حجت الاسلام و المسلمین پورسید آقایی: فرارسیدن نهم ربیع الاول، آغاز سال روز امامت خاتم الاوصیاء، حضرت بقیة الله الاعظم، ولی عصر ـ عجل الله تعالی فرجه الشریف ـ را به محضر حضرت آیة اللّه العظمی مکارم شیرازی و همه عزیزان حاضر در مجلس تبریک و تهنیت عرض می کنم.
این روز را که در حقیقت در امتداد غدیر و بلکه خود غدیر دیگری است و روز بیعت و تجدید عهد با امام زمان (عج) است، به محضر حضرت عالی رسیدیم، تا از بیانات و رهنمودهای شما استفاده کنیم. از اینکه ما را به حضور پذیرفتید، بسیار سپاسگزاریم.
در ابتدا اجازه می خواهم که به اختصار به معرفی مرکز تخصصی مهدویت و برخی اهداف و برنامه های آن و نیز بعضی از کارهایی که تاکنون صورت گرفته، بپردازم.
اجمالاً عرض می شود، مرکز تخصّصی مهدویّت، با همت برخی شخصیت های فرهنگی به ویژه حضرت حجت الاسلام و المسلمین حاج آقای قرائتی (دامت توفیقاته) و حمایت های مقام معظم رهبری (دام ظله) ایجاد شده است. این مرکز، وابسته به بنیاد فرهنگی حضرت مهدی موعود (عج) و به عنوان تنها مرکزی است که به صورت آموزشی، پژوهشی، تبلیغی و هنری درباره حضرت مهدی (ع)، مشغول فعّالیّت است.
از جمله اهداف این مرکز، پرورش اساتید و تربیت مبلغان در این موضوع، گسترش و تعمیق مباحث مهدویت در سطح جامعه، دفاع از فرهنگ غنی و اصیل مهدویت در برابر شبهات داخلی و خارجی، است.
در این مرکز، هم اکنون بیش از یکصد نفر از طلبه های فاضل مشغول تحصیل هستند. این دوره چهارمین دوره آموزشی این مرکز است ـ سه دوره تربیت مدرس و یک دوره سطح سه حوزه ـ. الحمدللّه هم چنان که مستحضر هستید؛ به تازگی با همت و تلاش بعضی از آقایان و عنایت حضرت عالی، این مرکز به عنوان یکی از مراکز تخصّصی حوزه و با نام «مرکز تخصّصی امامت و مهدویت» به تصویب رسید و از ابتدای سال گذشته بیست و پنج نفر از طلاب در مقطع سطح سه، مطابق مقررات حوزه، گزینش شدند؛ که هم اکنون مشغول به تحصیل هستند. در این رابطه، سرفصل ها و دروسِ سطح چهار هم آماده شده است، که به محض کسب مجوز برای سطح چهار، گزینش طلاب در این مقطع هم انجام خواهد شد، ان شاء اللّه.
گفتنی است که این مرکز، در راستای اهدافی که دارد، در تلاش است که شعبه هایی را در مراکز برخی استان ها؛ مانند: مشهد، اصفهان و... تأسیس کند؛ که بحمداللّه در اصفهان مرکزی به همین نام تأسیس شده؛ که فعالیّت های آموزشی و تبلیغی شایان توجهی دارد و در مشهد الرضا (ع) نیز در حال تشکیل است.
از دیگر فعالیت های این مرکز، انتشار فصلنامه ای علمی ـ تخصصی با نام «انتظار» است؛ که مورد استقبال حوزه ها و مراکز علمی قرار گرفته است؛ به طوری که تمام شماره های آن، با وجود چاپهای متعدد، نایاب است.
از جمله برنامه های این مرکز، تشرف به محضر مراجع بزرگوار، جهت استفاده از بیانات و رهنمودهای آنان است.
