عقرب ها

عقرب گزیدگی

ازمعضلات بهداشتی درمانی بسیاری از مناطق دنیا است.مسمومیت با سم عقرب یکی از فوریت های پزشکی تهدید کننده،به ویژه در کودکان کمتر از 6 سال است.اما مرگ و میرعقرب گزیده درسن های بالاتر هم مشاهده شده است.
سالیانه حدود 5000 نفر در دنیا دراثرنیش و تزریق سم بیش از 25 نوع عقرب خطرناک فوت می کنند.
با توجه به این که تمام عقرب ها سمی نیستند،ولی وحشت از آنها باعث می شود که درمان های اضافی برای آسیب دیده انجام شود.به همین دلیل،لازم است درباره ی انواع عقرب و ویژگی های آنها مختصری نوشته شود.

عقرب ها (1)

عقرب ها بندپایان خطرناکی هستند که از اواخر دوره ی سیلورین یعنی،حدود 330 میلیون سال پیش می زیسته اند.

طول عمرعقرب ها زیاد است،به همین علت، مطالعات جامع کمی درباره ی نحوه ی زندگی آنها،ازبدو تولد تا موقع مرگ، انجام شده است، مطالعات آزمایشگاهی متعددی درباره ی این جانوران انجام شده است،ولی به علت تفاوت شرایط محیط زندگی و آب و هوا،نمی توان این مطالعات را با زندگی طبیعی آنها مقایسه نمود.
به طول کل،گونه های مختلف عقرب ها درمحیط های زندگی متنوع و مخصوص و معمولاً خارج از خانه ها زندگی می کنند.
عقرب ها گوشتخوار هستند و ازحشره ها، کرم ها، بندپایان، مارمولک ها و حتی نوزاد موش ها تغذیه می کنند.آنها جانورانی هستند که در شب فعالیت می کنند و با تاریک شدن هوا از پناهگاه ها خارج می شوند و به جستجوی طعمه و شکار می روند.با توجه به نحوه ی شکار و تغذیه ی عقرب ها، درباره ی شکل ظاهری و ساختمان بدن آنها توضیح مختصری داده می شود.

شکل ظاهری،ساختمان بدن و ویژگی های عقرب ها

راسته ی عقرب ها(2)از رده ی عنکبوتیان (3)و شاخه ی بندپایان (4) هستند که آثار آنها روی کره ی زمین از دوره ی سیلورین یعنی، حدود 420 میلوین سال پیش،به صورت سنگواره پیدا شده است.این مسئله نشان دهنده ی وجود عقرب ها پیش از پیدا شدن دایناسورها است.
به طر کل،راسته ی عقرب ها شامل 28 خانواده است که حدود نصف این خانواده ها منقرض شده اند.گونه های زنده ی فعلی شامل 14 خانواده هستند که بیش از 1600 گونه را شامل می شوند و در بیش از 200 جنس گروه بندی شده اند.
عقرب ها از قرن ها قبل به علت داشتن مشخصات ظاهری ویژه برای انسان شناخته شده هستند.این جانوران در تمام دنیا پراکنده اند و در بیابان ها، جنگل ها، چمنزارها، سواحل دریاها و اطراف رودخانه ها و کوهها دیده شده اند.

عقرب ها بدن نسبتاً پهن و کشیده دارند و اندازه ی آنها از 3 تا 10 سانتی متر متفاوت است، ولی بزرگ ترین آنها نوع آفریقایی است که طول آن به 21 سانتی مترهم می رسد.

بدن عقرب ها مثل سایر جانوران رده ی عنکبوتیان از بخشی در جلو به نام سرسینه (5)و بخش دیگری در عقب به نام شکم (6)تشکیل می شود. قسمت عقب به دو قسمت میانی (7)و خلفی (8)تقسیم می شود که شامل شکم (9)و دم (10)است.
سرسینه یک تکه به نظر می رسد،ولی دو قسمت میان و خلفی به صورت بند بنددیده می شوند.در طرفین سرسینه انبرک ها و پاها و در جلوی آن آرواره های دهانی (11)قرار دارند.تمام این اعضا بندبند هستند.
در سطح پشتی سرسینه چشم های میانی و جانبی قرار گرفته اند.سطح شکمی تقریباً به طور کامل به وسیله ی آخرین بند انبرک ها، پاها، ضمایم آنها و پلاک منفردی به نام استرنم (12)پوشیده شده است.هربند ناحیه ی میانی درسطح پشتی ترگیت (13)و در سطح شکمی استرنیت (14)نامیده می شود.در سطح پشتی هفت بند و درسطح شکمی فقط پنج بند قابل شمارش است.در سطح شکمی میانی اعضایی نظیرشکاف های تنفسی، شانه ها و سرپوش تناسلی دیده می شوند.قسمت خلفی یا دم باریک تر از تنه و از پنج بند تشکیل شده است.غده ی سمی و نیش (15)درانتهای قسمت خلفی قرار گرفته اند.

