تمایل به خودنمایی، جلب توجه و نیاز به ابراز وجود تقریباً در تمام انسان ها مشاهده می شود. آنچه که در میان انسان ها و در فرهنگ های گوناگون متفاوت است. نظام تعلیم و تربیت با انتقال میراث های فرهنگی و نظام های ارزشی به کودکان و نوجوانان، می کوشد روشهای مطلوب و مناسب را به آنها آموزش دهد. از این رو وظیفه ی پدران و مادران این است که نیاز به خودنمایی و توجه را در روشهای شایسته آنها را هدایت کنند تا به طریق مطلوب نیازشان را بر آورده سازند. برای مثال، دانش آموزی با دلقک بازی و پشت معلم در سر کلاس راه رفتن، می خواهد خود را نشان دهد و جلب توجه کند. در مقابل، دانش آموز دیگر از طریق منظم بودن، ساکت نسشتن و یا رفتار مطلوب دیگر می خواهد این نیازش را بر آورده سازد. بدیهی است اگر کودک یا نوجوان موفق نشود از طریق مطلوب به خودنمایی بپردازد، به روش نامطلوب مبادرت می ورزد. در این باره بیت زیر این حقیقت را به خوبی بیان می کند:
پری رو تاب مستوری ندارد
گرش بندی سر از روزن بر آرد
بنابراین به کودک یا نوجوان اجازه دهید در فرصت هایی نزد اعضای خانواده، فامیل و یا دوستان، توانایی ها و مهارت های خود را به نمایش گذارد و ارائه دهد. این فرصت ها به کودک یا نوجوان اجازه می دهد نیاز به خودنمایی و جلب توجه به طریق مثبت و مطلوب ارضاء شود و فرد به مقبولیت اجتماعی نائل شود. برای مثال در حضور پدر و مادر یا فرد مورد احترام دیگری، می توان از کودک یا نوجوان درخواست کرد که شعر بخواند، سوره ی کوچکی از قرآن را بخواند، یا کاردستی اش را نشان دهد و... سپس کودک یا نوجوان را مورد تشویق و تأیید قرار داد. کودکی که در جمع به خاطر عمل مثبتی مورد توجه قرار می گیرد و تشویق می شود، احساس خود ارزشمندی می کند و میزان اعتماد به نفسش بالا می رود.
یک نکته ی مهم را در این اصل باید مورد تأکید قرار داد و آن نکته این است که شیوه ی برخورد و توجه شما عامل مهم شکل گیری رفتار در کودک و نوجوان است. اگر به رفتار مطلوب فرزندتان توجه کردید، رفتار مطلوب شکل می گیرد و اگر به رفتار نامطلوب توجه کردید، نادانسته و ناخواسته رفتار نامطلوب را در او تقویت کرده اید. بدین ترتیب، «توجه» یک تقویت کننده ی مثبت قلمداد می شود. بنابراین جلب توجه و خودنمایی یک نیاز است و پران و مادران وظیفه دارند آگاهانه به روشهای مناسب و شایسته ی ارضای این نیاز توجه کنند.
- اصل رازداری
رعایت اصل رازداری مهمترین عامل تأمین کننده ی ایجاد یک رابطه ی انسانی و جلب اعتماد میان دو نفر است. سعی کنید با ایجاد فضای اطمینان بخش، رازدار و محرم اسرار کودک خود باشید. حتی گاهی اوقات به مادران توصیه می شود، راز یا حرف محرمانه ای را که فرزندتان به شما گفته است، بدون کسب موافقت او با پدر در میان نگذارید. خداوند تبارک و تعالی ستار عیوب است و شما نیز باید همین گونه باشید.
گاهی اوقات شاهد هستید که کودک حرف دل یا رازش را جرأت نمی کند با پدر یا مادر در میان گذارد، این وضعیت بر اثر چیست؟ یا اینکه یک بار تجربه کرده و دیده است که چگونه راز او بر ملا شده است؟ اصل رازداری یک شاخص ارزیابی است تا پدر یا مادر رفتار خود را بررسی کنند و بینند تا چه حد فرزندشان آنها را محرم راز خود می دانند و احساس نزدیکی و محرمیت می کنند. بدیهی است کودکانی که والدین خود صادق یافته اند، به آنها اعتماد می کنند و آنها را محرم راز خود می دانند. میان خواهران و برادران، بطور طبیعی زمینه ی حسادت وجود دارد، اما این پدر یا مادر است که با شیوه ی رفتار خود موجب کاهش یا شدت حسادت می شود. برای مثال کودک نسبت به خواهر یا برادرش حساس است، لذا باید اصل رازداری را حتی میان آنها رعایت کرد. بنابراین آگاه باشید که جوهره ی رابطه ی انسانی، بر اثر اعتماد متقابل به وجود می آید و اساس اعتماد با رعایت اصل رازداری ایجاد می شود.
- اصل شناخت و آگاهی
لازمه ی کار با کودک، شناخت و درک انسان بطور اعم و کودک بطور اخص است و زمانی که از رابطه ی انسانی صحبت می شود، بدون شک نخست باید ببینید انسان کیست و چیست؟ زمانی کودکی پرسید:«آیا بزرگترها همه چیز را درباره ی کودکان می دانند؟» بی شک کودک یا انسان، حیوان نیست و یا انسان، حیوان ناطق، حیوان اجتماعی، حیوان متفکر و نظایر آن نیست، بلکه انسان، انسان است.
انسان یک موجود یا مخلوق ویژه است با ویژگی های خاص خود که این ویژگی های خاص در قرآن مجید ترسیم و تصویر شده است. در قرآن کریم، محور بحث، انسان است و اساساً قرآن، کتاب انسان سازی است. خداوند تبارک و تعالیانسان را از خاک آفریده است و از روح خود بر انسان دمیده است، پس انسان روح خدایی دارد. خداوند متعال انسان را به عنوان خلیفه و جانشین خود روی زمین قرار داد و آنچه را که در آسمان ها و زمین است مسخر او گردانید. نکته ی دیگری که در اصل باید به آن اشاره کرد این است که شما به عنوان مادر، پدر، معلم و یا مربی سعادت کودک را در چه می بینید؟ آیا سعادت در این است که کودکی شاد و از نظر جسمانی و روانی سالم داشته باشیم؟ هدف عمده این است که کودک از زنده بودن و زندگی کردن احساس شادمانی و ارزشمندی کند.
بی شک خانواده ی سالم و رشد یافته ضامن سلامت و سعادت جامعه است و بطور متقابل برای رشد و تعالی جامعه باید به رشد و اعتلای خانواده اندیشید. از سوی دیگر سلامت روانی و جسمانی افراد یک جامعه تأمین نمی شود، مگر آنکه خانواده هایی سالم و متعادل داشته باشیم. در این اصل، به یک دستور ساده اما پر معنی از حضرت علی(ع) اشاره می شود: «آنچه را که برای خود نمی پسندی برای دیگران هم مپسند.» این دستور ارزشمند در ارتباط با همه کس و حتی فرزندان هم مصداق دارد و موجب می شود یک ارتباط انسانی و سالم بین شما و فرزندتان بر قرار شود. همچنین حضرت علی(ع) فرموده اند:«دوراندیش کسی است که اوضاع زمان خود را دریابد و نسبت به آن آگاهی داشته باشد.» بنابراین لازمه ی عامل بودن، عالم شدن است و مقدمه ی یک عمل شایسته، داشتن علم و آگاهی است.
منبع: 7روز زندگی شماره -82 