تازه چاپ

اسناد از روابط ایران و ترکیه (1304 تا 1320)، به کوشش خدیجه صلح میرزایی، تهران، سازمان اسناد و کتابخانه ملی، 1382، چهل + 296 ص، فهرست تصویر.

روابط ایران با ترکیه سابقه دیرینه دارد: از روزگاری که لیدی (لودی یه) و ایونی نامیده می شد تا دوره های بیزانس، روم شرقی، رومیّه الصُغری، آسیای صغیر، ترکیه عثمانی و ترکیه امروز که در طول تاریخ با فراز و نشیبها و افت و خیزهای گوناگون همراه بوده است، اما در اوایل قرن حاضر به دلیل تأسیس دو حکومت از نوع جدید یعنی حکومتهای استبدادی رضاشاه در ایران و مصطفی آتاتورک در ترکیه شکل و دامنه تازه یافت. از آن دوره شانزده هفده ساله اسنادی باقی مانده است که مؤلف کتاب آنها را فراهم آورده و دسته بندی کرده است: روابط سیاسی، اقتصادی فرهنگی اکراد، مجموعه ای ارزشمند برای هرگونه مطالعه و تحقیق در زمینه تاریخ معاصر ایران و روابط خارجی آن .

اسنادی از روابط ایران و فرانسه، به کوشش حسین احمدی، تهران، سازمان اسناد و کتابخانه ملی، تهران، 1382، پنجاه و سه + 283 ص، فهرست.

روابط ایران با فرانسه که از روزگار جنگهای صلیبی آغاز شده، در دوره ایلخانان مغول و پس از آن در روزگار صفویان رونق و گسترش یافته است اما در زمان قاجاریه شکل تازه یافت و به همکاری در زمینه های اقتصادی، فرهنگ و مخصوصا نظامیگری انجامید. در اواخر روزگار قاجاریه و در زمان تحقق انقلاب مشروطه بُعد تازه ای در روابط دو کشور پدید آمد که عمدتا جنبه فکری و فرهنگی داشت. اسنادی که از آن زمان یعنی انقلاب مشروطه تا پایان عهد قاجاریه در سازمان اسناد ملی یافت می شوند این وجه از روابط دو کشور را نشان می دهند و لذا گردآوری و انتشار آنها در یک مجموعه کاری ارزنده در جهت روشن کردن زوایای ناشناخته آن دوره است. کتاب متشکل از شش فصل است: مستشاران فرانسوی، دکتر مورل، اختلاف کنسول فرانسه با حکمران بوشهر، سفارت ایران در پاریس، اعانات دولت ایران به اشخاص و مؤسسه های فرهنگی، اسناد گوناگون.

اسنادی از مشاهیر ادب معاصر ایران، گردآوری و پژوهش علی میرانصاری، دفتر پنجم، تهران، سازمان اسناد و کتابخانه ملی، 1382، دوازده + 555 ص، زرکوب.

دفتر پنجم اسناد مشاهیر ادب معاصر ایران به گزارش زندگی و شرح آثار هفت تن از نامداران زبان و ادب و تاریخ معاصر که نقش تعیین کنند در تحولات فکری و تدوین ادب و تاریخ ایران داشته اند اختصاص دارد: علی اصغر حکمت، حمیدی شیرازی، پرویز ناتل خانلری، علی اکبر دهخدا، صادق رضازاده شفق، فاطمه سیاح، غلامرضا رشید یاسمی. هر بخش متشکل از پنج مبحث است: زندگینامه، آثار، اسناد، منابع تحقیق، گزیده اسناد. سه سفرنامه علی اصغر حکمت (به هندوستان، شیراز، پاریس و لندن) این دفتر را تکمیل می کند.

تدوین اسنادی از مشاهیر ادب معاصر ایران بر مبنای اسناد موجود در «سازمان اسناد ملی ایران» و با مراجعه به مراجع مختلف از سالها قبل آغاز شده و اولین دفتر آن در سال 1376 انتشار یافته است. برای مزید اطلاع محتوای هر دفتر ذیلاً نقل می شود:

دفتر اول، چهارده + 658 ص: علی محمدآزاد، حسین ادیب السلطنه سمیعی، ادیب الممالک فراهانی، اشرف الدین حسینی (نسیم شمال)، پروین اعتصامی، یوسف اعتصامی، عباس اقبال آشتیانی، اسماعیل امیر خیزی، کریم امیری فیروز کوهی، ابوالقاسم انجوی شیرازی، ایرج میرزا، اسدالله ایزد گشسب، احمدبهار، فهرست (منابع، اعلام).

