طرح جامع فرهنگی آستانه حضرت معصومه (س)

همزمان با میلاد مبارک حضرت مهدی (عج) به منظور تقویت، ساماندهی و گسترش فعالیت های فرهنگی آستانه مقدسه حضرت معصومه علیها السلام از سوی حضرت ایت الله مسعودی خمینی، جناب حجت الاسلام و المسلمین سید عباس لاجوردی به معاونت فرهنگی این آستانه منصوب گردید.

طرح جامع فرهنگی معاونت جهت اطلاع خوانندگان گرامی تقدیم می شود.

شورای نویسندگان فرهنگ کوثر افتخار خدمتگذاری این بانوی آسمانی را به معاون محترم تبریک می گوید و برای همه خدمتگذاران این آستان قدسی، آرزوی توفیق بیشتر دارد.

سردبیر فرهنگ کوثر

مقدمه

اماکن مقدس، از دیرباز میعادگاه عاشقان و دلباختگان کوی دوست بوده و هست و جایگاهی است که دردمندان و جویندگان و تشنگان چشمه فیاض ولایت را بهره مند و ایشان را در مسیر «حیات طیبه» راهبری می نماید.

حرم حضرت معصومه 3 نه تنها از ویژگی فوق بهره مند است، که می تواند با ارائه یک الگوی برتر در حوزه «زنان»، چهره متعالی زن مسلمان را به تصویر کشد و هویت ارزشی زن را در جهان امروز، خاصه در حریم خانواده نشان داده و زمینه ارتقاء تربیتی جامعه را مهیا نماید.

اضافه بر مسئله فوق، شهر قم نیز از ویژگی ارزشی متعالی برخوردار است تا جائی که در روایات با عنوان «حرم اهل بیت 6» از آن نام برده می شود. شاید به جرئت بتوان گفت شهری است که مرکز شیعیان جهان است. پس باید از ویژگی خاصی برخوردار باشد که بتواند الگوی مناسبی برای شهرهای جهان در حوزه نظام شهری و شهروندی باشد که وجود مرقد مطهر بانوی نمونه اسلام حضرت فاطمه معصومه 3 در این شهر مقدس و نورانی می تواند، الگوی عملی مناسبی جهت انتظام و انسجام و اصلاح و ارتقاء نظام زندگی شیعیان در یک شهر نمونه دینی مبتنی بر گزاره های مکتب تشیع ارائه دهد.

شهر قم به یک تحول فرهنگی عظیم نیازمند است. همچنان که در آسمان ها مشهور است، در زمین نیز هویت متعالی خویش را نمایان سازد. حرم مطهر حضرت معصومه 3 از ظرفیت ویژه ای برخوردار است که می تواند از طریق یک ساختار مناسب فرهنگی زمینه ساز یک تحول فرهنگی عظیم در این شهر مقدس باشد و از ظرفیتی برخوردار است که می تواند نه تنها زائران حرم را با عرفان و حقیقت زیارت آشنا نماید و با بهره گیری از اصل الگوسازی رفتاری نظام زندگی فردی و اجتماعی را با گزاره های دینی جهت دهد، که روابط شهری و شهروندی را نیز در شهر مقدس قم مبتنی بر ارزش های دینی آسیب شناسی و تحلیل نماید و در نهایت هویت شهر قم را تعریف و حاکمیت ارزش ها را در آن تثبیت نماید.

بدیهی است که ایران و جهان نیز از اصلاح و ارتقاء شهر قم بهره مند شد که زمینه رویش و شکوفائی ارزش ها در این شهر نمایان می شود.

اگر واتیکان در بین مسیحیان فقط ارزش روحانی دارد، شهر قم می تواند نه تنها روحانیت خویش را آشکار کند که زندگی و روابط شهری و شهروندی را نیز دوباره بر اساس هویت دینی تعریف نماید و الگوی عملی نظام شهری دینی را به جهان ارائه دهد.

در صورتی که حرم مطهر به دنبال انجام این تحول فرهگی باشد به یک مجموعه نظام مند فرهنگی نیاز دارد که در حداقل زمان بتواند با لحاظ کیفیت متعالی، گام های اساسی را جهت این تحول مبارک بردارد.

معاونت فرهنگی آستانه مقدسه، مجموعه ای است نظام مند که می تواند در قالب یک طرح و ساختار ویژه ضمن آشنا کردن زائران با فرهنگ و معارف دینی طریق زندگی دینی را نیز به صورت کابردی شده ارائه دهد.

