در زمان خلافت «موسی هادی »، برادر هارون الرشید، مرد حسودی در همسایگی مرد ثروتمند و نیکوکاری زندگی می کرد که نمی توانست او را در رفاه و آسایش ببیند. مرد حسود در این اندیشه بود که او را از ارزش و اعتبار انداخته و نزد مردم بی اعتبار سازد.
سرانجام، غلامی خرید و او را مطابق میل خود تربیت کرد. یک روز مرد حسود به غلام گفت: «من کار مهمی دارم و از تو می خواهم در عوض آن همه محبت که بر حق تو کردم، در انجام آن کوتاهی نکنی.»
غلام گفت: «هر چه بفرمایی، اطاعت می کنم.»
مرد حسود گفت: «من با این همسایه ثروتمندم میانه خوبی ندارم و سخت او را دشمن می دارم، تا جایی که می خواهم او را نابود کنم.»
غلام گفت: «بفرما تا همین حالا او را به قتل برسانم.»
گفت: «نه، اگر او را به قتل برسانی، مرا قاتل او خواهند دانست و نتیجه مطلوب به دست نمی آید. به جای این کار خود مرا گردن بزن، و بدن مرا به پشت بام او بینداز، تا وی متهم به قتل شود و حکومت او را به این جرم به قتل برساند!» غلام نپذیرفت.
مرد حسود گفت: «نافرمانی نکن، من نمی توانم همسایه خود را در ناز و نعمت و شهرت و قدرت ببینم. اکنون از تو راضی نمی شوم مگر این که آنچه می گویم، اطاعت کنی.»
هنگامی که شب فرا رسید مرد حسود، غلام را با کاردی به پشت بام برد و رو به قبله خوابید و به غلام گفت: «زود مرا راحت کن!» اندکی بعد تن بی جان مرد حسود و سر بریده اش، هر کدام به کناری افتاد. غلام از پشت بام به زیر آمد و به رختخواب رفت.
ماموران، موضوع را به داروغه و داروغه، ماجرا را به «موسی هادی » خلیفه وقت، گزارش داد. همسایه نیکوکار و غلام قاتل دستگیر شدند. غلام ماجرا را به خلیفه عرضه داشت.
خلیفه گفت: «هر چند قتل نفس کرده ای ولی چون جوانمردی نموده ای و بی گناهی را از مرگ نجات داده ای، تو را آزاد می کنم » سپس او را آزاد نمود.
در خصوص جایگاه حسد و آثار آن، چند آیه از کلام نورانی وحی در این جا تقدیم می گردد:
«(ای رسول ما) بگو، از شر حسودان بدخواه هنگامی که حسد خویش را آشکار کنند، به خدای فروزنده صبح پناه می بریم.» (فلق: 1 تا 5)
«ای رسول، هنگامی که کافران، آیات را شنیدند نزدیک بود (از شدت حسد) با چشمان بد به تو چشم زخم زنند و گویند او دیوانه است.» (قلم: 52)
«فقر نزدیک به کفر است و حسد نزدیک است که بر قضا و قدر غلبه کند.» (پیامبراکرم صلی الله علیه وآله)
«حسد، ایمان را می خورد، چنان که آتش هیزم را می خورد.» (امام صادق علیه السلام)
«مؤمن غبطه می خورد نه حسد، ولی منافق حسد می خورد نه غبطه » (امام صادق علیه السلام)
ب. بخل
«ثعلبه انصاری » از اهالی مدینه روزی به پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله گفت: «ای رسول خداصلی الله علیه وآله، از خداوند طلب کن که ثروتی به من ببخشد.» پیامبراکرم صلی الله علیه وآله فرمود: «ای ثعلبه! برو قناعت کن و به آنچه روزیت شده بساز و خدا را شکر کن، چون بهتر از مال بسیاری است که نتوانی شکر آن را به جای آوری.»
ثعلبه چند روز بعد به پیامبراکرم صلی الله علیه وآله گفت: «ای رسول خدا! دعا کن خداوند از فضل گسترده خود به من مالی ببخشد.» حضرت فرمود: «مگر تو پیرو من نیستی؟! به خدا سوگند، اگر من از خدا بخواهم، کوه های زمین برایم سیم و زر خواهد شد، ولی چنان که می بینی به آنچه برحسب تقدیر روزی شده قانع هستم.»