دفتر دوم، 1377، بیست و هفت + 503 ص: ملک الشعرای بهار، فهرست (منابع، اعلام).

دفتر سوم، 1378، سیزده + 497 ص: احمد بهمنیار، محمد پروین گنابادی، حسین پژمان بختیاری، ابراهیم پور داود، فهرست (منابع، اعلام).

دفتر چهارم، 1381، سیزده + بیست و سه + 592 ص: محمدعلی جمال زاده، عکس.

اشراق هیاکل النور لکشف ظلمات شواکل الغرور، غیاث الدین منصور دشتکی شیرازی، تقدیم و تحقیق: علی اوجبی، تهران، مرکز نشر میراث مکتوب، 1382، نود و شش + 515 ص، فهرست.

غیاث الدین منصور (866 تا 949 ق) فرزند صدرالدین دشتکی شیرازی از فیلسوفان بزرگ حوزه فلسفی شیراز و جامع علوم معقول و منقول و صاحب تألیفات گوناگون است که در بیشتر آنها به رد آرا و دیدگاههای جلال الدین دوانی (در گذشته به سال 907 ق) پرداخته و ایرادهایی را که جلال الدین به پدر او یعنی صدرالدین گرفته بود، پاسخ گفته است. چنان که جلال الدین دوانی کتابی داشته است به نام شواکل الحور که در آن به آرای شهاب الدین سهروردی (شیخ مقتول، 587 ق) تاخته است و غیاث الدین کتاب اشراق هیاکل النور... را در شرح آرای سهروردی در هیاکل النور و رد نظرات دوانی پرداخته است. کتاب حاضر که بر اساس سه نسخه خطی تصحیح شده است با مقدمه ای مبسوط در بیان حکمت اشراق و توضیح مکاتب فلسفی شیراز همراه است.

ایران و ماوراءالنهر در نوشته های چینی و مغولی سده های میانه، امیل و. برتشایدر، ترجمه و تحقیق دکتر هاشم رجب زاده، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، 1381، 567 ص، فهرست، نقشه، زرکوب.

سابقه روابط ایران چین به سده های پیش از میلاد مسیح می رسد اما اطلاع ما در این زمینه به دلایل گوناگون تاکنون بس اندک بوده است. در واقع رفت و آمد میان ایران و چین و تماس مردم این دو سرزمین با وجود تلاطمهای تاریخی هرگز قطع نشده است و مخصوصا دانشمندان چینی، همواره به ایران می آمده اند و دانشمندان ایرانی مرتبا به چین می رفته اند و گاه در آن جا ساکن می شده اند. کتاب حاضر از زبان انگلیسی به فارسی ترجمه شده است اول بار در سال 1306 ق انتشار یافته و چاپ جدیدی از آن در 1345 منتشر شده است. کتاب حاوی اسناد و یادداشتهایی است که مسافران و محققان چینی درباره ایران و ماوراءالنهر در سده های هفتم تا دهم هجری از خود به جا نهاده اند و پرتو تازه ای بر اوضاع سیاسی، اجتماعی و فرهنگی ایران در آن روزگاران می افکند.

تازیان نامه پارسی، ابن حسام خوسفی، تصحیح حمیدالله مرادی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، زمستان 1382، هفت + 344 ص، کتابنامه، فهرست.

تازیان نامه پارسی خلاصه مثنوی خاوران نامه ابن حسام خوسفی (783 تا 875) است که نظم آن در سال 830 پایان یافته است و شامل 22500 بیت در بحر متقارب ثمن مقصور و به تقلید از شاهنامه بوده است که مصحح 5001 بیت آن را در این جا نقل کرده است و آن در بیان کارها و جنگاوریهای حضرت علی(ع) است و در واقع نخستین مثنوی فارسی در این زمینه به شمار می آید و سرمشق کتابهای دیگر مثل خاورنامه قرار گرفته است. هنر شاعری ابن حسام در وصف صحنه های رزم و بزم خاوران نامه را ازحیث ادبی بی بدیل و اعجاب انگیز کرده است.

جامع العلوم (سِتینی)، فخرالدین رازی، تصحیح سیدعلی آل داود، تهران، بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار، زمستان 1382، ده + 598 ص زرکوب.

