تعلق اجتماعی

آنقدر که همه ما به رشد جسمانی و شناختی کودکان مان توجه می کنیم به رشد اخلاقی آنان توجهی نداریم. در صورتی که آنچه به سبک زندگی اهمیت می دهد و به انسان کرامت می بخشد، اخلاق است. اخلاق را به گونه های مختلف و بر اساس نظریات متفاوت، تقسیم بندی کرده اند می توانیم در کل اخلاق را به اخلاق فردی و اجتماعی که در کلیتی به نام فرهنگ مندرج است، تقسیم نماییم. طبیعی است در روند تحول کودکان، ابتدا اخلاق فردی شکل می گیرد و به تدریج اخلاق اجتماعی و جمعی بروز می کنند. این دو را نمی توان از یکدیگر جدا نمود و در سنین بالاتر در هم می آمیزند و یک اخلاق پایدار را در انسان به وجود می آورند.
بسیاری از بداخلاقی های اجتماعی را می توان ریشه در ناپخته بودن تحول اخلاقی در جنبه فردی دانست و به همین قیاس بسیاری از بداخلاقی های فردی را ناشی از یادگیری های اجتماعی می دانیم. آنچه که مهم است تحول اخلاقی در کودکان و نوجوانان با حفظ تدریجی بودن و رعایت ظرفیت های سنی کودکان و نوجوانان است.
در زمینه اخلاق اجتماعی، آنچه نظر بسیاری از روانشناسان اجتماعی و جامعه شناسان را به خود معطوف داشته است، تعلق اجتماعی است. تعلق اجتماعی ظرفیتی است که هر فرد طی آن به موارد قانونی و منافع اجتماعی بیش از منافع شخصی پای بند است. کسی که واجد تعلق اجتماعی است، خود را در متن جامعه و مصالح آن ملاحظه می کند و نقش خود را بر اساس نقشی که اجتماع برای او در نظر گرفته است، تنظیم و ایفا می نماید. بر این اساس تربیت اخلاقی کودکان بایستی در جهت رشد تعلق اجتماعی شکل بگیرد. زمینه های این تحول را می توان در اخلاق فردی ردیابی نمود. برای این کار می توان به تدریج کودکان را با قوانین، رعایت دیگران، تقدم دیگران بر خود، دلسوزی کردن، کمک نمودن، احترام به دیگران، نتایج تعلق اجتماعی و آثار همسایه داری و مردم داری آشنا نمود.
این آشنایی از طریق مختلف صورت می پذیرد، از آموزش های مستقیم تا آموزشی های غیر مستقیم و تدریجی از طریق رسانه ها، محاوره ها، گفت و گوها، مشاهده رفتارهای دیگران و تقویت رفتار جمعی کودکان، اما آنچه که مورد تایید روان شناسان و علمای تعلیم و تربیت است، یادگیری مشاهده ای از طریق مشاهده رفتار والدین می باشد. تجربه نشان داده است که کودکان، وجوه اخلاقی شخصیت خود را بیشتر از مشاهده رفتار دیگران به خصوص والدین و مربیان اجتماعی یاد می گیرند. به عبارت دیگر از کودکان بخواهند به قانون و مصالح اجتماعی و ملی تعلق پیدا کنند، کافی است رفتار قانون گرایانه و اجتماعی گونه را از والدین خود مشاهده نمایند. اگر آنان بارها و بارها حفظ حرمت دیگران را از والدین خود مشاهده نمایند، یاد می گیرند که چگونه حرمت دیگران از جمله والدین خویش را حفظ کنند. طبیعی است این رگه های رفتاری به تدریج در شاکله آنان ثبت و ضبط خواهد شد.
منبع: ماهنامه آموزشی کودک شماره 50