عرض پایانی من، درخواست از حضرت عالی، برای تاکید و اهمیّت دادن بیشتر به مباحث مهدویت در حوزه هاست؛ زیرا همان طور که مستحضر هستید، این مباحث به دلایل اعتقادی، سیاسی و اجتماعی از اهمیت به سزایی برخوردار است و متأسفانه در طول بیست و پنج سال پس از انقلاب، به خاطر برخی جهات، از جمله انگ انجمن حجتیّه ای خوردن، آن گونه که شایسته این مباحث است، به آن پرداخته نشده است.
مهدویت، با توجه به نگاه و رویکرد جدی به آینده انسان و پایان تاریخ و با توجه به زمینه ها و پشتوانه های عمیق اعتقادی و فرهنگی، که در پیروان و عاشقان خود دارد، می تواند از مهم ترین عوامل رشد جامعه و نجات از رکود و انحطاط باشد؛ هم چنان که بیش ترین سهم را در ایجاد نشاط و امید به آینده و بسیج جوانان و توده های مردم دارد.
در این زمینه سخن بسیار است، ولی بیش از این مصدع نشوم. بار دیگر از این که جمعی از فرزندانتان را به حضور پذیرفتید، تشکر می کنم. امیدوارم بتوانیم از این فرصت پیش آمده نهایت بهره را ببریم و بیانات و رهنمودهای حضرت عالی را چراغی فراراه فعالیت های خود و این مرکز قرار دهیم.
آیت اللّه العظمی مکارم شیرازی:
بسم الله الرحمن الرحیم و به نستعین و صلی الله علی سیّدنا محمّد و آله الطیبین الطاهرین، لا سیما بقیة الله المنتظر، أرواحنا فداه. «و لقد کتبنا فی الزبور من بعد الذکر ان الارض یرثها عبادی الصالحون».
* بررسی موضوع مهدویت، یک وظیفه است.
از دیدار شما عزیزان، برادران عزیز و محترمی که در رشته تخصّصی مهدویّت مشغول فعالیّت هستید بسیار خوش بختم. حقیقت، این است که حوزه علمیه قم، مسئولیّت های زیادی برای دفاع از حوزه تشیع دارد. یک بخش مهم آن، دفاع از حوزه مهدویّت است.
ایّام، ایّام شهادت حضرت امام حسن عسکری (ع) و آغاز سال روز امامت امام زمان (عج) است. معروف است که ما، در روز شهادت امام حسن عسکری، با یک چشم اشک حسرت می باریم و با یک چشم، اشک شوق. حسرت و اندوه، از این مصیبت است که امام یازدهم را از دست داده ایم و شوق، از آن نعمت الهی است که در سایه امام زمان قرار گرفته ایم. بنابراین، این ایام، با مسئله مهدویّت، تناسب زیادی دارد.
همان طور که برادرمان اشاره فرمودند، مسئله مهدویّت، سال های زیادی بود که در تحت پوشش یک عناوین دیگر قرار گرفته بود و شکل و شمایل خودش را از دست داده بود و سبب شده بود که عدّه زیادی فاصله بگیرند. اگر کسی می خواست درباره حضرت مهدی و حضرت حجت (ع) بحث کند، به او اتّهام حجتیّه بودن می زدند و مشکلاتی برای او پیدا می شد و یا به نفع گروه خاصی تمام می شد، امّا به زودی معلوم شد که باید حساب ها از هم جدا کرد. ما که نمی توانیم با حضرت مهدی (ع) خداحافظی کنیم! ما که نمی توانیم درباره ایشان بحث نکنیم! برای شما عزیزان که مشغول بحث بررسی در این باره هستید، روشن است که عدهّ زیادی در طول تاریخ، از نام مقدّس «مهدی» سوء استفاده کرده اند. همین امروز، در میان نامه هایی که برای ما آمده است، نامه ای بود که نوشته بود: «برگه ای به دست ما رسیده، به نام این که سیّد حسنی در عراق ظهور کرده است و مردم را دعوت کرده است و مراجع را به مباهله خوانده است.»!