سرسینه و ضمایم آن

این بخش سفالوتراکس نیزنامیده می شود که قدامی ترین قسمت بدن عقرب است و با پوشش کیتینی و ذوزنقه ای شکل یک تکه ای به نام سپرسری پوشیده شده است.ممکن است سپرسری ساده یا داری تزئیناتی باشد.
در طرفین محور طولی سرسینه و درموقعیت میانی ـ قدامی دو برآمدگی دیده می شود که حامل دو چشم بزرگ میانی است.2 تا 5 چشم کناری در زاویه ی کناری ـ قدامی سرسینه به شکل برآمدگی های کوچک و شفافی دیده می شوند. عقرب های غازی بدون چشم هستند.لبه ی قدامی سرسینه که پیشانی نام دارد، ممکن است مستقیم،محدب یا مقعر باشد.
لبه ی خلفی سپرسری با اولین بند ناحیه ی شکم در ارتباط است.حدود سرسینه در سطح شکمی کاملاً مشخص نیست و به طول کامل با کوکسای پاها پوشیده شده است.فقط کوکسای پای چهارم حد خلفی این قسمت را در سطح شکمی مشخص می سازد.ضمایم ناحیه ی سرسینه شش جفت و در ناحیه ی شکمی قرار دارند.

ضمایم ناحیه ی شکمی

1-کلیسر یا آرواره ی دهانی

کلیسرهای به صورت دو گیره ی کوچک و کاملاً متحرک در قدامی ترین ناحیه ی شکمی سرسینه قرار دارند.

کلیسریها برای قطعه قطعه کردن طعمه به کارمی روند.کلیسر شامل سه بند است.دو بند قدامی گیره ی کوچکی را تشکیل می دهند که یک انگشت ثابت و یک انگشت متحرک دارد.این دو انگشت افقی هستند و در حالت طبیعی از بالای سرسینه دیده می شوند.انگشت ثابت حجیم و سطح شکمی آن که از موهای متراکمی پوشیده شده است،دیواره ی فوقانی محوطه ی دهانی را تشکیل می دهند.انگشت متحرک خمیده و مانند انگشت ثابت به دندانه مجهزاست و ممکن است بسته به نوع عقرب تک شاخه یا دو شاخه باشد.سطح شکمی درانگشت متحرک نیز پوشیده از مو است.
بند سوم یا بند قاعده ای زیرسینه قرار دارد.سطح داخلی این بند به وسیله ی پرده ی کیتینی نرم به دو قسمت تقسیم شده است.

2-انبرک ها یا پاتزـ ماشو آرز
انبرک ها نسبت به سایر ضمایم رشد بیشتری دارند.هرانبرک از شش بند تشکیل شده است.این بندها مانند بندهای پا،نام های مختلفی دارند.عقرب شناسان کشورهای مختلف به انبرک و بندهای آن نام های مختلفی داده اند. اولین بند هرانبرک که مستقیم به بدن وصل می شود، کوکسا یا هانش نام دارد که در مجموع دیواره های جانبی محوطه ی دهانی را تشکیل می دهد.کوکسای انبرک ها درجلو و طول محوربدنی آزادند، اما در بخش خلفی به کوکسای پاهای اول و دوم متصل می شوند.سطح داخلی آنها که با محوطه ی دهانی درارتباط است، پوشیده ازمو است.