طرح زیر در بیان معرفی ساختاری است که بتواند این مهم را علمی نماید. امید است این طرح رضایت و خشنودی امام زمان علیه السلام و نیز عمه عزیز ایشان حضرت معصومه 3 را به دنبال داشته باشد. انشاءالله

ساختار پیشنهادی نظام معاونت آستانه مقدسه حضرت معصومه 3

1. تعریف

معاونت فرهنگی آستانه مقدسه حضرت فاطمه معصومه علیها السلام، مجموعه ای است فرهنگی - علمی و آموزشی[1] که وظیفه دارد ضمن ایجاد انس و معرفت نسبت به اهل بیت خاصه شخصیت آن حضرت به عنوان یک زن کامل مسلمان و نیز تبیین و تعمیق معارف و فرهنگ اهل بیت 6، خاصه آداب و حقیقت زیارت در سه حیطه دانش، بینش و منش، زمینه ای را فراهم نماید تا از طریق یک تعامل فعال و مستمر با نهادهای فرهنگی داخل و خارج از کشور با هدف کاربردی کردن فرهنگ اهل بیت 6 در متن زندگی شیعیان و ارائه یک الگوی متعالی از زن ولائی، نسبت به ارتقاء نظام فرهنگی شهر مقدس قم نیز اقدامات لازم را انجام دهد.

2 - اهداف

الف ـ ایجاد تسهیلات فرهنگی برای زائران جهت انس و معرفت به اهل بیت 6 خاصه حضرت معصومه 3.

ب ـ آشنا نمودن زائران با (عرفان و حقیقت زیارت)

ج - آشنا شدن زائران مخصوصاً زنان با هویت و شخصیت متعالی زن مسلمان از طریق تبیین شخصیت حضرت معصومه به عنوان (الگوی نمونه زن مسلمان)

د - کاربردی کردن فرهنگ اهل بیت6 در متن زندگی مسلمانان.

ه - ارتقاء سطح دانش و بینش و منش خادمان و مسئولان و مدیران حرم مطهر در حوزه معارف اسلامی، خاصه تربیت دینی.

و - احیاء فرهنگ مهدویت و کاربردی کردن آن در متن زندگی مردم

ز - اشاعه فرهنگ قرآن و عترت6 از طریق تعامل فعال با کلیه مراکز و نهادهای فرهنگی داخل و خارج کشور.

3 - اصول و سیاست های راهبردی

الف - کلیه برنامه های فرهنگی حرم مطهر نباید با اصول و مبانی دین اسلام خاصه منویات امام راحل و مقام معظم رهبری منافات داشته باشد.

ب - توجه ویژه به اصل (انتظار و مهدویت) و تلاش در جهت تبیین و تعمیق آن.

پ - بهره گیری از ظرفیت حوزه علمیه قم در تمامی فعالیت های فرهنگی.

ت - التزام عملی به اصل (ولایت فقیه) و تلاش در جهت تبیین و تعمیق آن.

ث - توجه به اصل (کاربردی کردن گزاره های دینی در متن زندگی) در برنامه ریزی و اجرای برنامه.

ج - توجه به اصل (کلان نگری) در تدوین برنامه های فرهنگی.

چ - اهتمام ویژه در تدوین برنامه های دراز مدت و سازماندهی فعالیت های کوتاه مدت بر اساس آن.

ح - بهره گیری از ظرفیت علمی، آموزشی و فرهنگی کلیه مراکز و نهادهای فرهنگی داخل و خارج از کشور و تعامل فعال با آنها.

خ - اهتمام ویژه در جهت ارتباط و تعامل جدی و فعال با مراکز خاص آموزشی کشور اعم از آموزش و پرورش و مراکز دانشگاهی.

د - توجه ویژه به اصل (ابتناء فعالیت های فرهنگی بر پژوهش های کاربردی و واقع بینانه) که نیازهای مخاطبان را تعیین و تحلیل نماید.

ذ - توجه به اصل (تعمیم نگاه فرهنگی واحد) جهت انتظام و انسجام و ارتقاء فرهنگی بخش های حرم مطهر از طریق تعامل مطلوب با بخش های مربوطه.

ر - توجه ویژه به تدوین برنامه های مرتبط با موضوع (زن مسلمان) با توجه به محوریت الگوئی حضرت معصومه علیها السلام.

