روی تابلویی بنویسید؛ ورود «غول» ممنوع!

ترس های کودک از دامنه بسیار وسیعی برخوردار است به همین دلیل میلر وهمکارانش این ترس ها را به ترتیب زیر، گروه بندی کرده اند:
1- ترس از رویدادهای طبیعی، مانند توفان، سیل و زلزله و...
2- ترس از آسیب دیدگی جسمی: مانند جنگ، مرگ، میکروب و...
3- ترس از اجتماع: مانند مدرسه، مورد انتقاد قرار گرفتن، شرکت در مراسم اجتماعی و..
4- سایر ترس ها: مانند صدای بلند، بلندی، اسباب بازی های پشمالو و...
قابل ذکر است که اغلب قریب به اتفاق این کودکان در خانواده هایی از هم گسیخته، وسواسی، کمال طلب و عیب جو رشد می کنند. لذا برای درمان و بهبود آنان ابتدا باید خانه و افراد آن مورد ارزیابی قرار گرفته و فضا به شکل عاقلانه ای ترمیم شود. برای کاهش ترس های اطفال در ذیل به مواردی می پردازیم. قابل ذکر است که زیر بنای واکنش های فرزند که همان رفتارهای والدین است باید به شکلی اصولی درمان شود. مادر یا پدر وسواسی هرگز نمی تواند کودکی متعادل پرورش دهد. از این رو آشنا شدن پدر و مادران در این راه با فرآیندهای استاندارد تربیتی کارساز خواهد بود و موارد ذکر شده ابتدا باید توسط خود ما به مرحله انجام برسد و سپس بر روی اطفال مورد امتحان قرار گیرد:
1- تاریکی یکی از رایج ترین موارد ترس است همه ما در کودکی این وضعیت را بازنوازی کره ایم پس باید:
الف) احساسات کودک را تأیید و تصدیق کنیم، در مکانی تاریک بارها چراغ را روشن کنید همه اشیای اتاق را به او نشان دهید و دوباره خاموش و مجدداً روشن کنید. کودک به باورپذیری در این مورد خواهد رسید و اغلب شروع به خندیدن به ترس خود می کند.
ب) موقع خواب حتماً چراغ خواب برایش روشن کنید این نیاز به نور، پس از مدتی از بین خواهد رفت.
ج) گاهی در محیطی کم نور با او قدم بزنید یا در روشنایی شمعی غذا بخورید. در محیط باز با او بخوابید و به آسمان ستاره ها و ماه تماشا کرده و لذت ببرید. کودک با تاریکی خو می گیرد.
د) اجازه ندهید فیلم های ترسناک جنگی و مانند اینها را تماشا کند یا کتاب هایی از این دست را مطالعه کند.
ه) در مقابل ترس کودک واکنش شدید نشان ندهید به او برچسب ترسو، بزدل و.. نزنید. او را نزد دیگران تحقیر نکنید و به او نخندید. این کارها به وضعیت و ضعف او دامن می زند.
2- ترس از موجوداتی خیالی: کودکانی که از شنیدن افسانه های مختلف لذت می برند یا به کارتون هایی مثل سیندرلا، سفید برفی، مرد عنکبوتی و... علاقه دارند معمولاً از موجودات ترسناک ارائه شده در این ماجراها نیز می ترسند و اصولاً طفل به دلیل داشتن قدرت تخیل بالا خود اینگونه موارد را در ذهن می سازند ونشانه سلامت فکر اوست برای حل این ترس ها به موارد زیر توجه کنید:
الف) تفاوت تخیلی و واقعیت را به او بیاموزید؛ بازی کلمات را با او انجام دهید. یکی اسم موجودی را بگوید و طرف مقابل جواب دهد که واقعی است یا تخیلی مثل زرافه، واقعی، دیو: خیالی، اسب تک شاخ: خیالی و...