امام فخررازی (543 تا 606 ق) از بزرگترین دانشمندان فقیه و متأله ایرانی است که در همه رشته های علوم زمان خود صاحب وقوف و تألیفات و محل رجوع اهل علم، طلاب و علاقه مندان به علم بوده است. و این نکته ای است که از مطالعه جامع العلوم او بر می آید که کتابی است دانشنامه گونه در تعریف و تبیین شصت دانش از دانشهای رایج در آن زمان (یکی از علل اشتهار این کتاب به «ستینی» یعنی شصتگانه نیز همین است). از این کتاب نسخه های متعدد در ایران و خارج از ایران یافت می شود و کتاب حاضر بر اساس چهار نسخه از آنها تصحیح شده است.

جمال و جلال، تصنیف محمد نزل آبادی، مقدمه و تصحیح و توضیحات: شکوفه قبادی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، زمستانی 1382، /پانزده + 190 + 23 ص (مقدمه و خلاصه به فرانسوی).

داستانی نیمه اسطوره ای و نیمه عرفانی در باب دلباختگی یک شهزاده مصری به نام جلال به یک مهپاره چینی به نام جمال که شاعری به نام محمد نزل آبادیِ بیهقی در سال 808 ق به صورت مثنوی سروده است و از آن تنها یک نسخه به خط سلطانعلی مورخ سال 908 در کتابخانه دانشگاه اوپسالا(سوئد) موجود است و نسخه حاضر از روی آن تصحیح و چاپ شده است. به قسمت نقد و معرفی همین اثر به قلم دکتر نصرالله پورجوادی در همین شماره.

حدیقة الحقیقه و شریعة الطریقه (فخری نامه) از ابوالمجد مجدودبن آدم سنایی غزنوی، به تصحیح و با مقدمه مریم حسینی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1382، هشتاد و سه + 450 ص، زرکوب.

سنایی غزنوی (460 تا 529 ق) را «پیر افسانه ای اخموی غزنین» لقب داده اند که زبانی هزل آمیز و رفتاری سختگیر دشته است. از او اشعار گوناگون به صورت قصیده و غزل و مخصوصا مثنوی باقی است که مثنوی عرفانی فخری نامه که عنوان عربی آن حدیقة الحقیقه است معروفترین آنهاست و در آن به تعریف و تبیین سه اصطلاح شریعت، طریقت و حقیقت برای رسیدن از ظاهر به باطن پرداخته است. شاعر برای سهولت فهمِ مطالب افکار و آرای خود را در قالب حکایتهای مختلف بیان کرده است. کتاب بر اساس چهار نسخه قدیمی تصحیح شده است و چند فهرست و یک کشف آن را تکمیل می کند.

دانشجویان ایرانی در اروپا، به کوشش دکتر عبدالحسین نوایی (و) الهام ملک زاده، تهران، سازمان اسناد و کتابخانه ملی، 1382، نوزده + 802 ص زرکوب، فهرست، تصویر.

اعزام محصل ایرانی به اروپا به طور رسمی و جدی در روزگار فتحعلی شاه و با پایمردی عباس میرزا آغاز شد و در دوره سلطنت ناصرالدین شاه صورت تازه ای یافت که البته دائمی و پایدار نبود. اما از سال 1307 ش شکل قانونی به خود گرفت و به صورت رسمی تازه درآمد که تا 1316 به طور جدی دنبال شد و پس از آن با افت و خیز، همراه شد. در این کتاب 786 سند مربوط به اعزام دانشجو به اروپا از سال 1307 تا 1316 که در «سازمان اسناد ملی» یافت می شوند، دسته بندی و نقل شده اند. یادداشتها و توضیحات گردآورندگان در معرفی شخصیتهای مندرج در اسناد موجب سودمندی بیشتر کتاب است.

دانشنامه ادب فارسی، جلد پنجم: ادب فارسی در قفقاز، به سرپرستی حسن انوشه، تهران، سازمان چاپ و انتشارات وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی، 1382، ده + 671 ص، رحلی، زرکوب.

این جلد از دانشنامه ادب فارسی به معرفی دانشمندان و مشاهیر ادب فارسی که در خطه قفقاز (آذربایجان، ارمنستان، گرجستان، جمهوری داغستان) می زیسته اند و نیز کتابها و نشریاتی که به زبان فارسی یا در ارتباط با فرهنگ و ادب فارسی تألیف کرده اند و نیز شهرها و اماکنی که نقشی در گسترش فارسی داشته اند. اختصاص دارد و در تألیف مدخلهای آن از «آ» (آباشیدزه مورخ و آبراهامیانِ ایرانشناس تا یوسف گرجی و یوسف قرابادی غزلسرا) نزدیک به چهل تن از محققان ایران، آذربایجان و گرجستان همکاری کرده اند.