این سوء استفاده هایی که در گوشه و کنار جهان اسلام، از مسئله مهدویت می شود و شده است، مانع از این نیست که ما از این مسئله اساسی، خودمان را کنار بکشیم.
حوزه علمیّه قم، در شرایط فعلی، تنها پایگاه برای دفاع از اسلام و تشیع است. البته، امیدوارم حوزه علمیه نجف هم با قطع شرِّ اشغال کنندگان، بار دیگر زنده شود و به دفاع از حوزه تشیع بپردازد. حال با این وضع، آیا نباید رشته ای به نام مهدویّت، بررسی مسائل درباره حضرت مهدی (ع) را بر عهده بگیرد؟
* مهدویّت، نقطه امید بخش و زندگی ساز
به یقین باید باشد، بخصوص این که مسائل مربوط به حضرت مهدی (ع)، در مرکزِ حملات و تیراندازی های مخالفان قرار گرفته است! آنان می دانند، ایمان به حضرت مهدی (ع)، سبب بالندگی و شادابی جامعه شیعه است. شیعه، به عشق او زنده است و به عشق او گام بر می دارد. به واسطه انتظار او، هرگز، گرد و غبار یأس، بر دل و جان شیعه نمی نشیند. نه تنها شیعه، اهل سنّت هم در انتظار مهدی هستند. تفاوت، فقط، در این است «آیا او متولد شده است و یا در آخر الزمان متولد می شود؟».
* مهدویّت، اجماعی است.
مسئله قیام مهدی، از آغاز اسلام، در میان مسلمانان مطرح بوده است. احادیث مهدی را دقت کنید! نکته جالبی دارد.
پیغمبر اکرم می فرماید: «مهدی، جَبْهه اش [پیشانی اش] این طور است؛ چشمانش این طور است؛ بینی اش، این طور است.» درباره اصل وجود و ظهور مهدی بحث نمی کند، بلکه از نشانه ها و جزئیات می گوید. معنای این گفته، این است که اصل مسئله، برای مسلمانان زمان پیغمبر هم روشن بوده است و حضرت دارد شاخ و برگ را بیان می کند. ما، در فقه، وقتی از بعضی از مسائل بحث می کنیم، می بینیم از اصل مسئله، کسی از امام سؤال نکرده بلکه، از شرایط، موانع، جزئیات سؤال کرده، می گوییم، به قدری اصل مسئله، مسلَّم بوده که درباره اصل آن، سؤال نمی شده، بلکه از شرایط و موانع و جزئیاتش سؤال می پرسیده اند! وقتی ما نگاه می کنیم می بینیم، بحث از خصوصیات ظاهر او و... است، معلوم می شد که از زمان پیغمبر، مسئله، خیلی روشن بوده است.
این نکته نیز خیلی جالب است. امام سجاد، سلام الله علیه، موقعی که در شام خطبه می خواند، از مسائلی که خودش را با آن معرّفی می کند، مسئله حضرت مهدی است. شامیان، سالیان دراز، به سبب حکومت بنی امیه و معاویه، نه تنها از حضرت علی (ع) دور شده بودند، بلکه از اسلام دور افتاده بودند!
امروز، مدارک روشنی در دست است که معاویه، از اصل این که نام پیغمبر در اذان برده می شد، ناراحت بود و می گفت: «باید روزی برسد که این نام فراموش بشود.»! خوب، شامیان همه چیز را فراموش کردند، ولی از خطبه امام سجاد معلوم می شود که مهدی را فراموش نکرده بودند: «منّا أسد الله و أسد الرسول و منّا الطیار و منّا مهدی هذه الأُمة؛ ای شامیان! شما خبر دارید که مهدی این امّت ظهور می کند. مهدی این امّت، از ما است! اگر ما را خارجی معرفی کردند، اشتباه است! حمزه، از ما بود! طیار، از ما بود! مهدی از امّت از ما است!»؛ یعنی، مسئله، آن قدر روشن بود که مردم شام هم با آن همه دوری از اسلام، با این موضوع آشنا بودند. اگر این، یک مسئله مجهولی بود، کسی که نمی آید به وسیله یک مسئله مجهولی، خودش را به مردم معرفی بکند! بنابراین، این مسئله، یک مسئله بنیادی در اسلام است. شما عزیزان که مشغول این برنامه هستید، می دانید که اهل سنّت، کتاب های زیادی درباره مهدی نوشته اند. کتابی داریم که یکی از دانشمدان اهل سنت نوشته است و آن را «فی تواتر الأخبار فی المهدی» نامیده است.
