کارهای شایسته

در قرآن مجید آیات متعددی راجع به کار و فعالیت وجود دارد . یکی از اهداف مهم اسلام در جامعه انجام کار و اعمال شایسته است .
ان الذین آمنوا و عملوا الصالحات کانت لهم جنات الفردوس نزلا; ⁽²⁵⁾ کسانی که ایمان آوردند و کارهای شایسته کرده اند، در بهشت فردوس منزل خواهند یافت .
ان هذا القران یهدی للتی هی اقوم و یبشر المؤمنین الذین یعملون الصالحات ان لهم اجرا کبیرا; ⁽²⁶⁾ این قرآن خلق را به راست ترین و استوارترین طریق هدایت می کند و مومنان را که کارهای شایسته می کنند، به اجر و ثواب عظیم بشارت می دهد .
در دین مبین اسلام کار و شغل به انواع ذیل تقسیم بندی شده است:
1- کارهای واجب: شامل کار کردن به منظور تامین احتیاجات شخصی و خانواده و کارهایی که در صورت قصور و انجام ندادن، وقفه در فرایند زندگی اجتماعی و جامعه ایجاد می کند;
2- کارهای حرام: کارهایی که شارع مقدس آن را برای جامعه مضر و زیان آور می داند; مانند خمرسازی;
3- کارهای مستحب: شامل فعالیت هایی که به خیر و عمران جامعه منجر می شود; مانند کمک به محرومان;
4- کارهای مکروه: فعالیت هایی که در اسلام نهی نشده و انجام دهنده ی آن مورد عقوبت قرار نمی گیرد; اما بهتر است که انجام نگیرد; مانند قصابی;
5- کارهای مباح: کارهایی که انجام دادن و ندادن آن تفاوتی نمی کند .
در اندیشه مولای متقیان کارها و فعالیت ها به دو نوع عمده تقسیم می شود:
1- کارهای شایسته; 2- کارهای ناشایست .
کارهای شایسته شامل فعالیت هایی است که دارای خصوصیات ذیل باشد:
نخست، این که افراد با انجام آن به حق و خداوند نزدیک شوند; به عبارت دیگر کار زمینه ای برای ایجاد ارتباط بین مخلوق و خالق گردد . در این مورد امام علی علیه السلام می فرماید:
افضل العمل ما ارید به وجه الله; ⁽²⁷⁾ برترین عمل آن است که به قصد نزدیکی به خدا انجام شود .
دوم، این که کارها منطبق و مبتنی بر موازین الهی و اسلامی باشد و شارع مقدس آن را برای سلامتی جامعه زیان آور ندانسته باشد . در این مورد علی علیه السلام می گوید:
احسن الافعال ما وافق الحق; ⁽²⁸⁾ نیکوترین کارها آن است که موافق با حق باشد .
سوم، کاری در جامعه شایسته است که انجام دادن آن آسیب و انحراف فردی و اجتماعی به همراه نداشته باشد; به عبارت دیگر نه تنها به فساد و انحراف در جامعه منجر نشود; بلکه انسان را از خطا و اشتباه مصون نگه دارد و زمینه ای برای انجام صالحات و نیکی ها در فرد و جامعه گردد .
علی علیه السلام فرمود:
احسن الافعال الکف عن القبیح; ⁽²⁹⁾ نیکوترین کار باز ایستادن از کار زشت است .
چهارم، از خصوصیات کارهای شایسته آن است که علاوه بر دارا بودن ویژگی های مذکور نیت و قصد انجام دهنده، خیر و برای صلاح و آبادانی جامعه باشد; زیرا هدف دار (نیت دار) بودن کار و تلاش باعث می شود که مسیر و فرایند کار مشخص باشد و فرد و به تبع آن جامعه دچار سرگردانی و انحراف نگردد . علی علیه السلام فرمود:
لایکمل صالح العمل الا بصالح النیة; ⁽³⁰⁾ شایستگی عمل کامل نمی گردد، مگر به شایستگی نیت .
پنجم، از مهم ترین ویژگی های کارهای شایسته آن است که مناسب و حلال باشد . دین اسلام چنین کارهایی را برای فرد و جامعه مفید دانسته و برخوردار از آثار دنیوی و اخروی مطلوبی شمرده است . علی علیه السلام فرمود:
الحرفة مع العفة خیر من الغنی مع الفجور; ⁽³¹⁾ شغل همراه با پاکدامنی از ثروت فراوانی که با گناهان به دست آید، بهتراست .
از این حدیث می توان استنباط کرد که کار و فعالیت نباید به گناه و ستم و ضایع شدن حقی از کسی منجر گردد .