پیش از این چهار جلد از این مجموعه منتشر شده است: ادب فارسی در آسیای میانه، فرهنگنامه ادبی فارسی، ادب فارسی در افغانستان، ادب فارسی در شبه قاره.

روضة المنجمین، شهمردان بن ابی الخیررازی، تصحیح و تحقیق: جلیل اخوان زنجانی، تهران، مرکز نشر میراث مکتوب(و) کتابخانه مجلس شورای اسلامی، 1382، پنجاه و دو + 618 ص، جدول، تصویر، نمایه.

در تمامی طول تاریخ علم در ایران اسلامی «نگاه کردن در قدرتهای ایزدی و دیدن آفریده های گوناگون به چشم خرد» از جمله واجبات برای خردمندان بوده است که یکی از راههای آن «آشنایی به نهاد جهان و گردش آسمان و احوال ستارگان» دانسته شده و کتاب حاضر در تبیین آن فراهم آمده است و حاوی اطلاعاتی درباره حساب هندی، شناخت تقویم، اعیاد و تواریخ، آشنایی با علم نجوم و احکام گوناگون آن است. این کتاب را شهمردان به خواهش حکیم علی بن ابراهیم در سال 466 ق بر مبنای منابع کهن به فارسی تألیف کرده است. چاپ کنونی بر اساس مقابله یازده نسخه قدیمی فراهم آمده و گنجینه تازه ای دردسترس اهل قلم، تاریخ و ادب قرار گرفته است هر چند که اغلاط چاپی به آن راه یافته است.

ریاض الافکار در توصیف خزان و بهار، تألیف یارعلی تبریزی، به تصحیح نصرالله پورجوادی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1382، 153 ص، رقعی.

یارعلی بن عبدالله تبریزی ادیبی ناشناخته است که در سده های نهم و دهم هجری می زیسته و در سال 926 در خاک عثمانی رساله ای را در مناظره میان بهار و خزان به تحریر درآورده و کوشیده است که در تألیف آن از سبک سعدی در گلستان پیروی کند.

وی در عین حال شعر هم می گفته و ماتمی تخلص می کرده است. از این اثر سه نسخه خطی در کتابخانه لایدن (لیدن)، مجلس شورای اسلامی و کتابخانه آیت الله مرعشی در قم یافت می شود که تصحیح بر اساس آنها صورت گرفته است.

شرح شطحیات، تصنیف شیخ روزبهان بقلی شیرازی، به تصحیح و مقدمه از هنری کوربن، چ 4، تهران، انتشارات طهوری، 1382، 527 + 40 ص (مقدمه به فرانسوی).

«شطح» عبارت است از نوعی سخن با بیانی غریب و نامعهود در وصف تجربه ای در وجود آدمی که نیروی فورانی آن درون عارف را تسخیر و لبریز می کند» و در معنای مجازی مورد نظر صوفیه «حرکت و جوششی است که حالت وجد در سرّ عارف پدید می آورد» و در زبان عارفان ایرانی بس رایج بوده است. شیخ روزبهان بقلی شیرازی (522 تا 606 ق) عارف بزرگ سده ششم که طریقی خاص در تصوف داشته است، اقوال شطح آینه بزرگان عالم عرفان از ابراهیم ادهم و بایزید بسطامی تا ابوسعید ابوالخیر و ابوالحسن حُصری گردآورده و در مجموع 192 شطح نقل کرده و شرحهای مناسب در باب هر یک نوشته است. هانری کُربن این مجموع را بر اساس دو نسخه خطی موجود در ترکیه تصحیح و تحشیه کرده و با مقدمه ای به فرانسوی چاپ کرده بوده است. چاپ حاضر با ترجمه آن مقدمه و فهرست اعلام تکمیل و دستیاب تر شده است.

فلک نازنامه، سروده تسکین شیرازی، به کوشش سیدعلی آل داود، تهران، توس، 1383، 407 ص.

در روزگاران قدیم عزیز (پادشاه)ی در مصر فرمان می راند که به سبب عدل پیشگی و مردم داری نعمت بر او تمام بود جز این که فرزند نداشت تا بر اثر دعا و نماز سرانجام در اواخر عمر دارای پسری شد که او را فلکناز نام نهاد. فلکناز پس از آن که بالیده شد و جوانی برومند گردید و دشمنان میهن را سرکوب کرد به گردش در عالم پرداخت و سر از چین درآورد و با دختر پادشاه آن سرزمین ازدواج کرد و او را با خود به مصر آورد. و داستانِ افسانه ایِ او که مقبولیت عامه یافته بود، موضوع کتابهای بسیار به نظم و نثر از جمله، همین مثنوی شده که شاعری گمنام به نام «تسکین» در اواخر عهد کریم خان زند در شیراز سروده است و مصحح آن را بر اساس ده نسخه موجود تصحیح کرده است.

