آشنایی با مرکز فقهی ائمه اطهار (ع)

به برکت انقلاب اسلامی، بار دیگر شریعت اسلام در اذهان بشریت جلوه گر شد و در این میان مذهب تشیع به عنوان پایه گذار نهضت اسلامی در کانون نظرها قرار گرفت ومتاثر از آن، مسلمانان در سایر بلاد اسلامی به خود آمده، بر آن شدند تا دنیای جدید را برمبنای آموزه ها و تعالیم آسمانی اسلام پایه ریزی کنند.

در چنان فضا و زمینه پدید آمده، برای درک مطلوب و فهم صحیح از اسلام و مکتب تشیع، نظرها به سوی حوزه های علمیه، به ویژه حوزه علمیه قم دوخته شد و احساس نیاز به کسانی که پاسخگوی مردم باشند به وضوح آشکار گردید. کسانی که نیازهای فقهی معاصر رابشناسند و باپیمودن اصول و مبانی اجتهاد بدون افراط و تفریط و طبق سنت سلف صالح به اجتهاد بالنده و امروزین دست زنند، شبهات را دفع کنند، به نیازها پاسخ شایسته دهند، از فقه و فقاهت راستین تشیع دفاع کنند و به دور از تحجر وبی مبالاتی در صدد گسترش و توسعه آن برآیند و با توجه به کتاب و سنت و سیره فقهی عمیق و دقیق فقهای بزرگ، راه صحیح زندگی انسانی و بندگی الهی رافرا روی مردم قرار دهند.

بر همین اساس، مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) به دستور مرجع عالی قدر تشیع حضرت آیت الله العظمی فاضل لنکرانی در سال 1376 شمسی تاسیس شد. این مرکز در راستای آموزش و تربیت فضلا و فراهم آوردن امکانات و بسترهای مناسب برای مطالعات و پژوهش های فقهی واصولی و پاسخگویی به مسائل جدید و تالیف و نشر کتب ومقالات علمی تاکنون درپنج بخش فعالیت خود را متمرکز کرده است:

1. آموزش

این بخش سرلوحه فعالیت های مرکز و متشکل از گروه های مختلفی از طلاب و فضلای بااستعداد است که پس از موفقیت در آزمون ورودی و مصاحبه علمی، تحت حمایت های مالی و معنوی مرکز فقهی،به مطالعه عمیق و پژوهش ژرف در فقه و اصول و مبانی اجتهاد اشتغال دارند. اکنون بخش آموزش در پنج گروه ذیل فعالیت دارد:

الف) گروه قضا،

ب) گروه حج،

ج) گروه اقتصاد اسلامی،

د) گروه اصول فقه،

ه) گروه قواعد فقهی.

هر گروه تقریبا با پنج نفر، زیر نظر یک استاد با تجربه و کار آزموده تحت آموزش قرار دارند. ناگفته نماند که افراد گروه ها، خود افرادی تحصیل کرده و فاضل هستند و لااقل هر کدام حدود هشت سال یا بیشتر مباحث خارج فقه و اصول را در حوزه گذرانده اند. آنان در گروه خود تنها شنونده نیستند بلکه با بحث و مطالعه و کنکاش به نقد و دفاع ازنظریات می پردازند و مباحث مطرح را بایاری و هدایت استاد گروه به پیش می برند.

هر کدام از اعضای گروه در خاتمه هربحث، موظفند تمام آن را به صورت یک رساله مستقل تحریر و همراه با نظریه خویش به نظر استاد خود برسانند و اکنون بیش از صدمقاله علمی دراین زمینه تهیه گردیده است که در آینده نزدیک بهترین آنها در مجله فقهی و اصولی مرکز منتشر خواهد شد. دراین بخش درسه سال اول به مباحث رایج ومتعارف فقه می پردازند و برحسب صلاحیت از سال های چهارم و پنجم به مقتضای استعداد افراد و گروه ها، مباحث مستحدثه و مورد نیاز بحث خواهد شد.

به رغم آن که در فصل تابستان دروس حوزه علمیه تعطیل است و از آن جا که فقه پژوهان باید با آیات الاحکام که زیر بنای فقه و از مبادی اجتهاد است آشنایی وافر داشته باشند، در فصل تابستان درگروه های آموزشی برنامه ای مشترک منظور گردید که با استقبال زیادی مواجه گشت.

نخست در تابستان سال 79 بخشی از کتاب کنز العرفان اثرفاضل مقداد درنظرگرفته شد که به صورت غیر حضوری مطالعه کردند و در پایان تابستان امتحان دادند. امابرای تابستان سال 80 قسمتی از کتاب زبدة البیان اثر محقق اردبیلی حاوی مباحثی غیر از مباحث سال گذشته تعیین شد. افزون بر این، یک موضوع جداگانه جهت کار تحقیقی و ارائه مقاله برای هرشخص در نظر گرفته شده است.

اکنون این بخش سومین سال تحصیلی خود را با موفقیت سپری کرده است.