در برخی عقرب ها،ماننده هترومتروس،درسطحی از این بندها که با بند مشابه در پاهای اول ارتباط دارد،چند خارک سخت و خمیده دیده می شود.جانور با کشیدن این خارک ها روی کوکسای پاهای اول صدا ایجاد می کند.
بندهای دوم تا چهارم به ترتیب عبارت اند از:تروکانتر(16)پرفمور (17) و فمور(18).
دو بند آخر،یعنی بندهای پنجم و ششم، به گیره ی نسبتاً بزرگی تبدیل شده است.یکی از این بندها که متحرک است، انگشت متحرک یا پست ـ تارس (19)و بند دیگر انگشت ثابت یا تی بیا (20)نامیده می شوند.

انگشتان فقط حرکات عمودی دارند و مانند گیره های کلیسر،دستگاه ترشح سم ندارند.

درانتهای هرانگشت یک دندان نوک تیز وجود دارد.انگشت ثابت با انتهای حجیم خود به نام دست در مجموع تی بیو تارس (21)نامیده می شود.برحسب تیره، دست ها شکل های متفاوتی دارند.به طورمثال، درتیره ی بوتیده، تخم مرغی شکل یا نیمه پهن و در تیره ی اسکرپیونیده، به صورت پهن دیده می شوند.اندازه ی انگشت ها برحسب نرو ماده بودن عقرب متفاوت است. سطح داخلی هرانگشت با ردیف هایی از دندانه پوشیده شده است.ممکن است در خارج یا داخل هرردیف یک گرانول (22)فرعی نیز دیده شود.زیر دندان انتهایی انگشت متحرک، گرانول هایی به صورت دسته های دو تایی،سه تایی، چهارتایی یا بیشتر دیده می شوند.بندهای انبرک ها تزئینات مختلف دیگر،از جمله تریکوبتری ها(23)یا تارهای حساس دارند که به آنها اشاره خواهد شد.تریکوبتری ها که از نظرطبقه بندی اهمیت بسیاری دارند،در عقرب ها فقط روی انگشت ثابت،فمور و پرفمور انبرک ها دیده می شوند.انبرک ها وسیله ای برای گرفتن و نگهداری طعمه هستند.تحرک زیاد تروکانترامکان جابه جایی زیادی به این عضو داده شده است.
3-پاها یا پاتزـ آمبولاتوآرز (24)
پاها چهارجفت ازضمایم دیگرسرسینه هستند و در طرفین بدن قرار دارند.به طول پاها به تدریج از پاهای قدامی به خلفی افزوده می شود.
هرپاهشت بند دارد که به ترتیب عبارت اند از:کوکسا، تروکانتر، پرفمور، فمور، تی بیا، بازی تراس، تارس و پست ـ تارس.
بند کوکسا درپاهای دوم رشد زیادی داشته و دو تیغه ی بلند به نام ماگزیلرها از آن منشعب شده است.ماگزیلرها کف حفره ی دهانی را تشکیل داده اند.در کوکسای پای اول نیزیک تیغه ی کوچک متصل دیده می شود.کوکسای پاهای سوم و چهارم به طور مورب قرار دارند و بلندتر و باریک تر از کوکسای پاهای اول و دوم هستند.دربرخی عقرب ها، مانند بلیزاریوس، این دو کوکسا به وسیله ی کیتین چین خورده ای از یکدیگر جدا شده اند.
تی بیا و بازی تارس اغلب به یک سیخک کم و بیش بلند مجهز هستند که در رده بندی این جانوران استفاده می شود.این سیخک ها از پوشش کیتینی سفیدرنگی تشکیل شده اند که داخل آن پراز لنف است.

تصور می شود که سیخک ها به علت وجود انشعاب های عصبی،به حرارت حساس هستند و جانور را از تغییر درجه حرارت زمین مطلع می سازند.

