ارتحال اندوهبار احیاگر متون کهن و اسلامی؛ در دوره معاصر

سرمایه گرانقدر عرصه تحقیق و تألیف مرحوم استاد علی اکبر غفاری که از ابتدای جوانی تا آخر عمر هشتاد ساله خود تشنه رسیدن به چشمه های زلال و بکر معانی و مفاهیم قرآن کریم بود؛ از دست رفت و این محقق عالی قدر در اثر یک سانحه رانندگی در تهران، به صورت غیرمنتظره درگذشت. او خود در اظهار نظری درباره انگیزه ورود به عرصه آشنایی و تحقیق در معارف اسلامی و قرآنی می گوید:

«اینجانب از ابتدای جوانی که با کلام وحی و معانی و مفاهیم قرآن کریم آشنا شدم، همواره می کوشیدم که با هر وسیله ای مفاهیم آن را هرچه بیشتر و بهتر درک کنم و در این راه خستگی نمی شناختم و با رسیدن به هر چشمه ای در این طریق، احساس تشنگی افزون تری در روح خود برای رسیدن به سرچشمه های زلال تر و بکرتر می کردم و هر خدمتی را در این راه ناکافی می شمردم و از خداوند تعالی توفیق بیشتری در خواست می نمودم و این رویه را تا امروز که در آستانه هشتاد سالگی هستم، با عنایات خداوند تبارک و تعالی ادامه داده ام».

مرحوم استاد علی اکبر غفاری که منشأء خدمات ارزشمندی در عرصه احیای متون کهن و اسلامی و نشر کشور بود، در سال 1303 خورشیدی در تهران در یک خانواده مذهبی چشم به جهان گشود و طبق معمول و متداول خانواده های مذهبی آن روز به فراگیری قرائت قرآن و تجوید و احکام و مسائل مربوط به آن پرداخت و با شرکت در جلسات آن روز تفسیر، به یادگیری تفسیر و سایر علوم قرآن همت گماشت و از آنجا که برای آشنائی و آگاهی از معانی و معارف قرآن، یادگیری دروس حوزوی مانند فقه و اصول و ادبیات عرب و... لازم است، آن مرحوم پس از فراگیری مقدمات، سطح و شرح لمعه در تهران، عازم قم گردید و در جلسات تفسیر که توسط مرحوم آیت الله اشراقی در قم تشکیل می شد، حضور یافت. در همان سالها در تهران نیز در حضور آیت الله کمره ای جهت تفسیر حاضر می شد و از محضر اساتیدی چون آیت الله سید کاظم گلپایگانی یک دوره تفسیر را فرا گرفت.

تحقیقات و تألیفات و خدمات

مرحوم غفاری علاوه بر تلاش و کوشش فراوان برای درک معانی و مفاهیم قرآن تا آخر عمر پربرکتش، تحقیقات و تألیفات و خدمات ارزنده ای از خود بجا گذاشته است که کمتر از تلاش و کوشش مؤلفان آثار چندین قرن نیست.

او در راستای تحقیق و تألیف و تصحیح و همچنین خدمات ارزنده خود، با علمای نامدار مانند مرحوم سید جلال الدین محدّث(اُرموی) و مرحوم علامه میرزا ابوالحسن شعرانی و مرحوم علامه طباطبائی و علامه امینی، آشنا و مرتبط شد. به فرموده حضرت آیت الله سبحانی، ایشان ده سال(از سال 1332 تا 1342) در واقع به عنوان یک کارآموز خدمت علامه امینی بود که پس از ده سال توانست به صورت مستقل، کتب حدیث و غیر حدیثی را تحقیق و تصحیح نماید مانند کتاب کافی کلینی که در 8 جلد منتشر کرد و برای اولین بار بود که یکی از کتب اربعه به صورت حروفچینی و با تصحیح و مقدمه چاپ و منتشر گردید و همچنین مرحوم غفاری انتشارات «صدوق» را بنیان گذاری کرد که منشأ خدمات ارزنده ای گردید.

مجموعه کتابهایی که با تحقیق و تطبیق و تصحیح استاد غفاری منتشر گردیده، به قرار زیر است:

الکافی(الاُصول الفروع، الروضة،) 8 جلد؛ مَن لا یحضره الفقیه، 4 جلد؛ الإستبصار، 4 جلد؛ تهذیب الأحکام 10 جلد؛ جامع المدارک، 8 جلد؛ الأخبار الداخیلة، 4 جلد؛ النجعة فی شرح اللمعة، 11 جلد؛ البدایع؛ اِعلام الوَری؛ مجلدات 77 و 78 بحارالأنوار؛ آیات بیّنات؛ الإختصاص؛ العقائد الحقّة؛ البلد الأمین و الذرع الحصین؛ شرح الکافی(الاصول و الروضة)، 12 جلد؛ الأمالی؛ فرج بعد از شدت، 2 جلد؛ دلیل المناسک متن و ترجمه فارسی کتاب من لا یحضره الفقیه، 4 جلد؛ المحجة البیضاء 8 جلد؛ فرقه ناجیه و شبهای پیشاور، 3 جلد؛ کامل الزیارات؛ ترجمه مقاتل الطالبیین؛ تحف العقول عن آل الرسول؛ گفتار ما؛ صد و ده پرسش و پاسخ؛ الخزائن، 6 جلد؛ انصاف در امامت؛ الخصال، 2 جلد؛ عیون اخبار الرضا، 2 جلد؛ التوحید؛ ثواب الأعمال و عقاب الأعمال؛ معانی الأخبار؛ تلخیص المقیاس و نورالعین فی المشی إلی زیارة الحسین علیه السلام .

همچنین تفسیر قرآن(مرحوم ابراهیم عاملی)، 8 جلد؛ تفسیر منهج الصادقین، 10 جلد؛ تفسیر ابوالفتوح رازی، 12 جلد؛ تفسیر سوره قیامت(ضیاء آبادی)؛ و سرانجام آثار و کتابهای پیرامون امام زمان علیه السلام مانند الغیبة(نعمانی) با متن و ترجمه غیبت نعمانی؛ کتاب الغیبة شیخ طوسی، 6 جلد؛ مهدی منتظر و کتاب کمال الدین و تمام النعمة در 2 جلد.

درگذشت استاد غفاری، ضایعه ای جبران ناپذیر برای عالم تحقیق و حوزه علوم و معارف اسلامی است. ما این ضایعه بزرگ را به خانواده محترم و همکاران علمی و دوستان آن مرحوم و عموم پژوهشگران علوم و معارف اسلامی تسلیت عرض می کنیم.

والسلام علیه یوم ولد و یوم یموت و یوم یبعث حیّا

هیئت تحریریّه