از ابتدای خلقت، هنگامی که انسان به تدریج قادر به شناسایی توانایی های ذاتی و فطری خود شد و اولین اقدامات را برای حفظ وجود خود از خطرات و رفع نیازها انجام داد شاید خودش هم نمی دانست که چه نیروی خارق العاده و توانایی خاصی را خداوند در وجودش به ودیعه نهاده است که به وی قدرت «ساختن»، «ایجاد کردن» و «اختراع کردن» را می دهد.
در حال حاضر، محصول این توانایی ویژه بشر را در قالب تکنولوژی در تمام ابعاد زندگی خود مشاهده می کنیم، از آن بهره می بریم وحتی تحت تأثیر مضرات آن قرار می گیریم. یکی از ویژگی های تکنولوژی این است که جایگاه ممتازی در آشکار ساختن مراحل گوناگون تاریخ حیات بشری داشته است.
دین به عنوان یکی از ابعاد اصلی زندگی انسان نه تنها از اثرات تکنولوژی ایمن نمانده، حتی آن را نیز به خدمت درآورده است. به این معنی که با اختراع خط به عنوان یک تکنولوژی برتر در دوران اولیه تاریخ، آموزه ها و عقاید و مبانی دین، امکان ثبت و ترویج برای نسل های آینده را پیدا کرد.
اختراع خط موجب شد آموزه ها و عقاید دینی را به افراد بیشتر و برای مدت طولانی تر بتوان ارائه نمود و هم چنین عینیت و اصالت معارف دینی از طریق ثبت و نگارش حفظ می شود. البته باید توجه داشت که نسخه برداری مداوم از متون دینی، کاری طاقت فرسا بود و از طرف دیگر در حین نسخه برداری امکان دخل و تصرف و تحریف عقاید دینی وجود داشت؛ لذا این تکنولوژی پیامدهای منفی را نیز به همراه داشت.
با اختراع دستگاه چاپ توسط گوتنبرگ، امکان چاپ متون دینی و توزیع آن برای افراد بیشتری فراهم آمد و در سایه این اختراع افراد خود مستقیماً مطالب و معارف دینی را مطالعه می کردند و مبلغان دینی هم حداکثر استفاده را از این فناوری در جهت اشاعه بیشتر معارف دینی نمودند.
نوع و میزان تأثیر تکنولوژی بر دین در دنیای معاصر
در قرون حاضر یعنی از ابتدای قرن بیستم که وسایل ابزاری و شنیداری پا به عرصه حیات انسان گذاردند، تبلیغ دین و انتقال مفاهیم دینی نیز شکل دیگری به خود گرفتند. بدین سان امکان به تصویر کشیدن ماهیت وقایع دینی و تاریخی مرتبط با دین فراهم آمد و حوزه و میدان ترویج و تبلیغ دین نیز به نحو چشمگیر افزایش یافت.
در حال حاضر شبکه اطلاع رسانی جهانی (اینترنت) به عنوان یکی از جدیدترین و گسترده ترین رسانه های ارتباط جمعی پا به عرصه این کره خاکی گذارده است. اینترنت بارزترین میوه پیشرفت تکنولوژی در عرصه انقلاب ارتباطات به شمار می آید، زیرا هرگز در تاریخ زندگی بشر امکان نداشت بتوان این حجم از اطلاعات را برای تمامی انسان ها در یک زمان ارائه کرد. از این نظر اینترنت را می توان یک فناوری بی بدیل و بی عیب و نقص دانست.
در بررسی رابطه اینترنت و دین می توان به دو جنبه اصلی توجه کرد. یکی این که به پیامدهای مثبت استفاده از اینترنت برای ترویج اندیشه ها و مبانی و عقاید دینی نگاه کرد، دیگر این که اثرات منفی و مخرب این رسانه را بر دین شناسایی نمود؛ نتیجه این که از فرصت هایی که اینترنت ایجاد کرده استفاده نمود و در مقابل مخاطرات و اثرات منفی آن چاره اندیشی کرد.