2. پژوهش و تالیف

عمده فعالیت این بخش در زمینه فقه و اصول فقه و موضوعات گسترده مربوطه است.

در حال حاضر پروژه هایی که دراین بخش دردست انجام است به شرح زیر می باشد:

1) تالیف یک دوره اصول فقه به زبان فارسی بر مبنای درس های خارج اصول فقه حضرت آیت الله العظمی فاضل لنکرانی که شش مجلد آن پس از تالیف و ویرایش،حروفچینی شده و آماده چاپ است. جای چنین کتابی که در بردارنده یک دوره کامل اصول فقه به زبان فارسی باشد تاکنون خالی است.

2) تالیف یک دوره اصول فقه به زبان عربی براساس درس های خارج معظم له. تاکنون چند دوره از تقریرات بحث های معظم له به زبان عربی به این مرکز ارائه شده که بهترین آنهاانتخاب خواهد شد.

3) «بحث تعارض اصل و ظاهر» از موضوعات کاربردی و مهم است که هنوز تبیین نگردیده است. این تحقیق بعد از بیان مفهوم و اصطلاح «اصل» و «ظاهر» به بررسی مواردتعارض این دو در فقه و ثمرات آن می پردازد و بیان می کند که در کجا «اصل» و در چه جایی «ظاهر» مقدم می گردد.

امروزه محققان و فضلا جهت تحقیق مفاد دقیق قواعد فقهی نیازمند بررسی موارد ومصادیق این قواعد هستند که فقها در کجا در فقه به آن استدلال کرده اند. از این جهت این مرکز در صدد بررسی تمام مصادیق و موارد تطبیقی قواعد فقهی است، که نسبت به قاعده اصل و ظاهر انجام یافته و در شرف چاپ است.

4) موسوعه «احکام الصبیان». تمام احکام فقهی مربوط به صبی از زمان انعقاد تا مرحله بلوغ، محور مطالعه و تحقیق دراین موسوعه است. شیوه مباحث این کتاب به صورت استدلالی و مقارن است. اکنون جلد اول آن آماده چاپ است و گمان می رود به شش جلد برسد.

5) نگارش کتاب حدود و تعزیرات (فقه جزایی اسلام) به فارسی که تقریرات درس خارج فقه آیت الله فاضل لنکرانی است و درحال حروفچینی و تصحیح می باشد و در دوجلد چاپ و منتشر خواهد شد.

6) تعریب جلد اول جامع المسائل، حاوی استفتاءات از موسس محترم تحت عنوان «الفتاوی الوافیة» که کار آن به پایان رسیده و به زودی چاپ و منتشر می شود.

3. تصحیح و تحقیق

در این بخش کتاب های مورد نظر پس از گذراندن سه مرحله: تخریج مصادر، ویرایش، مقابله و تصحیح توسط محققان و فضلای متخصص، به چاپ سپرده می شود. آثاری که تاکنون پس از ط ی مراحل یاد شده به زیور چاپ آراسته شده، به قرار زیر است:

نهایة التقریر فی مباحث الصلاة، این کتاب مشتمل بر تقریرات یازده سال درس خارج فقه صلات حضرت آیت الله العظمی بروجردی به قلم حضرت آیت الله العظمی لنکرانی است که پس از تحقیق و تصحیح دقیق در سه جلد به چاپ رسیده و به فقه پژوهان عرضه شده است.

تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة، این اثر ارزشمند، موسوعه ای فقهی و شرحی استدلالی بر کتاب تحریر الوسیله حضرت امام خمینی به قلم حضرت آیت الله العظمی فاضل لنکرانی است. تاکنون از این موسوعه کتاب های زیر توسط مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) تحقیق و چاپ شده است و تحقیق و نشر سایر مجلدات آن در دست اقدام می باشد:

الف) کتاب القضاء والشهادات، چاپ اول،1420 ق،560 صفحه.

ب) کتاب الطلاق والمواریث، چاپ اول، 1421 ق، 536 صفحه.

ج) کتاب النکاح، چاپ اول، 1421 ق، 656 صفحه.

د) کتاب القصاص، چاپ دوم، 1421 ق، 466 صفحه.

ه) کتاب الحدود، چاپ دوم، 1422ق، 760 صفحه.

آیة التطهیر رویة مبتکره، اثر آیت الله العظمی فاضل لنکرانی و مرحوم آیت الله شهاب الدین اشراقی، چاپ دوم، 1420 ق،176صفحه.

قاعدة القرعة، تالیف حجت الاسلام و المسلمین حاج شیخ حسین کریمی قمی، چاپ اول، 1420 ق، در 136 صفحه. این اثر محصول بحثی است که ایشان در حضورجمعی از فضلای مرکز ایراد کرده است و محور بحث، قاعده قرعه ای است که در ضمن القواعد الفقهیه موسس معظم، به چاپ رسیده است.