ز - توجه به اصل (مخاطب شناسی) با لحاظ جنسیت - نژاد - فرهنگ - سن - نیازشناسی در طراحی و اجرای برنامه های فرهنگی به منظور ارتقاء کیفی سطح فعالیت های فرهنگی، خاصه در حوزه بانوان.

س - توجه به اصل (آسیب شناسی برنامه ها و فرایندها) جهت تطهیر از آفت ها و نیز ارتقاء کیفی برنامه های آینده.

ش - توجه به اصل (نظارت و پیگیری) در آغاز وانجام هر برنامه فرهنگی - علمی و آموزشی.

ص - توجه به اصل (ارزشیابی مستمر) به منظور نقد کیفی برنامه های انجام شده و زمینه سازی مفید جهت ارتقاء کیفی برنامه های آینده.

ض - توجه به اصل (نقد پذیری) و اهتمام به بررسی انتقادها و پیشنهادی عموم مسلمانان، خاصه زائران حرم مطهر.

ط - اصلاح و ارتقاء نظام شهری و شهروندی شهر مقدس قم از طریق تعامل و هماهنگی با کلیه مراکز و ادارات ونهادهای فرهنگی - اجتماعی - اقتصادی و سیاسی استان.

4 - ارکان

الف - نماینده محترم ولی فقیه و تولیت آستانه مقدسه.

ب - شورای عالی فرهنگی.

ج - معاون فرهنگی.

د - مدیریت های فرهنگی.

الف - نماینده محترم ولی فقیه و تولیت آستانه مقدسه

مسئول مستقیم کلیه فعالیت ها در معاونت ها و بخش های مختلف حرم مطهر، خاصه در حوزه معاونت فرهنگی آستانه مقدسه به طوری که مصوبات شورای عالی فرهنگی بدون تأیید ایشان انجام نمی شود و بدیهی است نظارت کیفی و ارزیابی مستمر مقام محترم تولیت عاملی است در جهت ارتقاء کیفی برنامه های فرهنگی حرم مطهر.

ب - شورای عالی فرهنگی

مجموعه ای است فرهنگی مرکب از فرهیختگان فرهنگی که وظیفه دارد به عنوان بازوی مشورتی مقام محترم تولیت آستانه مقدسه کلیه سیاست ها و کلیات برنامه های فرهنگی - علمی و آموزشی را تعریف و تصویب نموده تا پس از تأیید مقام تولیت به معاون فرهنگی آستانه مقدسه جهت اجرا ابلاغ شود.

ج - معاون فرهنگی

فردی است که مسئول مستقیم اجرای مصوبات شورای عالی فرهنگی است که به تأیید مقام محترم تولیت رسیده است و نیز وظیفه دارد ضمن اجرای مطلوب مصوبات فرهنگی زمینه مناسب را جهت ارتقاء و سطح فعالیت های شورای عالی فرهنگی مهیا نماید. معاون فرهنگی عضو شورای عالی فرهنگی نیز می باشد.

د - مدیریت های فرهنگی

مجموعه های ویژه ای هستند که حوزه مدیریت میانی حوزه معاونت فرهنگی را عهده دار می باشند و وظیفه دارند جهت ارتقاء سطح مناسبت های فرهنگی در بخش های تحت امر خویش فعالانه تلاش نمایند.

5 - وظائف

الف - فعالیت ویژه

1. انتظام، انسجام و هماهنگی مجموعه فرهنگی به منظور ارتقاء کیفی فعالیت های فرهنگی.

2. زمینه سازی مناسب جهت تدوین برنامه فرهنگی مبتنی بر اصول پژوهش محوری و مخاطب شناسی و نیازسنجی.

3. پیگیری لازم و نیز نظارت مستمر و ویژه بر برنامه ها و فعالیت های فرهنگی.

4. آسیب شناسی فعال و نیز ارزیابی نهائی فعالیت های انجام شده مبتنی بر اصول و سیاست ها و اهداف تعیین شده.

5. شناسائی مراکز فرهنگی در داخل و خارج از کشور و تعامل فعال با آنها به منظور اصلاح و ارتقاء فعالیت های فرهنگی آستانه.

6. تعامل ویژه و مطلوب با نهادهای استان قم جهت اصلاح و ارتقاء نظام شهری و شهروندی شهر مقدس قم به منظور معرفی یک شهر نمونه ولائی به نام (شهر اهل بیت علیهم السلام) یا (شهر ولائی).