فهرست اسناد موقوفات ایران، گردآوری و پژوهش امید رضایی، تهران، معاونت فرهنگی سازمان اوقاف و امور خیریه، 1382، دفتر اول: فارسی، 225 + 6 ص تصویر؛ دفتر دوم: کرمان 292 + 4 ص تصوویر، فهرست.

وقف یکی از اقدامات اجتماعی ارجمند است که در سایه تعالیم اسلام پدید آمده و نقش عمده در حفظ آثار خیر و اماکن و مستغلات و املاک و مدارس و کاروانسراها و قنوات و خانقاهها داشته و در ایران که مردم نیکو کار به بقای نامِ نیک خود اهمیت می دادند بسیار رونق یافته بوده است چنان که در سراسر این سرزمین دهها هزار موقوفه یافت می شود. سازمان اوقاف و امور خیریه برای شناسایی و معرفی این موقوفه ها اقدام به تهیه شناسنامه های آنها کرده و موقوفات هر استان را در دفتری مستقل گردآورده و شناسانده است که تاکنون دفترهای مربوط به استانهای فارس و کرمان چاپ و منتشر شده اند. چند فهرست (اماکن، پیشه ها، القاب)، هر دفتر را تکمیل می کنند.

فیزیکِ نَمساوی، اگوستت کریشیشِ نمساوی، ترجمه میرزا زکی مازندرانی، تصحیح هوشنگ شریف زاده (و) مهر ناز طلوع شمس (و) آرمه زرسازی، مرکز نشر دانشگاهی، زمستانی 1382، هشت + 222 + 29 ص تصویر و جدول و نمودار.

افتتاح مدرسه دارالفنون در تهران در سال 1268 ق، چند روزی پس از کشته شدن مبتکر آن، میرزا تقی خان امیرکبیر، سرآغاز تحولی عظیم و عمیق در نظام و شیوه آموزش شد. در آغاز کار برای برکنار ماندن از مداخله و تأثیر قدرتهای بزرگ آن روزگار یعنی روسیه، فرانسه و انگلستان چند معلم از اتریش به خدمت درآوردند. در آن سالها اتریش را نمسه واهل اتریش را «نمساوی» می گفتند. یکی از آن معلمان نمساوی «اوگوست کریشش» یا کرزیز بود که فیزیک را به زبان فرانسوی درس می داد و میرزا زکی مازندرانی درسهایش را به فارسی ترجمه می کرد.

کتاب حاضر حاصل کار میرزا زکی است که با دقت تمام تصحیح و ویرایش شده و با چندین واژه نامه و تصویر و نمودار تکمیل شده است.

کلیات نجیب کاشانی، سروده نورالدین محمد شریف کاشانی، مقدمه و تصحیح و تعلیقات: اصغردادبه و مهدی صدری، تهران، مرکز نشر میراث مکتوب، 1384، صد و هشتاد و سه + 935 ص، زرکوب، فهرست.

یکی از شاعران بزرگ سبک هندی که در عین حال ادیبی برجسته و نویسنده ای فاضل بوده است نورالدین محمد شریف کاشانی متخلص به نجیب و نجیبات که میان سالهای 1063 تا 1123 یعنی اواخر روزگار صفویه می زیسته و پس از سفر به هند و کشمیر به ایران بازگشته و ملک الشعرای دربار شاه سلطان حسین بوده است. او شاعری لطیف طبع و مضمون پرداز و مسلط بر صناعات ادبی بود و عمدتا غزل می سرود اما در زمینه های دیگر، هم مثل مُخمس، قصیده، قطعه، ترکیب بند، مثنوی، رباعی و غیره نیز طبع آزمایی کرده و بالغ بردوازده هزار بیت از او بر جای مانده است که مصححان آنها را بر اساس هشت نسخه و پس از مقابله با چندین جُنگ و تذکره گردآورده اند و با مقدمه مفصل و تعلیقات مفید به چاپ رسانده اند. «فرهنگ ترکیبات و تعبیرات» (در 50 صفحه) در آخر کتاب بسیار دقیق و آموزنده است.