* مهدویّت، آب حیات است.
خوب، این مسئله، یک مسئله بسیار مهمّی است. اهمیّت آن، وقتی روشن می شود که در بعضی از آیات،
خوب دقت کنید. در آیه شریف «قل اَرَأیتم ان اَصَبَح ماؤکم غورا فمن یاتیکم بماءٍ معین» (ملک: 30) روایت داریم که یک تفسیر «ماء معین»، امام زمان است. آب، مایه حیات است. هر کجا یک چشمه آب هست، نشانه زندگی و حیات است. تا آب نباشد، هیچ چیزی نیست. در این جا می فرماید، امام زمان، «ماء معین» است. به همان اندازه که برای زندگی مادی ما، آب جاری ضرورت دارد، به همان اندازه، برای زندگی معنوی ما، یاد امام زمان، عشق به امام زمان، انتظار امام زمان، لازم است.آن چه گل های فضیلت و شکوفه های انسانیّت را بر شاخسار وجود ما آشکار می کند، همین «ماء معین» یعنی حضرت مهدی (عج) الشریف است.
همه شنیده ایم که در روایت، حضرت مهدی (عج) به آفتاب پشت ابر تشبیه شده است. کار آفتاب در جهان مادّه چیست؟ نور آفتاب، مایه هر حرکتی در کره زمین است. می گویند، هر حرکتی که در کره زمین می شود، به نور آفتاب مرتبط است. تمام موادّ انرژی زا، از نور آفتاب، است. سدهایی می سازند و آب ها را پشت آن جمع می کنند و با تونل هایی که در آن می زنند، آب را جاری می کنند و برق را تولید می کنند و در سایه برق، کارخانه ها کار می کنند. وقتی نگاه می کنیم، می بینیم حرکت آن ها، به نور آفتاب، است. آفتاب بر دریاها می تابد و آب ها بخار می شوند و ابرها را تشکیل می شوند و باران می بارد و اختلاف درجه حرارت پیدا می شود و بادها تولید می شوند و ابرها را حرکت می دهند و باران ها می بارد و پشت سد، جمع می شود و توربین ها را حرکت می دهد و برق ایجاد می شود.
نور آفتاب، سرچشمه همه زیبای ها است! تمام گل های زیبا، تمام بال و پرهای پرندگان زیبا، تمام رنگ هایشان، از تابش نور آفتاب است. وقتی وجود مهدی به نور آفتاب تشبیه می شود، یعنی حسّ و حرکت و زیبایی و جنبش و حیات، از ناحیه حضرت مهدی (عج) است.
* پرورش بندگان صالح، زمینه ظهور است.
به هر حال، امیدوارم بتوانیم هم دوستان را روشن سازیم و هم دشمنان را بر سر جا بنشانیم. الآن دارند پول خرج می کنند برای این که چهره نورانی حضرت مهدی (عج) را در نظرها طور دیگری جلوه دهند! آمدند یک اشکالی را مطرح کردند. گفتند، شما می گویید: «حضرت مهدی (ع)، وقتی قیام می کنند که عالم، پر از ظلم و جور و فساد شود. پس به ما اجازه بدهید، به عنوان مقدمه ظهور، ما هم به ظلم و فساد، کمک کنیم.»! پاسخ این اشکال، این است که ظلم و فساد، به تنهایی، برای ظهور حضرت کافی نیست. حضرت، وقتی ظهور می کند که جهان «عباد صالح» باشد: «و لقد کتبنا فی الزبور من بعد الذکر ان الأرض یرثها عبادی الصالحون.»