ب - فعالیت های فرهنگی

1. مراسم (کلیه برنامه های مراسم تحت یک جدول تقویمی سالانه تنظیم می شود)

الف - برگزاری مراسم ادعیه و مناجات در ایام هفته به صورت مستمر

ب - برگزاری مراسم ویژه در اعیاد و وفیات اهل بیت علیهم السلام و نیز در شب های قدر.

ج - برگزاری مراسم برای مخاطبان ویژه کودک و نوجوان - جوان و بزرگسال.

د - برگزاری جلسات پاسخ به سئوالات عمومی برای دانش آموزان - دانشجویان - بازاریان متناسب با اصل مخاطب شناسی با لحاظ سن - جنسیت - نیاز و... .

ه - برگزاری جلسات بحث آزاد و پاسخ به سئوالات و شبهات به صورت حضوری برای دانش آموزان و دانشجویان در ارتباط با موضوعات مختلف.

و - برگزاری جلسات وعظ و خطابه به صورت مستمر.

2. مسابقات

الف - برگزاری مسابقات حضوری و غیر حضوری جهت ارتقاء دانش و بینش زائران در موضوعات مختلف.

ب - برگزاری مسابقات قرآنی در قالب قرائت - حفظ - مفاهیم و تفسیر قرآن.

ج - برگزاری مسابقات اینترنتی از طریق سایت های داخلی و خارجی.

ه - برگزاری مسابقات هنری در قالب نمایش - نقاشی - فیلم و... .

3. فعالیت قرآنی و حدیثی

الف - برگزاری جلسات قرائت و تلاوت قرآن کریم.

ب - برگزاری جلسات آموزش مفاهیم قرآنی برای کودک و نوجوان - جوان و بزرگسال.

ج - برگزاری جلسات تفسیر قرآن.

د - برگزاری جلسات مستمر تفسیر نهج البلاغه.

4. نشریه

الف - تدوین و توزیع نشریه جهت کودک و نوجوان - جوان و بزرگسال.

ب - تدوین و توزیع نشریه ویژه بانوان.

ج - تدوین و توزیع خبرنامه ویژه خادمان.

د - تدوین و توزیع نشریه خصوص زائرین (پیام حرم)

ه - تعامل فعال با نشریات کثیرالانتشار.

و - نشریه تخصصی در محدوده اهداف.

5. فعالیت اردوئی

الف – پذیرش برگزاری اردوی دانش آموزی (ابتدائی - راهنمائی و دبیرستان).

ب - برگزاری اردوی دانشجوئی.

لازم به ذکر است کلیه برنامه های اردوئی متناسب با سن - جنس و نیاز مخاطبان تدوین و اجرا می شود.

6. تأسیس مرکز مشاوره و راهنمائی زائران جهت کمک فکری فوری به آنها

7. برگزاری همایش ها و نشست های علمی - فرهنگی به منظور معرفی اهل بیت علیهم السلام برای کاربردی کردن فرهنگی دینی در متن زندگی مردم.

ج - امور کتابخانه ها

1. ارتقاء سطح فعالیت های کتابخانه عمومی حرم مطهر از طریق:

الف - طبقه بندی موضوعی متن کتاب ها از طریق نمایه سازی فعال.

ب - تدوین بانک اطلاعات فعال موضوعی در حریم موضوع معارف اسلامی.

ج - تدوین کتابنامه و کتابشناسی موضوعی معارف اسلامی.

د - فعال کردن بخش مطبوعات و طبقه بندی موضوعی آن.

2. تأسیس کتابخانه های تخصصی معارف اسلامی مخصوصاً کتابخانه تخصصی زنان.

3. تأسیس بانک فعال موضوعی جهت سرویس دهی به کل استان با بهره گیری از منابع اطلاع رسانی کتابخانه کوچک و بزرگ استان.

4. برگزاری جلسات کتاب خوانی - نقد کتاب برای جوانان و قصه خوانی برای کودکان و نوجوانان.

5. تأسیس مرکز اسناد و آثار غیر مکتوب

6. تأسیس کتابخانه مرکزی آستانه با فضای مطلوب در راستای اهداف تعیین شده معاونت فرهنگی.

7. استفاده بهینه از امکانات اطلاع رسانی، تجهیزات و...

8. تأسیس مرکز مطبوعات واحد در استان قم با همکاری دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.

9. تدوین کتابنامه خطی و چاپی آستانه مقدسه.

10. تعامل فعال با کتابخانه ملی جمهوری اسلامی جهت ارتقاء سطح فعالیت کتاب و کتابخانه در آستانه مقدسه.

د - فعالیت هنری

1. انجام فعالیت های نمایشی در قالب موضوعات دینی.