سیخک تی بیا منفرد است و معمولاً درقاعده ی تی بیا و درمحل اتصال با بازی تارس دیده می شود.این سیخک از بدو تولد وجود دارد.سیخک های بازی تارس دو تاهستند و درقاعده ی بازی تارس و درمحل اتصال با تارس قرار گرفته اند.این سیخک ها درتمام پاها و در تمام سنین دیده می شوند.در عقرب های زیر تیره ی بوتیده سیخک های بازی تارس شاخه ی کوچکی به نام دندانه ی قاعده ای دارند.
سیخک های بازی تارس خارک هایی دارند که تعداد آنها برحسب نوع عقرب متغیر است.درانواعی از عقرب ها که درشن زار زندگی می کنند،باز تارس پهن تر و لبه های تیزجانبی دارد.همچنین،خارک های بلند شانه مانندی دارد که بخش پشتی بازی تارس آنها را می پوشاند و باعث سهولت حرکت جانورروی شن و خاک نرم می شود.این ردیف خارک فقط روی بازی تارس پاهای اول،دوم و سوم دیده می شود.
سطح زیرین تارس که با زمین تماس دارد، سل تارسال (25)نامیده می شود.باید توجه داشت عقرب ها هنگام حرکت علاوه براین قسمت، روی سطح جانبی ـ داخلی تارس هم تکیه می کنند.سل تارسال تزئیناتی از نوع خار یا خارک یا چیزی بین این دو دارد.از سطح پشتی تارس زبانه ای به سمت جلو کشیده شده است.این زبان را لانگت تارسال (26)می نامند که در گذشته برای رده بندی عقرب ها مورد توجه بوده است.
پست ـ تارس قطعه کیتینی منفردی است که درانتهای پا و بین دو پنجه قرار گرفته است و با تارس روی زمین تکیه دارد.تاندون های عضلات جلوآورنده و عقب کشنده ی پنجه ها به پست ـ تارس متصل است.پنجه ها به صورت دو ناخن ساده و کمی خمیده و ظریف درطرفین پست ـ تارس قرار گرفته اند.
میزان خمیدگی و طول پنجه هادرعقرب ها متفاوت است.برخی جانورشناسان در رده بندی عقرب ها به این تفاوت توجه کرده اند.عقرب ها در مرحله ی نوزادی و قبل از اولین پوست اندازی،به جای پنجه، بادکش دارند.

زایش عقرب ها

عقرب ها زنده زا هستند.با وجود این، برخی محققان عقرب هایی که نوزاد آنها پوشش جنینی ندارند،زنده زا و آنهایی را که پوشش جنینی دارند، تخم زنده زا دانسته اند.عقرب باردار شکمی متورم دارد و در حالت پیشرفته تر بارداری، می توان جنین ها را در دیواره ی جانب شکم، به ویژه در نیمه ی خلفی مزوزوما مشاهده کرد.مدت باروری بسته به نوع عقرب متفاوت و معمولاً بین 2 تا 4 ماه است.زمان خروج نوزادها نیزبراساس نوع رشد جنین از یک ساعت تا ده روز گزارش شده است.

عقرب ها معمولاً در فاصله ی نیمه ی تابستان تا نیمه ی پاییز زاد و ولد می کنند.

ابتدا،عقرب باردار روی نیمه ی خلفی بدن و پای جلو تکیه می کند و دم خود را به طور مایل درسمت راست بدن قرار می دهد.نیمه ی جلوی بدن حدود یک سانتی متر با یک زاویه ی حاده از روی زمین بلند است.انبرک ها با زمین تماس ندارند و انگشتان دست نیمه باز هستند.و پای جلو از ناحیه ی تی بیا خم شده اند.دراین حالت، دو سرپوش تناسلی باز می شوند و به طور عمود قرار می گیرند.نوزاد بدون هیچ انقباض عضلانی قابل مشاهده ای خارج می شود.دو پای جلو که از تی بیا خم شده اند، مانند یک حایل نوزاد را در آغوش می گیرند.
نوزاد اسکرپیو از دم و ادنتوبوتوس از سرخارج می شود.این قاعده عمومیت دارد یعنی،نوزاد عقرب های تیره ی اسکرپیونیده از دم و نوزاد عقرب های تیره ی بوتیده از سر خارج می شوند.این تفاوت خروج به علت اختلاف در شکل رشد جنینی دو عقرب است.زمان خروج نوزاد متفاوت است و از چند دقیقه تا چند ساعت طول می کشد.

عقرب ها پس از زایمان در صورت دردسترس نبودن طعمه، اغلب از نوزاد خود تغذیه می کنند.

