قسمت دوم
در ادامه بحث ذکر، این بار به ذکر در قرآن و روایات می پردازیم . یکی از نشانه های محکم ما برای اهمیت فوق العاده، «ذکر» توجه و توصیه قرآن به «ذکر» است . در شماره قبل به یکی از آیات قرآن پیرامون «ذکر» پرداختیم و در این نوشتار نیز به آیه نورانی دیگری اشاره خواهیم کرد .
یا ایها الذین امنوا اذکروا الله ذکرا کثیرا (سوره احزاب آیه 42)
«ذکر» در این آیه در مقابل نسیان و فراموشی است . ذکر یعنی انسان نیروی ادراک خود را متوجه یاد او کند، خواه نام او را ببرد یا صفات او را بر زبان جاری نماید . اکنون به روایاتی که در ذیل این آیه آمده است، می پردازیم .
ذکر دریای بی کران
امام صادق ( علیه السلام) فرمودند: «هیچ چیز در عالم نیست، مگر آنکه حدود، اندازه ای دارد، که وقتی بدان حد رسید، تمام می شود; مگر ذکر که هیچ حدی برایش نیست، که بگویی وقتی از این حد گذشت، دیگر ذکر خدا خوب نیست . خداوند عزوجل واجباتی را واجب کرد که که هرکس آن واجبات را به جا آورد، حدش را به جا آورده، مثلا ماه مبارک رمضان حد روزه واجب است و اما ذکر خدا چنین نیست . چون خدا به اندک آن راضی نیست و برای زیادش هم حدی معین نکرده،» سپس فرمودند: «پدرم کثیرالذکر بود . بارها من با او قدم می زدم و می دیدم که مشغول ذکر است . با او غذا می خوردم و می دیدم ذکر می گوید . با مردم سخن می گفت، ولی سخن با مردم، او را از ذکر خدا باز نمی داشت و بارها می دیدم که زبانش به سقف دهان متصل است و می گوید «لااله الاالله .» و نیز بارها ما را جمع می کرد و به گفتن ذکر تا طلوع آفتاب وادارمان کرد، تا هرکدام می توانستیم قرآن بخوانیم و هرکدام از خواندن قرآن عاجزیم ذکر بگوییم .»
آری آن خانه ای که ذکر خدا در آن بسیار باشد، برکتش بسیار می شود، و ملائکه در آن خانه حاضر و شیاطین از آن دور می کردندو آن خانه برای اهل آسمان مانند ستارگان برای اهل زمین می درخشد . خانه ای که قرآن در آن خوانده نشود و ذکر خدا در آن نباشد، برکتش کم است و ملائکه از آن خانه گریزان و درعوض شیاطین در آن حاضر می شوند .
بهترین اعمال
رسول خدا ( صلی الله علیه و آله) هم فرمودند: «آیا می خواهید شما را به بهترین اعمال خبر دهم؟ عملی که از نظر بالا بردن درجه شما از همه اعمال مؤثرتر است و درجه شما را بالاتر می برد و از هر عملی دیگر نزد سلطان شما و مالکتان پاکیزه تر و از درهم و دینار برایتان بهتر است، و حتی از این هم برایتان بهتر است که با دشمن خود جهاد کنید، شما ایشان را بکشید و ایشان شما را بکشند؟ اصحاب عرض کردند: «بله بفرمایید،» فرمود: «بسیار ذکر خدای عزوجل گفتن است .»
آن گاه امام صادق ( علیه السلام) اضافه کردند که مردی نزد رسول خدا ( صلی الله علیه و آله) آمد و عرض کرد: «بهترین اهل مسجد کیست؟» فرمود: «آن کسی که بیشتر ذکر می گوید .»
یک ذکر ناب
انشاء الله در شماره های بعد بحث اهمیت «ذکر» را پی خواهیم گرفت . از این پس برآنیم در هر شماره به معرفی یک ذکر برای تذکر بپردازیم . چون قرآن خود را ذکر می نامند و بالاترین ذکرهاست، ابتدا از اذکار قرآنی شروع می کنیم .
یکی از اذکار بسیار، مهم قرآنی اولین جمله قران «بسم الله الرحمن الرحیم » است .
نبی اکرم ( صلی الله علیه و آله) فرمودند: «هرگاه معلم به بچه ای «بسم الله الرحمن الرحیم » را بیاموزد، خدای تبارک و تعالی آن معلم و آن بچه و پدر و مادر او را از آتش جهنم دور می سازد .»
هم چنین رسول خدا ( صلی الله علیه و آله) فرمودند: «هر که می خواهد از شعله های نوزده گانه آتش دوزخ نجات یابد «بسم الله الرحمن الرحیم » بگوید، زیرا «بسم الله الرحمن الرحیم » نوزده حرف است و خداوند هر حرفی را در برابر یکی از شعله های آن قرار می دهد .
و باز رسول خدا ( صلی الله علیه و آله) فرمودند: «هرگاه بنده ای قبل از خواب «بسم الله الرحمن الرحیم » بگوید، خدا به ملائکه می فرماید: «نفس های او را تا به صبح عبادت به حساب آورید .»
از پیامبر اسلام پرسیده شد: «آیا شیطان با انسان چیزی می خورد؟» در پاسخ فرمودند: «آری بر سرهر سفره ای که «بسم الله الرحمن الرحیم » گفته نشود، شیطان با آنان غذا می خورد و خدا برکت را از آن سفره بر می دارد .»
با این حدیث ظریف و بسیار زیبا از امام صادق ( علیه السلام): به پایان سخن خویش می رسیم: «بسم الله الرحمن الرحیم را به بهترین خط بنویس و «باء» آن را کشیده قرار مده، تا بتوانی سین آن بلند و کشیده بنویسی .»