آثار در دست تحقیق و چاپ

کتاب الخمس از شرح استدلالی برتحریر الوسیله و کتاب الخمس تقریرات درس حضرت آیت الله العظمی بروجردی، هردو به قلم حضرت آیت الله العظمی فاضل لنکرانی است.

کتاب الاجاره از شرح استدلالی برتحریر الوسیله و نیز کتاب مستقل دیگری به نام «الاجاره» که هر دو تالیف حضرت آیت الله العظمی فاضل لنکرانی است.

معتمد الاصول (جلد دوم) تقریرات درس اصول فقه حضرت امام خمینی به قلم حضرت آیت الله العظمی فاضل لنکرانی.

از آن جا که جلد اول این کتاب توسط موسسه تنظیم و نشر آثار حضرت امام، تحقیق و چاپ شده بود، جلد دوم آن پس از ویرایش و تحقیق در مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) به آن موسسه واگذار شد تا اقدام به چاپ آن نماید.

عروة الوثقی با حواشی آیت الله العظمی فاضل لنکرانی.

الذخر الفاخر فی تعارض الاصل مع الظاهر، با هزینه و نظارت مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) تالیف حجت الاسلام ابراهیم بهشتی دامغانی (چاپ اول).

موسوعه «الاحکام الصبیان» (جلد اول)، کار گروهی از محققان مرکز فقهی ائمه اطهار (ع) در 650 صفحه.

انگیزه تالیف موسوعه احکام الصبیان، نبودن چنین اثری در کتب شیعه و سنی است.

کتاب الصلاة، از تفصیل الشریعه (چاپ دوم).

کتاب الطهارة / النجاسات و احکامها، از تفصیل الشریعه (چاپ دوم).

کتاب الطهارة / احکام الوضوء و التخلی، از تفصیل الشریعه (چاپ دوم).

کتاب الطهارة / المیاه، از تفصیل الشریعه (چاپ دوم).

کتاب الاجتهاد و التقلید از تفصیل الشریعه (چاپ دوم) به همراه کتاب مستقل دیگر «الاجتهاد و التقلید» که شرح عروة الوثقی است و هر دو از آثار آیت الله العظمی فاضل لنکرانی می باشد که در یک مجلد به چاپ خواهد رسید.

افزون بر گروه های پژوهشی، سعی براین است که گروه های آموزشی، درضمن آموزش، به پژوهش توجه داشته باشند. از این رو نگارش رساله های تحقیقی الزامی است.معیار در گزینش موضوع، یکی، زنده بودن و اهمیت آن است دیگری، آمادگی استادان درزمینه مربوطه.

4. کتابخانه تخصصی فقهی ائمه اطهار (ع)

با تخصصی شدن علوم، مطالعات و تحقیقات، ایجاد کتابخانه های تخصصی ضرورتی انکار ناپذیر است.

بدین منظور برای ارائه خدمات به پژوهشگران حوزه فقه و اصول به فرموده موسس محترم مرکز، این کتابخانه تاسیس گردید و هم اکنون دارای بیش از ده هزار کتاب درموضوعات زیر بوده و دائما درحال توسعه و گسترش است:

فقه شیعه، فقه شافعی، فقه حنبلی، فقه حنفی، فقه مالکی، فقه مذاهب متفرقه، (همچون زیدی، ظاهری، اسماعیلی و اباضی)، اصول فقه شیعه، اصول فقه اهل سنت، علوم قرآن و آیات الاحکام شیعه و سنی، تاریخ فقه، تراجم و رجال شیعه و سنی، حدیث شیعه، حدیث اهل سنت، فقه جدید، حقوق و فقه مقارن با آن، موسوعات فقهی و فقه مقارن بین مذاهب، مجلات فقهی، لغت و سایر کتب مورد نیاز برای مطالعه و تحقیق ژرف در فقه و اصول.

در این کتابخانه علاوه بر کتاب های کلاسیک فقه، سعی می شود کتاب ها به روز باشد و جدیدترین کتاب ها از داخل و خارج کشور تهیه و در اختیار پژوهشگران گذاشته شود. در حال حاضر کسانی که در فقه، اصول فقه و حقوق مشغول تحقیق و تالیف هستند، از این کتابخانه بهره می برند.

5. رایانه و صوت و تصویر

در این بخش علاوه بر ارائه خدمات نرم افزاری و اطلاع رسانی به محققان مرکز، حروفچینی کتب فقهی و اصولی انجام می گیرد. افزون بر این، تمام دست نوشته های علمی موسس گرامی به اا منتقل شده است.

در این بخش حدود سه هزار نوار کاست و تعدادی فیلم های ویدیویی ضبط شده از درس های موسس بزرگوار، نگهداری می شود و در اختیار محققان قرارمی گیرد.

همچنین سایت اینترنت آیت الله العظمی فاضل لنکرانی دراین بخش اداره می شود که جوابگوی سوالات دینی و شرعی و استفتاءات رسیده از سراسر جهان می باشد. در این سایت تاکنون به هزاران استفتا پاسخ داده شده است. این سایت به سه زبان فارسی، عربی و انگلیسی است.