر قومس، 1374، 352ص. وزیری.
این اثر، جلد چهارم از سری کتاب های «اکوسیستم های طبیعی ایران» عهده دار تبیین ویژگی ها و موقعیت دریای مازندران است. دکتر کردوانی معتقد است که کیفیت آب این دریا، نه تنها از کیفیت آب دریای سیاه و دریاچه آرال بهتر است، بلکه از آب های استثنایی جهان به شمار می رود. برای این که غلظت املاح محلول، یا میزان شوری آن به قدری کم است که از این آب می توان به عنوان آب آبیاری برای کشت و زرع و توسعه کشاورزی استفاده کرد. دراین کتاب، استاد کردوانی پس از ذکر چگونگی پیدایش و تحول دریای مازندران و نیز ویژگی های بیوتوپ (آب) ز انواع بیوسنوز (موجودات زنده) این اکوسیستم، به شرح اهمیت این دریا از جنبه های مختلف و نیز عواملی که حیات آن را تهدید می کند پرداخته و سپس راههای جلوگیری از آلودگی ها و صید بی رویه را نشان داده است.
دراین اثر، همچنین توسعه ذخایر حیاتی و دیگر اقدامات درجهت بهبود وضع اکوسیستم ذکر شده است. در بخش دیگر کتاب، مطالبی درباره نوسانات آب دریا (جزر و مد) و آثار مفید و مضر و مسایل مرتبط با آن آمده است.
حفاظت خاک
تألیف: دکتر پرویز کردوانی، چاپ ششم، تهران، مؤسسه انتشارات دانشگاه تهران، 1376، 264ص. وزیری.
استاد کردوانی معتقد است که عوامل چندی موجب کاهش حاصلخیزی خاک، کاهش بازده، فرسایش و آلودگی خاک شده است. برخی از این عوامل عبارتند از: کشت متوالی یک نوع محصول در سالهای متمادی، جمع آوری بقایای محصول و سوزاندن آن، تعلیف احشام در مزارع پس از جمع آوری محصول، استفاده بیش از حد از زمین، بدون کوددهی وتقویت خاک، آبیاری زیاد با آب نامناسب و شور، چرای بیش از حد و بی موقع دام در مراتع و کندن بوته ها و درختان، کاشت گیاهان وجینی مانند چغندرو پنبه در سال های متمادی، باران های تند، مصرف زیاد انواع کودهای شیمیایی و به کار بردن سموم حشره کش و علق کش به منظور بالابردن سطح تولیدات کشاورزی.
در این اثر، دکتر کردوانی کوشیده است ضمن توضیح هر یک از عوامل یادشده، راه های مناسب و عملی برای پیشگیری، اصلاح و حفاظت از خاک ارایه کند.
کتاب در هشت فصل تنظیم یافته و آخرین فصل آن مربوط به چگونگی آلوده شدن خاک ها از طریق مواد مورد استعمال در کشاورزی و صنعت و همچنین فضولات شهری و پیشنهادهایی برای جلوگیری از این گونه آلودگی هاست.
جغرافیای خاک ها
تألیف: دکتر پرویز کردوانی، چاپ هشتم، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران 1382، 487 ص، وزیری.
درس جغرافیای خاک ها، برای نخستین بار به پیشنهاد دکتر کردوانی در برنامه درسی آموزشی جغرافیا در دانشگاه تهران گنجانیده و کتاب حاضر نیز به عنوان متن درسی برای تدریس این درس توسط استاد کردوانی نوشته شده است.
الف: استاد کردوانی در این اثر طی دو بخش؛ جغرافیای عمومی خاک ها، ب: جغرافیای ناحیه ای خاک ها، نخست به بررسی مواد تشکیل دهنده خاک، اهمیت، خواص، پیدایش و طبقه بندی آنها پرداخته و در ادامه، تیپها، تغییرات و فرسایش خاک را مورد بررسی قرارداده است. در بخش دوم کتاب، (جغرافیای ناحیه ای خاک ها)، از پراکندگی خاک ها و استفاده از خاک های مهم کشورهای مختلف، بحث شده است.
استاد کردوانی برای تألیف این اثر، از منابع انگلیسی و نیز آلمانی استفاده کرده است.
خشکسالی و راههای مقابله با آن در ایران
تألیف: دکتر پرویز کردوانی، چاپ اول. تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، پاییز1380، 392 ص، وزیری.
موقعیت جغرافیایی و شرایط طبیعی کشور ما به گونه ای است که همواره شاهد خشکسالی های شدید و خفیف بوده ایم. خشکسالی اخیر که تقریباً بر 19 استان کشور حاکم بود، از نوع شدید آن است که زیان های فراوانی در زمینه های مختلف در پی داشت. استاد کردوانی در طلیعه کتاب آورده است: عوامل متعددی در پیدایش خشکسالی مؤثرند که تغییر و دخالت در آنها به منظور جلوگیری از بروز و وقوع آنها، از توان بشر خارج و غیرممکن است، ولی برای مقابله و کاهش اثرهای زیانبار خشکسالی، می توان اقداماتی را انجام داد و با برنامه ریزی صحیح و همه جانبه، با آن مقابله کرد، بخصوص برای مناطق و شرایطی که امکان تداوم خشکسالی و بروز شرایط سخت زندگی تا حدودی، قابل پیش بینی است.
مراتع، مسائل و راه حل های آن در ایران
تألیف: دکتر پرویز کردوانی، چاپ سوم، تهران، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران، بهار 1381، مصور، 503 ص، وزیری.
نویسنده علاوه بر تحصیل دانشگاهی در رشته کشاورزی، از دوران کودکی با محیطهای کشاورزی، سروکار داشته است. بنابراین، از نظر تئوری و عملی با موضوع اثر، آشناست. دکتر کردوانی در این کتاب، پس از شرح کلیاتی درباره روش های مختلف دامداری و نقش آنها در تخریب مراتع، و نیز شرحی درباره انواع مراتع و علل و عوامل مؤثر در تخریب آنها، چهار عامل را در فقر و نابودی پوشش گیاهی مؤثر یا مقصر دانسته است:
1- شرایط طبیعی نامساعد، 2 - استفاده بی رویه و مستقیم انسان از مراتع، 3- اقدامات یا اجرای برنامه هایی به منظور حفظ دیگر منابع طبیعی (حیات وحش، خاک، آب و غیره)، 4- استفاده غیرمستقیم انسان از مراتع (توسط دام، بر اثر چرای بی رویه).
وی معتقد است در دهه های اخیر، به علت کم شدن بز و شتر که گیاهان خاردار و بدخوراک را می خورند و نیز عدم استفاده از گیاهان صنعتی مراتع که اغلب گیاهان غیرعلوفه ای، نامرغوب و بدخوراک هستند، این گیاهان در مراتع غالب گشته اند.
بنابراین، علت فقریا نامرغوبی بعضی از مراتع برای گوسفندانی که اکثر دام های کشور را تشکیل می دهند؛ کاهش تعداد یا فقدان شتر و بز در مزارع است. استاد کردوانی علاوه بر موارد یادشده، فقدان گیاه و مرتع در برخی از مناطق کشور، از جمله بیابان لوت را وجود شرایط یا مسأله طبیعی (اقلیم و خاک)، و بویژه فشار زیاد مجاور حاره ای، توأم با عوامل رفولوژیکی دانسته است.
