از مراکزی است که حسب الامر حضرت آیه الله العظیمی گلپایگانی مدظلله العالی و به همت شادروان حاج آقا مهدی موسوی فرزند معظم له در سال 1352 تاسیس گردیده است .
محورهای فعالیت آن درابتداء در پنج محور زیر بوده است :
1. چاپ و نثر قرآن مجیداز روی نسخه معتبر.
2. تصحیح قرآنهای موجود وارسال اغلاط آن به مسؤولین ذیربط.
3. برگزاری کلاسهای تعلیم قرآن در سراسر کشور و تهیه کلیه امکانات برای هر چه بهتر برگزار شدن آنها.
4. جمع آوری قرآنهای خطی وانواع قرآنهای چاپی از تمام کشورهای اسلامی .
5. گردآوری کلیه کتابهایی که در زمینه علوم و مسائل مربوط به قرآن منتشر شده است . کار و تلاش در تمامی این موضوعات پیش ازانقلاب اسلامی آغاز شده ولی کار عمده در جهت تشکیل کلاسهای مختلف قرآن در نقاط مختلف کشور بویژه در ماه مبارک رمضان و تابستان متمرکز بوده است .
پس از رحلت حاج مهدی موسوی گلپایگانی همان فعالیت اندک نیز متوقف شده و تنها بخش بند(3) به کار خودادامه داده است .
پس از پیروزی انقلاب مقدس اسلامی به علت کمبود مکان مناسب و نبودامکانات موسسه فعالیت چشمگیری نداشته است . در حقیقت فعالیتهای وسیع و گسترده خود را در زمینه اهداف و آرمانهای مذکور و مقاصد نوین دیگراز سال 1365 ش . آغاز کرده است . نخستین طرحی که در حیات دوباره دارالقرآن الکریم ارائه گردیده تدوین و نگاشتن[ دائره المعارف القرآن الکریم] است .
چون از صدراسلام تاکنون مجموعه کامل و جامعی از مفاهیم قرآن و دانستنیهای مربوط به آن تحت عنوان :[ دائره المعارف القرآن الکریم] در هیچ یک از بلاداسلامی تدوین نیافته است . هیات علمی دارالقرآن با تشخیص ضرورت تدوین نشر آن نخست طرح مقدماتی آن را تهیه نموده و برای نظرخواهی 700 نسخه آن را برای متخصصین فن ارسال داشته است . پس از دریافت پاسخها و رهنمودهای دانشمندان بر آن شده که به منظور شناسائی و جذب نیروهای کارآمد و آشنایی لازم ابتداء به تدوین [ الکشاف الموضوعی لایات القرآن الکریم] همت بگمارد.ازاین روی پژوهش در زمینه طرح اساسی[ دائره المعارف القرآن الکریم] موقا به کناری گذاشته شده است و محققین موسسه در قسمت دوم که جنبه مقدماتی دارد فعالیت و تحقیق را شروع کرده اند.
از میان موضوعات بسیاری که درباره تحقیق در قرآن کریم مطرح است موضوع[ الانسان فی القرآن] برگزیده شده و محور پژوهش قرار گرفته است . پس چهارسال تحقیق و پژوهش در حال حاضر عناوین زیر مراحل پایانی خود را طی می کنند:
1.انسان و جامعه .
2.انسان و حکومت .
3.انسان و سنن الهی .
4.انسان واخلاق .
5.انسان و عبودیت .
6.انسان و نعم الهی .
7.انسان واسباب نجات .
8.انسان واسباب هلاکت .
9.انسان و معرفت او به خدا.
و عنوانهای :انسان و طبیعت انسان و سرنوشت انسان و آفرینش انسان و نیازمندیهایش انسان و ویژگیهایش انسان و قیامت انسان واصول عقاید در دست پژوهش و نگارش است .
پیش بینی می شوداین اثر بی نظیر در 10 جلد دراختیار علاقمندان قرار گیرد.البته تا تمامی مطالب از لحاظ کیفیت سبک و نگارش توسط اساتید فن بررسی و هماهنگ نگردداقدام به چاپ و توزیع آن نخواهد شد.
فعالیتهای عمده ای که هماکنون دارالقرآن بدانهااشتغال دارد عبارتنداز:
1. تهیه و تدوین[ معجم مصنفات الشیعه جول القرآن] .
از آنجا که شیعه از سوی برخی متهم به بی توجهی و بی اعنایی نسبت به قرآن کریم است موسسه اقدام به گردآوری تمامی مصنفات و آثار شیعه در زمینه قرآن نموده هماننداثری که از آقا بزرگ طهرانی در زمینه تمام مصنفات شیعه به نام[ الذریعه الی تصانیف الشیعه] به یادگار مانده است .این معجم مراحل نهایی را می گذارند و به زودی در پنج جلد و یا معرفی پنج هزار عنوان دراختیار قرآن پژوهان قرار خواهد گرفت .