چگونگی قرارگیری نوازد در بغل مادربه شکلی است که سطح پشتی به طرف زمین و پاها و دست ها به مادر تکیه دارد و دم نوزاد به سمت دم مادر است. عکس این حالت نیزدیده شده است.نوزادها به تدریج خود را از سطح شکمی مادر به سطح پشتی او می کشانند.گاهی نوزادها ابتدا روی زمین قرار می گرفتند و سپس خود را به پشت مادر می رساندند.این عمل به کندی صورت می گرفت و گاهی حدود یک ساعت طول می کشید.دراین فاصله نوزادها روی دست و پای مادر بین 5 تا 15 دقیقه استراحت می کردند. وضعیت قرارگیری نوزادها در سطح پشتی مادر ثابت نبود وبا حرکت تغییر جهت می دادند.
نوزادهای اسکرپیو 6 تا 10 عدد و بدون پوشش جنینی بودند.در حالی که نوزادهای ادنتوبوتوس حداکثر 26 عدد بودند و همگی پوشش جنینی داشتند. هر نوزاد پس از پاره کردن پوشش جنینی خود را به سطح پشتی مادر می کشاند.
همان طور که اشاره شد،خروج نوزادها تک تک و برحسب تیره از جهت سر یا دم است.خروج دوتایی نیزدیده شده است که یک نوزاد از دم و همزمان نوازد دیگر از سرخارج شده است.تعداد نوزادها برحسب نوع عقرب متفاوت و از 6 تا 90 عدد گزارش شده است.

پوست اندازی و مراحل مختلف رشد نوزاد

نوزاد عقرب را لارو می نامند.در مرحله ی اول رشد (لارو)جانور بدون دهان و مخرج باز است و از ذخیره ی زرده ی موجود در بدن تغذیه می کند.پاها به جای پنجه،بادکشی دارد که به وسیله ی آن نوزاد در پشت مادر قرار می گیرد.مجرای سمی نیزروزنه ی خروج ندارد.
کارن ها وخارک ها کاملاً شکل نگرفته و پوشش رنگ اصلی را به خود نگرفته است.مرحله ی دوم رشد (پرونمف)،معمولاً پس از یک هفته و با اولین پوست اندازی نوزاد در پشت مادر شروع می شود.

عقرب ها اگرچه مانند حشرات دگردیسی ندارند،اما برخی اصطلاحات مربوط به مراحل رشد حشرات درباره ی این جانوران هم به کار می برند.

در این مرحله از رشد،نوزاد شکل کامل تری به خود می گیرد، اما هنوز نسبت به عقرب بالغ اختلاف هایی دارد.این اختلاف ها در تمام پوست اندازی کم و بیش دیده می شود و نسبت به نوع عقرب متفاوت است.مثلاً درآندرکتونوس ـ کراسیکودا با بالا رفتن سن نوزاد، به تعداد خارک های سیخک بازی تارس پاها اضافه می شود.حفره های تریکوبرتی نیز در مراحل اولیه ی رشد در تمام عقرب ها بزرگ و به سهولت قابل رؤیت است.در مرحله ی پرونمف انواع عقرب های تیره ی بوتیده، به جای چهارتریکوبتری در سطح داخلی فمور، سه تریکوبتری دیده می شود که تعداد آن در پوست اندازی بعد کامل می شود.
در مرحله ی سوم رشد (نمف)(27)که پس از دومین پوست اندازی است، عقرب شکل کامل تری به خود می گیرد.درمرحله ی نمف،جانور در سال اول 4 تا 5 بار و در سال دوم 2 بار دیگر برای ادامه ی رشد پوست اندازی می کند.احتمالاً تعویض پوست تحت تأثیر نوعی هورمون داخلی است.

عقرب ها به طور کل،از دوران نوزادی تا رسیدن به سن بلوغ که حدود 3 سال طول می کشد، 8 تا 10 بار پوست اندازی می کنند.

در مرحله ی بلوغ،عمل این هورمون تحت تأثیر هورمون مخالف متوقف می شود.مرحله ی بلوغ درماده با رشد کامل و آمادگی جانور برای جفت گیری و در نربا پیدایش اندام پاراکسیال آغاز می شود.ظهور و ویژگی های بلوغ درمرحله ی لاروی (نئوتنی)درعقرب ها نادر است.