ظلم و فساد، در عالَم زیاد است. اگر ظلم و فساد، به تنهایی برای ظهور حضرت کافی بود، تا حالا حضرت ظاهر شده بود! ظلم به اندازه کافی هست! ما باید «عبادی الصالحون» را درست کنیم؛ یعنی، یک گروهی انقلابی و قوی و هوشیار و بیدار و آگاه باید باشند تا این انقلاب حضرت مهدی (ع) آشکار بشود.
برادری سؤال کرده بود که «چرا یکی از القاب حضرت مهدی، اباصالح است؟ مگر حضرت، فرزندی به نام صالح دارد؟». گفتیم، «اَب» در لغت عرب، تنها به معنای پدر نیست، بلکه به معنای «صاحب» نیز هست. اباصالح، یعنی کسی که صُلحایی در اختیار دارد. این «اباصالح» از این آیه قرآن گرفته شده است: «و لقد کتبنا فی الزبور من بعد الذکر ان الارض یرثها عبادی الصالحون». (انبیاء، 105)
* خودسازی، مقدمه ظهور است.
دعای برای تعجیل ظهور، بسیار مهم است و مسجد جمکران، یک کانون بسیار مقدّس برای یاد مهدی(ع) است و دعای ندبه، یک دوران تاریخ ولایت و نبوّت تا منتهی می شود به تاریخ حضرت مهدی (ع). همه این ها بوده است، امّا نباید شیعیان، به این ها قناعت کنند! آن چه لازم است، خودسازی و دیگرسازی است: «و انّ الأرض یرثها عبادی الصالحون». دنیا، پر از فساد شده است و جنایتکاران دنیا، جنایت، را به حدّ اعلا رسانده اند! شما ببینید، دو دولت یاغی و جانی، تمام قوانینی را که خودشان تصویب کرده اند، قوانین بین المللی و قوانین انسانی و قوانین بشری، همه را زیر پا گذاشتند! اسراییل، هر روز، می کشد و ویران می کند و از بین می برد! آمریکای جنایتکار هم مسابقه جنایت گذاشته است! نه تابع قانونی هستند و نه تابع حکمی و نه هیچ کانونی را در دنیا به رسمیت می شناسند و نه عاطفه انسانی دارند و نه رحم! واقعا، وقتی انسان می بیند، این همه از ملت مظلوم فلسطین کشته می شود، خانه هایشان ویران شود، دنیا هم خاموش است، این طرف هم می بیند که جنایتکاران در عراق چه ها می کنند، این جا است که ظلم و فساد، به اندازه کافی هست. باید «عبادی الصالحون»، ان شاء الله، از نفس گرم شما، یک فعّالیّت همگانی بشود.
من، عرایضم را کوتاه می کنم. شما عزیزان را به خدا می سپارم. برنامه هایتان را می ستایم. از امام زمان(ع) می خواهم که إن شاء الله، بال و پر محبتش را بر سر همه شما و همه شیعیان و همه کسانی که برای نجات اسلام و تشیع زحمت می کشند، بگستراند.
* سطحی کردن مسئله مهدویت، خطری بزرگ.
انتظار ـ برخی افراد، بحث مهدویّت را امروزه خیلی سطحی کرده اند. آنان، بابی را به نام ملاقات گرایی باز کرده، می گویند، باید به دنبال ملاقات با آقا بود ملاقات با آقا، راحت است و این فکر را در قالب کتاب ها و سخنرانی ها و اخیرا به وسیله مجله خود به شدّت ترویج می کنند. می خواستیم نظر شما را در این باره جویا شویم. یک جریان دیگر هم هست که می گوید، ظهور نزدیک است. در این باره هم نظرتان را بفرمایید.