پیامدهای مثبت و اثرات مطلوب اینترنت بر دین
مهم ترین ویژگی اینترنت که آن را از سایر اشکال وسایل ارتباط جمعی متمایز می سازد این است که اینترنت رسانه ای فراگیر با شرایط مختلف، مناسب و همیشه در دسترس می باشد. می باشد. از زمانی که اتصال به اینترنت به وسیله رایانه های شخصی امکان پذیر شده، هر فرد به راحتی می تواند اطلاعات، رویدادها و اخبار موردنظر خود را در منزلش دریافت و دنبال کند.
در حال حاضر شمار منابع و سایت های دینی در اینترنت روز به روز در حال افزایش است و در بیشتر سایت های اینترنت ممانعتی برای ترویج عقاید دینی و ابراز آن ها وجود ندارد. به این خاطر مردم، اطلاعات دینی مورد نیازشان را که تاکنون نمی توانستند از طریق دیگر به دست آورند الان به راحتی می توانند کسب کنند. علاوه بر آن افراد می توانند به کمک پست الکترونیک یا گفت و گوی اینترنتی به راحتی درباره عقاید و مباحث مورد نظر با یکدیگر مبادله اطلاعات و مباحثه کنند و در سایه این تعاطی افکار موجبات رشد معارف دینی خود را فراهم آورند.
در حال حاضر در کشور خودمان سایت های مختلف در زمینه برنامه ها و مراسم مذهبی، اطلاعات و منابع دینی، سایت های پاسخ گویی سئوالات شرعی و... وجود دارد.
اثرات و پیامدهای منفی اینترنت بر دین
در حال حاضر عده ای بر این باورند که این تکنولوژی ممکن است به صورت بالقوه دارای پیامدهای خطرناکی در زندگی مردم باشد. اینترنت به این خاطر که امکان شناخته نشدن افراد را فراهم می آورد، موجب شده هر فرد با هر عقیده و فکر اجازه داشته باشد که ابراز نظریه و افکار خود در اینترنت بپردازد و به انحرافات عقیدتی و دینی دیگران دامن بزند.
با توجه به جوان بودن این تکنولوژی هنوز راهبرد مشخصی برای چگونگی استفاده نوجوانان و جوانان از اینترنت اندیشیده نشده است که این امر پیامدهای منفی را به دنبال دارد؛ زیرا تصاویر و اطلاعاتی را که برای کودکان و نوجوانان بسیار خطرناک و گمراه کننده است به راحتی در اختیار آن ها قرار می دهد.
در مطالعه رابطه دین و اینترنت باید به یک نکته اساسی توجه داشت و آن این که اینترنت توانایی انتقال معارف دینی عمیق ندارد و استفاده یک جانبه از اینترنت ممکن است موجب زدوده شدن برخی صورت عملی و عبادی دین شود؛ یعنی هیچ گاه نمی توان رشد معنوی را به انتقال و دریافت مطالب دینی و تعالی اندیشه های دینی از طریق اینترنت محدود کرد؛ زیرا استفاده از اینترنت در دین هیچ گاه نمی تواند به اندازه انجام فرائض دینی در تربیت دینی و تعالی معنوی انسان مؤثر باشد. یکی دیگر از معایب اینترنت این است که چون همه گونه اطلاعات در آن وجود دارد، دستیابی به مطالب مورد نظر در امور دینی از آن کمی مشکل است.
به عنوان آخرین نکته باید گفت ماهیت تغییراتی که اینترنت بر نحوه انتقال مبانی دینی ایجاد می کند، سؤالی است که نیاز به تحقیق و بررسی دارد و بدین سان چاره اندیشی درباره پیامدهای منفی اینترنت در زندگی انسان و ابعاد دینی و معرفتی آن بسیار ضروری به نظر می رسد.