2. تولید فیلم کوتاه و بلند در قالب داستانی و مستند جهت اصلاح و ارتقاء سطح دانش، بینش و منش مسلمانان خاصه زائران.

3. تعامل فعال با گروه های هنری دانش آموزی و دانشجویی و هدایت ایشان به سوی اهداف حرم مطهر به منظر تولید آثار هنری فاخر.

4. تعامل فعال با صدا و سیما در تولید برنامه های هنری در جهت عینیت بخشیدن به اهداف.

5. کسب امتیاز یک برنامه تلویزیونی در شبکه سراسری و تأمین برنامه آن تحت عنوان (بانوی کرامت)

6. برگزاری همایش های هنری ویژه بانوان.

7. انتظام و ارتقاء موزه حضرت در تعامل با دانش آموزان و دانشجویان.

هـ - فعالیت پژوهشی

1. تولید مقالات ویژه جهت چاپ در نشریات کثیرالانتشار کشور.

2. تولید جزوات ویژه جهت اعیاد - ایام میلاد - و وفیات اهل بیت علیهم السلام.

3. تصحیح، تحقیق، تالیف و ترجمه آثار فاخر دینی جهت اشاعه فرهنگ اهل بیت علیهم السلام، خاصه در حوزه بانوان.

4. تدوین طرح جامع (شهر اهل بیت علیهم السلام) - با نظر کارشناسان.

5. حمایت از پژوهش ها - پایان نامه های مراکز علمی

6. تدوین دائرة المعارف زن مسلمان جهت معرفی زنان نمونه اهل بیت علیهم السلام و زنان نمونه مسلمان.

7. پاسخ مکتوب به سئوالات و شبهات به صورت مستند.

8. ایجاد انگیزه پژوهشی در مخاطبان، خاصه طلاب - دانشجویان و دانش آموزان جهت ورود به پژوهش در موضوعات جدید.

و - فعالیت آموزشی

1. برگزاری دوره های آموزشی کوتاه مدت و بلند مدت جهت عموم علی الخصوص زائران، خادمان افتخاری در قالب موضوعاتی چون اخلاق - عقاید - معارف دینی.

2. برگزاری کلاس های ویژه جهت خواهران در قالب تعلیم و تربیت - خانواده - اخلاق - احکام و... .

3. راه اندازی مدارس علمیه و هدایت آموزشی آنها

4. برگزاری دوره های آموزش مجازی از طریق سایت های اینترنتی

ز - فن آوری اطلاعات (IT)

1. تأسیس سایت آستانه مقدسه و تولید فعالیت های فرهنگی - علمی و آموزشی مجازی به منظور معرفی حرم مطهر حضرت معصومه علیها السلام.

2. دیده بانی فرهنگی و جمع آوری سئوالات و پیشنهادات مربوطه و تلاش در جهت پاسخ به موقع از طریق سایت.

3. تولید نشریه الکترونیکی ویژه (بانوان)

ح - روابط عمومی و امور بین الملل

1. ارتباط و تعامل با مراکز فرهنگی داخل و خارج از کشور به منظور ارائه و توزیع فعالیت های فرهنگی و جذب مواد خام فرهنگی جهت ارتقاء سطح فعالیت معاونت فرهنگی.

2. ارتباط و تعامل فعال با صدا و سیما و هدایت برنامه های آن در جهت معرفی حرم مطهر.

3. تلاش در جهت ارتقاء فعالیت های فرهنگی در انجام مراسم حرم مطهر.

4. تلاش جهت اخذ امتیاز یک برنامه تلویزیونی و تأمین محتوای آن با مشارکت مدیریت هنری.

5. شناسائی، جذب و بهره گیریی از استعدادهای ویژه در جهت معرفی حضرت معصومه علیها السلام.

6. تولید خبرنامه هفتگی (حرم) برای زائران و توزیع آن.

7. ارتباط و تعامل فعال با دیگر بخش های حرم مطهر به منظور ارتقاء یکپارچه مجموعه آستانه مقدسه، خاصه سازمان معاونت فرهنگی و تعمیم نگاه واحد فرهنگی به همه بخش های اقتصادی - اجتماعی و فرهنگی حرم مطهر.

8. تعامل مطلوب با زائران و ایجاد انگیزش مناسب جهت جذب پیشنهادات و انتقادات.

9. انتظام و انسجام موزه جهت استفاده مطلوب زائران، خاصه دانش آموزان و دانشجویان.