ثعلبه چند روز بعد باز هم به پیامبر گفت: «ای رسول خدا، از خداوند بخواه تا مرا ثروتمند گرداند. اگر خداوند از مال دنیا برخوردارم سازد، حق خدا را ادا می کنم و از مستمندان دستگیری می نمایم و به کسان و نزدیکان نیازمند خویش به قدر کفایت کمک می کنم.» پیامبراکرم صلی الله علیه وآله دعا کردند: «پروردگارا از گنجینه خود به ثعلبه روزی کن.»
پس از دعای پیامبر خدا، پیوسته بر گوسفندان ثعلبه افزوده شد، تا آنجا که به علت زیادی گوسفند به بیابان دوری رفته و به کلی از مدینه قطع رابطه کرد. روزی پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله پرسیدند: «ثعلبه کجاست و کارش به کجا کشیده؟» اصحاب اوضاع و احوال او را بیان کردند. پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله گفتند: «وای بر ثعلبه.»
هنگامی که آیه گرفتن زکات نازل شد، پیامبر اکرم، مامورانی را به اطراف فرستادند از جمله دو نفر را به سوی ثعلبه و مردی از قبیله «سمی » فرستاد. فرستادگان، نامه پیامبرخداصلی الله علیه وآله را برای ثعلبه خواندند. ثعلبه گفت: «مگر ما کافر هستیم که باید جزیه بدهیم؟ به سراغ دیگران بروید تا بتوانم تصمیم بگیرم.»
مرد قبیله سلمی، فرستادگان پیامبر خداصلی الله علیه وآله را با خوشرویی پذیرفت و گفت: «امر خدا و پیامبر او را اطاعت می کنم. این شتران من است. خودتان ببینید هر کدام بهتر است برای زکات ببرید.»
فرستادگان گفتند: «تو خود حساب کن و از هر کدام می خواهی بده.» مرد سلمی گفت: «من بهترین اموالم را به خدا و پیامبر می دهم.» فرستادگان در ضمن جمع آوری زکات از دیگران، چندبار پاسخ نامناسب از ثعلبه گرفتند و به پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله گزارش دادند. پیامبرصلی الله علیه وآله فرمود: «وای بر ثعلبه »، و بعد برای مرد سلمی دعا فرمودند.
بی درنگ آیه نازل شد: «برخی از آن ها با خدا عهد کردند که اگر خداوند از فضلش به ما ببخشد، زکات می دهیم و از نیکوکاران خواهیم بود. ولی همین که خدا از کرم خود به آن ها بخشید، بخل می ورزند، و روی گردانیدند و از فرمان الهی سرپیچی کردند.» (سوره توبه: آیه 75 و 76)
مردی از خویشان ثعلبه چون آیه را شنید، نزد ثعلبه ماجرا را گفت. ثعلبه نزد پیامبراکرم صلی الله علیه وآله رفت و درخواست نمود زکات بپردازد. پیامبر نپذیرفت و او خاک بر سر ریخت وناله و فریاد نمود.
پس از رحلت پیامبرخداصلی الله علیه وآله، ثعلبه نزد ابوبکر، عمر و عثمان رفت تا زکات دهد، ولی آنان نپذیرفتند تا با تیره بختی از دنیا رفت. در همین زمینه، آیاتی از قرآن بیان می گردد:
«هرکس بخل ورزید و از روی جهل و غرور، خود را از لطف خدا بی نیاز دانست و نیکویی را تکذیب کرد، پس به زودی کار او را (در دو عالم) دشوار می کنیم.» (سوره لیل: آیه 8 تا 10)
«کم آسایش ترین انسان ها، بخیل است. و از همه بخیل تر کسی است که به آنچه خداوند واجب کرده، بخل ورزد.» (پیامبراکرم صلی الله علیه وآله)
«بخیل همیشه بهانه جویی می کند و عذر می آورد.» (امام علی علیه السلام)
«انسان بخیل، کسی است که در سلام کردن بخل ورزد.» (امام صادق علیه السلام)
