جامعه شناسی انتظار

شب نیمه شعبان، خیابان ها نورانی می شود. این خیابان های نورانی، سراسر جغرافیای شیعه را در برمی گیرد؛ از جنوب لبنان تا عراق و سراسر ایران و جمهوری آذربایجان و بخش های وسیعی از افغانستان و پاکستان و قسمت هایی از هندوستان. شب نیمه شعبان هر جا که شیعیان حضور دارند، جشن ب شکوهی برگزار می شود و شهرهایی مانند نجف، کربلا و قم پذیرای جمعیتی بیش از دو میلیون نفر هستند. خیابان های مرکزی یا اماکن مقدس دیگر شهرها هم پر از جمعیت است. انتظار این جمعیت به دو دسته تقسیم می شود: انتظار پویا و انتظار خنثی.

انتظار خنثی

شب نیمه شعبان سال گذشته، از تهران به قم سفر کردم. سپس از آن جا به محلات، خمین، گلپایگان، خوانسار، نجف آباد و در نهایت به اصفهان رفتم. یعنی شهرهایی که به نوعی مراکز مذهبی و فرهنگی ایران زمین به شمار می روند و دارای تأثیر منطقه ای و جهانی هستند.

انبوه جمعیت در خیابان های مرکزی هر شهر سبب می شد، از ورود وسایل نقلیه جلوگیری کنند. زمانی که مردم به سیل جمعیت می پیوستند، دچار حیرت و سرگردانی می شدند؛ چرا که می دیدند انبوه جمعیت، بی هدف قدم می زنند. اگر جایی پذیرایی می شد یا برنامه و ماکتی بود، لحظه ای مردم آن جا می ایستادند و دوباره راهی می شدند و حدود چند ساعت در شب قدم می زنند، بدون این که بهره معنوی برده یا حتی تفریحی کرده باشند. در برخی مکان ها هم که برنامه شادی داشت، مردم بسیاری جمع می شدند و فشار جمعیت آرامش را از مردم می گرفت. اگر کسی دقت می کرد، می دید برنامه های شاد، ارتباطی با محتوای انتظار ندارد.

با یک حساب سرانگشتی می شود دریافت، جمعیت ده میلیون نفری، دو ساعت در خیابان ها هستند، بدون آن که اثری از فرهنگ انتظار باشد. به همین جهت وقتی این جمعیت به خانه ها باز می گردند، احساس خستگی می کنند.

انتظار پویا

حضور مردم عاشق در شب نیمه شعبان، به ویژه در سال های اخیر چنان گسترده است که این جمعیت را جز در مراسم عاشورا در هیچ مراسم دینی یا ملی دیگری نخواهی دید. این یعنی عشق ورزیدن به خط سرخ و سبز. حضور مردم در خیابان ها، حتی بدون برنامه ای جذاب، باز هم اثرگذار است.

آن چه موجب وحشت استعمارگران و قدرت شیعیان شده، حضور گسترده مردم در جشن های نیمه شعبان است. در عراق مردم در این روز جشن می گیرند و دعا می کنند.

در پاکستان به جشن نیمه شعبان، جشن شب برات می گویند. در این شب دیگر فرقه ها، مشارکت می کنند یا به تماشا می ایند و این گونه این جشن، شادی و امید را به ارمغان می آورد.

نتیجه گیری

جشن نیمه شعبان گسترده ترین و بزرگ ترین جشن دینی در جامعه شیعه است که همیشه با حضور گسترده شیعیان همراه بوده و دارای بازتاب های جهانی است. چه در ایران و چه در دیگر کشورهای منطقه، بخش بزرگی از بار اجرایی و فرهنگی این جشن بر عهده نوجوانان و جوانان عاشق و پر تلاش است. حال اگر این عشق با معرفت و شناخت همراه باشد، در قالب های گوناگون هنری تبلور خواهد یافت و جشن های شعبان، میدان وسیعی برای تبلیغ تشیع خواهد بود.