آیت الله العظمی مکارم ـ متأسفانه، همین طور که بیان کردند، یک عده سوء استفاده چی درباره این مسئله پیدا شده اند. همیشه، از مهم ترین مسائل سازنده، از سوی بعضی بدترین سوء استفاده ها شده است. مسئله مهدویّت هم همین طور است. افراد نادرستِ گناهکارِ آلوده تحت عنوان مسائل مربوط به مهدویت، گاهی افراد را اغفال می کنند و سوء استفاده می کنند. در مجالس می آیند می گویند، چشم هایتان را ببندید که حضرت مهدی (ع) آمد و بوی حضرت مهدی (ع) را می شنویم و دیشب حضرت مهدی(ع) را دیدم و...!
این گونه برخوردها، یا ناشی از فکر کوتاه است و یا توطئه ای در کار است که می خواهند ابهت مسئله را بشکنند و خراب کنند! ما باید به هوش باشیم و جلوی این سوء استفاده ها را بگیریم! لباس روحانیت بسیار مقدّس است، ولی از همین لباس بسیار مقدّس، یک کسی ممکن سوء استفاده بکند! ما باید مراقب باشیم! آنانی که ناآگاهند، باید بیدارشان کنیم و آگاهند، باید با ایشان مبارزه کرد. آنانی که کسانی که می آیند و خبر از نزدیک شدن ظهور می دهند، کارشان برای متزلزل کردن دل ها است! من فراموش نمی کنم که قبل از سال 1414 هجری قمری، یک شایعه مفصلی پخش کردند که در سال 1414 حضرت می آید!
هر کس وقت ظهور را تعیین کند، به ما دستور داده شده که تکذیبش کنیم و او را آدم کذّاب و درغگو بدانیم! هر کسی ادعای رؤیت کند، وظیفه مان این است که تکذیبش کنیم! مسائل مهدویت را به سطح پایین، نباید نازل دهیم! امام زمان به این کار راضی نیست! همیشه، ما، گرفتار دوستان نادان بودیم و دشمنان دانا! الان هم گرفتاریم! شما می بینید در مسائل عزاداری امام حسین (ع)، ما، هم گرفتار دشمنان دانا هستیم! و هم دوستان نادان! گاهی مسائل کفرزا را در مجالس عزاداری حسینی می گویند! لا اله الا زینب، کفر است! بنابراین، در هر دو جبهه، باید کوشید. منتهی در این دو جبهه، دوستان نادان را بیش تر باید ارشاد کرد. حالا اگر یک جریان هایی باشد و یک حساب و کتابی، با آنان باید مبارزه کرد! در همه این مراحل، باید با منطق برخورد کرد. منطق ما، الحمد اللّه، در مسئله ظهور حضرت مهدی (ع)، خیلی قوی است. در این باره، هم منطق عقل و هم آیه و هم در روایت و هم اجماع داریم.
انتظار ـ آیا ما، مأمور به درخواست و طلب دیدار حضرت هستیم؟ به عبارت دیگر آیا از جمله تکالیف شیعه در عصر غیبت، درخواست و تقاضای دیدار با امام است؟ یا چنین تکلیفی نیست؟
آیت الله العظمی مکارم ـ نه؛ ما، مأمور نیستیم....
انتظار: جز تکالیف هست، حتی به صورت مستحب؟
آیت الله العظمی مکارم ـ نه؛ ما مأمور نیستیم که اصرار به دیدن حضرت داشته باشیم. کسی ممکن است خدمت حضرت مشرّف بشود، امّا آنانی که مشرّف شدند، خبری نمی دهند. آنان، تظاهر به این مسائل نمی کنند. بر اساس رواج همین تفکر غلط، خیلی ها می آیند پیش ما و می گویند: «آقا! دعا کنید تا حضرت مهدی (ع) را ببینیم.»! نباید یک چنین امیدی را و یا یک چنین فکری را در جامعه ایجاد کنیم. إن شاء الله می مانیم و ظهور حضرت را می بینیم. و السلام علکیم و رحمة اللّه و برکاته.