شرایط زیستی و عوامل بیماری زا

نوزادها پس از تولد و گذراندن مراحل ابتدایی رشد خود در پشت مادر، با فاصله ی کمی از یکدیگر، به زندگی ادامه می دهند.این امر نشانه ی کم تحرکی آنهاست،نه به علت وجود غریزه ی اجتماعی.در دوران بلوغ نیز در نزدیکی محل زندگی خود به شکار می روند.
عقرب ها شب زی هستند.روزها را در مکان های امن، از قبیل شکاف دیوارها،زیر سنگ ها، لای خاشاک و پوست درختان و برگ ها، زیر حصیر و خرده چوب ها (نوع حفار در حفره)به سر می برند و با تاریک شده هوا، از مکان امن خود برای شکارخارج می شوند.در طبیعت، اکثراً به تنهایی زندگی می کنند، با وجود این،گاهی چند عقرب از یک نوع یا انواع مختلف در زیر یک سنگ دیده شده است.عقرب ها علاوه بر دشت در مناطق کوهستانی هم دیده می شوند.وجود آنها را تا ارتفاع 3000 متری از سطح دریا گزارش کرده اند.

تقسیم بندی عقرب ها از نظر شرایط زیست محیطی

الف)عقرب های مرطوب زی:این عقرب ها در مکان های مرطوب مانند کناره ی رودخانه ها، جویبارها، مکان های جنگلی یا ارتفاعات پوشیده از برف زندگی می کنند.
عقرب های غارزی نیز در این گروه قرار دارند.گونه هایی از جنس مزبوتوس از تیره ی بوتیده ی ایرانی درمناطق لار،گرگان،رودبار و کوههای برغان از انواع ایرانی این گروه هستند.
ب)عقرب های خشک زی:این عقرب ها ترجیح می دهند در مناطق خشک کوهستانی وصحرایی زندگی کنند.تارس و بازی تارس عقرب هایی که دردشت زندگی می کنند از دو طرف فشرده است.موهای بلند و مرتب به شکل شانه دراین بندها حرکات جانور را روی خاک و شن آسان می سازد.

برخی جنس های تیره ی بوتیده مانند آندرکتونوزس،آپیستوبوتوس و ادنتوبوتوس از نمونه ایرانی این گروه هستند.عقرب های حفار نیز در این گروه قرار دارند.از نمونه های ایرانی عقرب های حفار می توان اسکرپیوـ موروس و ادنتوبوتوس ـ دوریه را نام برد.عمق حفره ی پناهگاه این عقرب ها گاهی به 50 سانتی متر هم می رسد.شکل حفره،دهانه ی آن و حتی جهت جغرافیایی دهانه ی آن درعقرب های حفار متفاوت است.مثلاً،دهانه ی حفره ی ادنتوبوتوس نیمه بیضی و با سقف قوسی است.این حفره به طور مایل شروع می شود و سپس جهت عمودی به خود می گیرد و پس از مسافت کوتاه تقریباً به حالت افقی تا انتها ادامه می یابد.شاید شکل بنای حفره به علت آب و هوای متغیرصحرایی باشد که روزها گرم و خشک و شبها سرد است و جانوربراساس نیاز، طبقه ی بالاتر یا پایین تر را برای زندگی انتخاب می کند.

عقرب های خشک زی بیشتر از تیره ی بوتیده هستند و خطر گزش آنها برای انسان از انوع مرطوب زی بیشتر است.

همان طورکه اشاره شد،عقرب ها شب زی هستند ومعمولاً درفصل گرما فعالیت می کنند.درفصل های سرد،فعالیت بدنی آنها به حداقل می رسد. در حال استراحت یا به تعبیری خواب،جانور روی پاهای تاشده ی خود قرار می گیرد و دم را به حالت خمیده در کنارش می گذارد.شانه به شکم چسبیده است و انبرک ها در جلو جمع شده و انگشت ها بسته هستند.و جانور بدون کوچک ترین حرکتی مدت ها به این حالت می ماند.درهنگام فعالیت، عقرب روی پاها می ایستد،انبرک ها به جلو کشیده می شود،انگشت ها باز است و دم به حالت کمانی بالای پشت جانور قرار می گیرد.وقتی جانور درحال حرکت است،شانه به حالت عمود بر محور بدن نوسان دارد.

توانایی عقرب ها دربرابر تغییرات حرارت و رطوبت

آزمایش های انجام شده روی عقرب های ایرانی نشان داده است که حتی انواع خشک زی این جانوران نمی توانند حرارت بالاتر از 40 درجه را تحمل کنند. توانای تحمل حرارت به درصد رطوبت محیط بستگی دارد.هرچه درصد رطوبت بالاتر باشد،توانای جانور نسبت به تحمل حرارت کمتر می شود.در این آزمایش ها،زمان زنده ماندن جنس آندرکتونوس در رطوبت 31درصد و حرارت 47 درجه، حداکثر یک ساعت بود.در این فاصله ی زمانی نیمی از وزن جانور کاسته شد.درباره ی سایر عقرب ها نیز نتیجه های مشابهی به دست آمد.