مجموعه آثار حاجی عبدالله خان قراگوزلو امیر نظام همدانی، مقدمه و تصحیح و تعلیقات: عنایت الله مجیدی، تهران، مرکز نشر میراث مکتوب، 1382، پنجاه + 430 ص. زرکوب، نمایه.

عبدالله خان قراگوزلو، از سرهنگان زمان ناصرالدین شاه که در سال 1334 ق در کهنسالی در گذشته است از صاحب منصبان معدودی است که گزارش کارهای روزانه خودر را ضبط می کرده اند. از او چند جزوه کما بیش مفصل با عنوان «کتابچه» یا «گزارش» درباره خوزستان، لرستان، سرخس، مرو، کلات نادری، فارس و «سفرنامه مکه معظمه» باقی مانده است که برخی از آنها قبلاً جداگانه چاپ شده اند و اکنون همه آنها در یک مجموعه بخشی از زوایای مبهم اوضاع سیاسی و اجتماعی روزگار قاجار را روشن می کنند.

مرآت الحرمین، تألیف ایوب صبری پاشا، ترجمه عبدالرسول منشی، به اهتمام جمشیدکیان فر، تهران، مرکز نشر میراث مکتوب، بهار 1383، 518 ص، زرکوب.

زیارت حرمین شریفین یعنی مکه و مدینه از آغاز گسترش اسلام جایگاهی خاص در فعالیتهای فردی و اجتماعی جامعه مسلمانان داشته است. البته این سعادت معمولاً نصیب کسانی می شد که دستشان به دهانشان می رسید. آن دسته از این افراد که از نعمت سواد برخوردار بودند گزارشهایی از سفر خود به یادگار گذاشته اند که مخصوصا از جهت مطالعات تاریخی، جغرافیایی و اجتماعی بس سودمند هستند مثل همین سفرنامه ایوب صبری پاشا (در گذشته به سال 1308 ق) از فضلای دولت عثمانی و صاحب تألیفات متعدد بوده است. ارزش این کتاب عمدتا در این است که تاریخ جامع شهر مکه و چگونگی بنای خانه کعبه و تعمیرات آن به تفصیل در آن شرح داده شده است. اصل کتاب در سال 1308 به سفارش ناصرالدین شاه از ترکی عثمانی به فارسی ترجمه شده و متن حاضر بر اساس دو نسخه از آن تصحیح شده است.

نام آوران علم و اجتهاد کرمان از قاجاریه تا پهلوی، گردآوری و پژوهش مجید نیک پور، تهران، سازمان اسناد و کتابخانه ملی، بهار 1383، بیست و هفت + 650 ص، فهرست، تصویر.

کرمان از دیر باز خطه ای مرد پرور و دانشمند خیز بوده است که شرح احوالشان به طور جسته و گریخته در متون قدیم و جدید درج شده است، اما اول بار است که چنین شرح حالی بر اساس «اسناد» (رسمی) تهیه می شود. این کتاب که به شرح احوال نام آوران علوم اسلامی در دوره های قاجار و پهلوی اختصاص دارد بر حسب خاندانهای علم و اجتهاد مرتب شده است: خاندانهای هروی، جوادی، احمدی، موسوی، آخوند ملامحمد صالح، آخوند ملامحمد علی رفسنجانی، میرزا اسماعیل مجتهد و ائمه جمعه کرمان... که غالبا از شیوخ معتبر و آیات عظام بوده اند.

نَل و دَمَن، سروده فیضی دکنی، تصحیح و مقدمه از سیدعلی آل داود، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1382، 256 ص، فهرست واژه ها.

یکی از کتابهای کهن هندوان که حاوی تواریخ قدیمی و اساطیر هند است مهابهارت نام دارد که به زبان سنسکریت است و اکبرشاه با بُری در روزگار قدرت خود دانشمندان برهمن و ایرانی سنسکریت دان را به ترجمه داستانهای آن واداشت. یکی از داستانهای مندرج در مهابهارت داستان عشقی «نل و دمینتی» است که فیضی دکنی (954 تا 1044 ق) در سالهای آخر عمر به فارسی درآورد و به شعر سرود و نام مثنوی نل و دمن بر آن نهاد. نل و دمن منظومه سوم از پنج نامه یا خمسه فیضی است که به استقرای مصحح نزدیک به پنجاه نسخه کامل یا ناقص از آن وجود دارد، و متن حاضر بر اساس چند نسخه معتبر کهن تصحیح و چاپ شده است.