ب) اتاق او را اندکی روشن بگذارید درب اتاق خوابش باز باشد، کمدها بسته و یک چراغ قوه در اختیارش قرار دهید تا در صورت ترس آن را روشن کند یعنی انعطاف داشته باشید و موارد مختلف را طبق دلخواه فرزندتان امتحان کنید.
ج) روی تابلوی کوچکی بنویسید:«ورود غول (یا هرچه را که از آن می ترسد) ممنوع» یا «ورود ممنوع» و بر دراتاق او بزنید. این کار به او قوت قلب می دهد.
د) چند روزی هنگام خواب او را همراهی کنید برایش کتاب یا شعر بخوانید تا به خواب برود.
3- ترس از بلایای طبیعی: کودکانی که از زلزله، سیل و مواردی از این دست زیاد سئوال می کنند، معمولاً دچار اضطراب بوده و از آن رنج می برند اگرچه با بالا رفتن سن، این ترس ها کاهش می یابد ولی برای آرامش بیشترشان به موارد زیر دقت کنید:
الف) برای سئوالات او پاسخ های واقعی قابل فهم و کوتاه بدهید. هرگز برای آرام کردن کودک جواب سطحی یا دروغ نگویید.
ب) گاهی ترس زیاد والدین وحشت او را تشدید می کند. پدر یا مادری که دایم از زلزله سخن می گوید و دچار ترس است و آن را گاه و بی گاه اظهار می کند، آن را به فرزند منتقل می کند. سعی کنید در نزد او آرامش خود را حفظ کنید و بالانه با مساله روبرو شوید.
ج) اگر او یکی از این بلایا را تجربه کرده، ترس در او ماندگار خواهد بود. این وضعیت را انکار نکنید. با او همدردی کنید و احساساتش را تصدیق کرده، بگذارید در مورد آن سخن بگوید. به او بگویید واقعیت ها را بپذیرد و با قدرت و نشاط به سوی آینده قدم بردارد.
4- ترس از چیزهای واقعی: مانند حیوانات، جاروبرقی گاه به حدی می رسد که برایش آزاردهنده بوده، شادی و آرامش را از او دور می کند. باید بدانیم ترس غریزه ای ست برای حفاظت بچه ها، هرگز به این رفتار او نخندید و او را مسخره نکنید.
الف) مهم ترین راه حل نترسیدن والدین است. مادری که از سوسک می ترسد یا با دیدن موش فریاد می زند نباید توقع داشته باشد: طفل نهراسد و رفتار او را تقلید نکند. حداقل در مقابل کودک متانت خود را حفظ کنید و ترس خود را آشکار نسازید.
ب) احساسات او را تصدیق کنید: می دانم از سگ های بزرگ خوشت نمی آید. تشویقش کنید در مورد ترسش صحبت کند. به او بگویید وقتی کودک بودید شما نیز می ترسیدید و کم کم این حالت تان از بین رفته.
ج) کم کم او را با مورد ترسش آشنا کنید؛ اگر از آب می ترسد او را به ساحل ببرید و با هم قدم بزنید یا در حیاط و حمام بیشتر با او آب بازی کنید. او را با حیوانات کوچک مثل جوجه آشنا کنید و تشویق کنید آنها را نوازش کند و کم کم به آنها نزدیک شود.
د) بین همدلی و مراقبت بیش از حد مرزی کاملاً مشخص وجود دارد. در مواردی که خطری او را تهدید نمی کند به کمکش نروید. کودک عادت می کند به شما اعتماد کند و کمتر بترسد.
ه) در صورت ادامه داشتن ترس های شدید از یک متخصص کمک بگیرید.