سه عامل مرگ عقرب ها در این آزمایش ها

1-از دست دادن سریع آب بدن،
2-انعقاد همولنف،
3-انسداد عروق و مجاری.
حالت آخر دراثر فشار مایعات درونی و استحکام پوشش کیتینی است.در واقع، افسانه ی خودکشی عقرب هایی که در آتش محصور هستند،به همین علت است.دردرجه حرارت پایین توانایی تحمل عقرب ها بیشتر است و می توانند ساعت ها حرارت نزدیک به صفررا تحمل کنند.

توانایی عقرب ها در برابر اثر پرتوها

تجربه های آزمایشگاهی به دست آمده دراثر تابش پرتوها روی عقرب ها، بیشتربا استفاده از پرتوهای گامای کبالت 60 و پرتوهای ایکس بوده است. آزمایش های انجام شده نشان می دهد که بی مهرگان در برابر اثر پرتوها از مهره داران مقاوم تر هستند.در بین بی مهرگان بندپایان و در بین بندپایان، عقرب ها از بقیه مقاوم تر هستند.قدرت مقاومت برحسب LD50 (28)و با واحد راد محاسبه می شود.قدرت مقاومت با توجه به نوع عقرب متفاوت است و رقم های به دست آمده بین 40000 تا 90000 راد تغییر می کند.جالب است که عقرب های تیره ی بوتیده به ویژه انواع خطرناک آنها در برابر اثر پرتوها مقاوم تر هستند.

برخی صاحب نظران علت این امر را سروتونین موجود در سم عقرب های می دانند که در برابر تشعشعات ماده ی مقاومی است.

درباره ی مقاومت کلی عقرب ها در برابر اثر پرتوها نظریه های متفاوتی وجود دارد.مثلاً اثر پرتوهای یونیزه با شدت تقسیم سلولی ارتباط مستقیم دارد.یعنی،هرچه شکل ظاهری سلول ثابت تر و تغییرات درونی کمتر باشد، اثر پرتوهای یونیزه روی این نوع سلول کمتر است.درعقرب ها، تقسیم رشد سلولی (میتوز)فقط در مرحله ی پوست اندازی انجام می گیرد و در مراحل دیگر سلول وضع ثابتی دارد.به همین دلیل، مقاومت عقرب ها در برابر اثر پرتوها را ناشی از این مسئله می دانند.برخی نیز معتقدند که هر چه هسته ی سلولی کوچک تر و در نتیجه مقدار DNA کمتر باشد،سلول در براب اثر پرتوها مقاوم تر است. شاید به علت کوچکی هسته ی سلولی است که عقرب ها چنین مقاومتی دارند.همچنین،وجود مقدار زیاد اسید آمینه ی تورین درهموسیانین عقرب ها که عامل محافظی در برابر تشعشعات است، دلیل مقاوم بودن این جانوران می دانند.متأسفانه هنوز علت مقاومت طبیعی عقرب ها دربرابر عواملی مانند گرسنگی، تشنگی، سرما، بی اکسیژنی و پرتوهای یونیزه به درستی روشن نیست.

پی نوشت ها:

1-Scorpions
2-Scorpionida
3-Arachnoidea
4-Arthropoda
5-Posoma
6-Opistosoma
7-Mesosoma
8-Metasoma
9-Abdomen
10-Postabdomen
11-Chelicera
12-Sternum
13-Tergite
14-Sternite
15-Telson
16-Trochanter
17-Prefemur
18-Femur
19-Post- Terse
20-Tibia
21-Tibio-Tarse
22-Granule
23-Trichobothries
24-Pattes-ambulatoires
25-Sole tarsal
26-Languette tarsal
27-Nymph
28-مقدارپرتو یا ماده ی کشنده ای که مرگ 50 درصد ازجانوران مورد آزمایش را موجب می شود.

منبع:کتاب راهنمای درمان عقرب گزیدگی
/خ