فراوانی نام گذاری پیامبر

شاید کمتر پیش آمده باشد که پس از ورود به مکانی نو یا صحبت با فردی جدید، از نام و نام خانوادگی افراد، سؤالی پرسیده نشود. چه بسیار احساس ها و عواطف مثبت و گاه منفی ای که به خاطر به یدک کشیدن یک نام، به وجود می اید. نام، چیزی نیست که بتوان آن را به راحتی تغییر داد. می گویند که دو چیز از اختیار انسانْ خارج است: یکی تولّد و دیگری مرگ. امّا باید به این دو، نام را هم افزود؛ چون هیچ کس صبر نکرده است تا بزرگ شود و نام خود را انتخاب کند. نام شخص، برای او باید بیانگر آرامش، همخوانی و سنخیت باشد. علمی که به مطالعه نام ها می پردازد «انوماستیک» یا نام شناسی می گویند. اکثر مردم، تنها با یک نظام نام گذاری برای اشخاص، آشنا هستند و وقتی متوجّه می شوند که این نظام، از زبانی به زبان دیگر فرق می کند، متعجّب می شوند. حتی همین تمایز بین اسم کوچک و نام خانوادگی نیز جهانی نیست.

نام، اگر مطابق با فرهنگ جامعه و برگرفته از شخصیت های مذهبی یا تاریخی باشد، بیانگر افتخار و سربلندی است و ناخودآگاه، صفات و ویژگی های مثبت آن شخصیت ها در فرد انعکاس می یابد و از عوامل زمینه ساز سلامت روان محسوب می شود . نقطه مقابل آن، اسامی غیر متعارف است که گاهی اولیا با انگیزه های مختلف برای فرزندان خود اختیار می کنند که او را تافته جدا بافته از اجتماع، همکلاسی ها، فامیل و دیگران خواهد کرد و گاهی نیز زمینه تمسخر و برخوردهای غیر عادی را فراهم می کند. بنا بر این، از جمله بزرگ ترین و مهم ترین وظیفه ای که هر پدر مادر بر عهده دارد، نام گذاری فرزند است.

نام گذاری، به عنوان اوّلین قدم تربیتی خانواده و از اولین اقدامات روان شناختی و تربیتی محسوب می شود. گاه خانواده ها اصرار دارند که اسامی منحصر به فردی روی فرزندان خود بگذارند و به همین دلیل، نام های عجیب و غریب و غیرمتداولی انتخاب می کنند و اصرار دارند که آن اسم، در شناس نامه فرزندشان ثبت شود. بعضی افراد نیز اصرار دارند که نام خود یا نام پدرشان را که غالباً هم مرکّب و غیرمتداول است روی فرزندان یا نوه های خود بگذارند که اداره ثبت احوال، این اجازه را به آنها نمی دهد؛ چون فرزندان امروز، متعلّق به زمان خودشان هستند.

بر اساس اطلاعات کارشناسان ثبت احوال، معمولاً تعداد زیادی از افراد، از طریق هیئت حل اختلاف اداره ثبت احوال، اقدام به تغییر نام خود می کنند؛ امّا آنهایی که در این کار، موفّق می شوند، رقم اندکی هستند. قوانین و ضوابط خاص این موضوع، راه را برای هر تقاضایی باز نمی گذارد؛ زیرا اگر به هر تغییر نامی، پاسخ مثبت داده می شد، افراد تنوّع جو، هر روز نام جدیدی برای خود انتخاب می کردند. امّا بعضی از مردم نیز شیفته دانستن تاریخچه نام ها هستند و بویژه مایل اند که بدانند نام های خودشان از کجا آمده و چگونه کاربرد آنها طی سده ها تغییر کرده است.