5- ترس از موقعیت های خشونت بار: کودکی که در معرض برخوردهای خشن والدین قرار می گیرد یا در جریان اخبار رسانه ها و مکالمات بزرگسالان است عمیقاً تأثیر می پذیرد. پدری که با صدای بلند و کلمات ناهنجار و احتمالاً رفتارهای خشن و زد و خورد با اطرافیان مواجه می شود این نوع ترس را با ماندگاری طولانی به فرزند انتقال می دهد. نشان دادن واکنش به این هراس ها با گفتن «هیچ اتفاق بدی نمی افته»، «بابا شوخی می کنه» اوضاع را وخیم تر می کند پس:
الف) سؤالات او را صادقانه اما بدون جزییات قابل تجسم پاسخ دهید.
ب) از کمک های پلیس هنگام سرقت، آتش نشان هنگام آتش سوزی و از قدرتمند بودن آنان سخن بگویید.
ج)بعضی از بچه ها از ترس های خود خجالت می کشند، از کودکی و هراس ها خود با او سخن بگویید و بعد بگویید تو چه فکری در این مورد می کنی؟ یا نظر دوستانت در این مورد چیست؟ او شروع به بیان حال و ترس هایش خواهد کرد و در پی آن آرام و منطقی با او همدردی کنید و به او بگویید که احساساتش طبیعی است و شما نیز در سنین او همین حالات را تجربه کرده اید.
د) هنگام حضور کودک اخبار روزنامه ها، تلویزیون و رسانه ها را بازگو نکنید و اگر به ناچار در جریان خبر بدی قرار گرفتند، همان موقع با او صحبت کنید، نظرش را راجع به موضوع بپرسید شاید اصلاً خبر را نشنیده باشید. او حالات عاطفی خود را از شما می گیرد پس همواره واکنش آرام و منطقی نشان دهید.
ه) کودک را از هر محیط خشونت بار دور کنید. والدین در برابر فرزند آرامش خود را حفظ کنند. با صدای بلند و فریاد صحبت نکنید. از برخوردهای فیزیکی و فحاشی جداً خودداری کنید. زیرا اثرات مخرب آن تا پایان عمر او را رنج خواهد داد و اغلب این رفتارها را با دیگران تکرار می کند. در صورت حضور او در این نوع کنش ها او را توجیه نکنید. بلکه در حد مهم او مساله را توضیح دهید و بگویید که چقدر از انجام این کار تأسف و پشیمان هستید و سعی کنید هرگز آن عمل را تکرار نکنید. در صورتی که شخص ثالثی گستاخانه عمل می کند کودک را از معرض دید این گونه اعمال دور کنید حتی اگر به قیمت خاتمه زندگی زناشویی باشد. مطمئناً اگر کودک با یکی از والدین خود به تنهایی در آرامش زندگی کند، بهتر از همزیستی با هر دو والدین در میان خشونت و قهر و تشنج خواهد بود. کودکان با انتخاب خود به دنیا نیامده اند و ما هیچ منت و طلبی از آنان نداریم، حداقل وظیفه ما حفظ آرامش در راستای رشد آنان است و این کار سختی نیست با حفظ اولویت های اولیه یک زندگی سالم آنها را با زیبایی های جهان آشنا کرده، روح آشتی، امنیت و انعطاف را در فرزندتان بارور سازیم اگر بال پرواز برایشان نیستیم، با ارائه خشونت و ترس، پابند و وبال گردنشان نباشیم. اگر در کودکی حقارت، خشونت، ترس ها و زخم های متفاوتی را تجربه کرده و تلخی آنها را هنوز که هنوز است حس می کنیم. با اندکی متانت و تفکر همان موارد منفی و تلخ را با طفل مان بازنوازی نکنیم. بیایید بالغانه ضد پیش نویس عمل کنیم. هرچه سختی و مرارت کشیده ایم را فراموش کرده همه شادی ها و اقبال های مدفون شده مان را با کودک مان بیافرینیم با او خردسالی شویم بدوه هیچ غم و اندوهی و زندگی را از سر بگیریم و دست در دست او سرود مهر و زندگی و عشق را سر دهیم.
منبع: نشریه راه کمال، شماره 38