2. تهیه و تدوین[ معجم محطوطات الشیعه حول القرآن] .
برای گردآوری و آگاهی از میراث غبار گرفته دانشمندان اسلامی در زوایای کتابخانه ها موسسه بر آن شده است که از فهرستهای کتب خطی موجود در کتابخانه های دنیا و فهرست کتب خطی که درباره قرآن کریم نگاشته شده است در یک مجموعه جمع نموده و دراختیار پژوهشگران قرار دهد .
3.انتشار مجله ای به نام[ رساله القرآن] به زبان عربی که در آن فعالیتهای موسسات تحقیقاتی و پژوهشی و تازه هایی که درباره قرآن ارائه می گردد منعکس می شود. که تاکنون 7 شماره از آن چاپ و توزیع شده است .
4.ایجاد بخش روابط بین الملل .
این مرکز پاسخگوی پرسشهای گوناگون علمی تحقیقی و...است تاکنون به سوالات زیادی پاسخ داده واگراز طرف مسلمانان تقاضای قرآن نهج البلاغه اصول کافی شده تهیه وارسال کرده است .
5. بخش دیگری که از قبل نیز فعال بوده است بخش تهیه و تکمیل گنجینه قرآن کریم است . دارالقرآن با گردآوری تمامی قرآنهای خطی نفیس که خارجیان آنها را به موزه ها منتقل کرده اند بر آن است تااین میراث ارزشمند را جمع آوری و در مکانی مناسب نگهداری کند.
همچنین دراین بخش کلیه قرآنهای چاپی که از قدمت با ویژگی خاصی برخورداراست با همکاری برخی از وزارتخانه هاز کشورهایی مانند: چین ژاپن لهستان اسپانی آرژانتین و کشورهای عربی جمع آوری می شود.
از قرآنهای مترجم به زبانهای مختلف دنی فهرستی که تاکنون تهیه شده نشان می دهد که قرآن به 65 زبان ترجمه شده و در حال حاضر 35 زبان ازاین ترجمه ها در دارالقرآن موجوداست .
فقط در زبان انگلیسی بیش از 150 مترجم قرآن را ترجمه کرده اند که 40 ترجمه آن در دارالقرآن موجوداست .
6. جمع آوری کلیه کتابهایی که در زمینه قرآن و علوم آن تحت عناوین : ناسخ و منسوخ تشبیهات و متشابهات تاریخ قرآن قصص قرآن امثال قرآن تجوید قرآن ادعیه و فضائل قرآن ادب قرآن اعجاز قرآن و رسم الخط آن و مباحث دیگر تالیف شده است . درالقرآن اعلام کرده است : پس از تکمیل کتابخانه تخصصی علوم قرآن آماده است امکانات لازم را در اختیار محققان داخل و خارج از کشور که در زمینه قرآن پژوهش می کنند خواهد گذاشت .
7. بررسی برخی ترجمه های فارسی قرآن کریم واستخراج اشتباهات آنها به دو منظور:
الف .اطلاع و آگاهی دادن به مترجم و ناشر جهت تصحیح در چاپهای بعدی قرآن .
ب . تهیه یک ترجمه تفسیرگونه برای ایتفاده همگان تاکنون نیمی از قرآن ترجمه شده و مابقی در سال آینده به پایان خواهد رسید.
8. احیاء ثراث الشیعه حول القرآن، که این کار نیز آغاز شده و هم اکنون امر تصحیح و مقابله نسخ [ تفسیر الوجیز] از علی بن الحسین ابن ابی جامع العاملی به پایان رسیده و مراحل چاپ را می گذراند.
9. برگزاری کنفرانس تحقیقاتی علوم و مفاهیم قرآن که هر سال در 27 رجب سالروز بعثت رسول اکرم (ص ) تشکیل می گردد.
هدف از برگزاری کنفرانس این است که : محققان و پژوهشگران تحقیقات و تجربیات علمی پژوهشی خود راارائه نموده و تبادل افکار صورت پذیرد.
در دو سال گذشته موضوعات مورد بحث کنفرانس جنبه علمی داشته است ولی در کنفرانس سوم[ 1411 نقش قرآن در تمدن بشری] در دستور کنفرانس قرار گرفت . در هر سال مجموعه مقالات ارائه شده دانشمندان در هر کنفرانس چاپ و دراختیار عموم قرار می گیرد.
کنفرانس امسال تحت عنوان : قرآن واهل البیت ( ع ) خواهد بود.
10. تشویق فضلاء و علاقه مندان به تحقیق و نگارش در زمینه های مختلف مفاهیم قرآن و چاپ و نشر کتابهایی که با قرآن و مسائل آن ارتباط دارد.
11. برگزاری مسابقات حفظ قرآن .
در هر سال به پذیرفته شدگان در مسابقات به منظور تشویق حافظان کلام الله مجید حسب الامر حضرت آیه الله گلپایگانی شهریه فوق العاده پرداخت می گردد.