گرچه دانستن مبدأ نام ها ممکن است جالب باشد، امّا تأثیر چندانی بر انتخاب بیشتر والدین نمی گذارد و از ارزش چندانی در مطالعه گرایش های نام گذاری، برخوردار نیست. آنچه بسیار مهم تر می نماید، بسامد استفاده از یک اسم در میان جامعه معاصر است. این که ایا هیچ کدام از والدین یا اقوام نزدیک یا اشخاص مشهوری چون شخصیت های ملی، مذهبی و یا حتی هنرپیشگان سینما، آن اسم را داشته اند یا خیر، در این زمینه، ملت ها از سنّت های متفاوتی برخوردارند. در بریتانیا و امریکا انتخاب هر نامی ممکن است، امّا در فرانسه و آلمان، فهرست های تایید شده ای از اسامی وجود دارند که والدین، مجبور به انتخاب نام فرزندانشان از میان آنها هستند. تأثیر سنّت های مذهبی مثل استفاده کاتولیک ها از اسامی قدّیسان، معمولاً بسیار پررنگ است. بنا بر این مطالعات آماری، کاربرد نام ها بسیار بااهمیت است.

یافته های کلی در مورد نام های کوچک، غیرقطعی و محتاطانه، امّا جالب و محسورکننده است. نام ها تحت تأثیر مد هستند و کمتر اسمی یافت می شود که در طول نسل ها محبوبیت خود را حفظ کند؛ امّا همان طور که پیش از این گفتیم، بین کشورهای مختلف، این تفاوت و استثنا به چشم می خورد. از جمله در ایران، بنا بر اطلاعات به دست آمده از تعداد نود میلیون سند سجلی و تحقیقی که توسط سازمان ثبت احوال کشور انجام شده و به تازگی در کتابی به نام «تأثیر وقایع نام گذاری ایرانیان» به چاپ رسیده، نام «محمّد» در میان مردان و نام «فاطمه» در میان زنان، بیشترین طرفدار را داشته و هیچ واقعه تاریخی با رویکرد فرهنگی یا تحوّل اجتماعی در طول سال های مورد مطالعه، نتوانسته است که از میزان رغبت عمومی به این دو نام بکاهد. بررسی یک صد نام برتر ایرانیان در میان مردان و زنان نیز حکایت از آن دارد که بیشتر این نام ها به طور مستقیم، در ارتباط با باورهای دینی و مذهبی مردم اند و از این رو می توان نتیجه گرفت که جامعه ایران، جامعه ای عمیقاً مذهبی است.

نام های ترکیبی نیز در این میان، از اقبال خوبی برخوردارند، بخصوص که نام محمّد با خاصیت پذیرش پسوند یا پیشوندهای مختلف، به زیبایی اسم نیز می افزاید و نام جدیدی را می سازد (مانند: محمّدرضا، محمّدجواد، محمّد حسین، محمّدامین، امیرمحمّد و ...).

اما لازم به یادآوری است که ورای باورهای مذهبی، برخی خانواده ها نیز اعتقاد به نام های ایرانی و اصیل دارند و برای انتخاب نام، سراغ اسامی برگرفته شده از اساطیر و فرهنگ غنی ای که در شاهنامه و دیگر کتب ارزشمند نهفته است می روند و گاه، جالب تر آن که در برخی از نام ها، تلفیقی از باور مذهبی و اصالت ایرانی به چشم می خورد (مانند محمّد فرزان، امید رضا و ...).

از میان نام های ایرانی، اسامی امید، فرهاد، بهروز، احسان، رامین و مهرداد، از فراوانی بیشتری برخوردارند.

در پایان، باید گفت که از تحقیقات مختلف و یافته های اجتماعی چنین برمی اید که حوادث سیاسی و فرهنگی، بر روی منحنی انتخاب اسم افراد در سال های مختلف، تأثیر می گذارد؛ امّا برخی از نام ها - که «محمّد»، سرآمد آن است - از این فراز و فرودها مصون مانده، در دوره های مختلف همچنان دارای ارزش و محبوبیت است.

گفتنی است که نام «محمّد» در بعضی کشورهای اسلامی، با گویش خاصی استفاده می شود. مثلاً در مراکش، «مِحَمّد»، «مَحَمّد» و «مُحْ»، در افریقای جنوبی، «مَمَد» و در ترکیه، «مِحمِت» نام گذاری می شود.