به نظر می رسد که قابل اعتمادترین مدرک برای کسب اطّلاعاتی صحیح درباره آخرت شناسی یهودیّت دو کتاب مقدّس آنان، «تَنَخ» (عهد عتیق)[10] و «تلمود»،[11] است.
از بررسی کتاب «تَنَخ»، خصوصاً بخش اسفار خمسه تورات، چنین برمی آید که این کتاب فاقد هر گونه اندیشه صریح و روشن نسبت به عالم آخرت است. با وجود این، در بخش های دیگر کتاب مذکور عبارات و تعابیری به کار رفته که به نحو ضمنی بر جهان بازگشت و عالم پس از مرگ دلالت دارند. لیکن، همان مطالب مطرح شده غالباً متفرّق، محدود و مبهم بوده و تحت عناوین «داوری»، «نجات»، «ابدالآباد»، «پیوستن اسماعیل بعد از مرگ به نیاکان و اجداد خود» و... آمده است.[12]
بنابراین، از آنچه گفته شد، چنین برمی آید که در خود کتاب مقدّس یهودیان تصویر روشنی از جهنّم و بهشت وجود ندارد و نظریه رستاخیز در دورانِ بعد از کتاب مقدّس مطرح شده است. امّا در «تلمود» که تفسیر و تأویل تورات است، اعتقاد به رستاخیز از اصول دین و ایمان یهودی معرّفی می شود و انکار آن گناهی بزرگ و نابخشودنی انگاشته می شود. با این حال، گروهی از یهودیان به نام صدوقیان عقیده به رستاخیز مردگان را مردود می دانستند؛ زیرا معتقد بودند که از این موضوع در اسفار خمسه تورات سخنی به میان نیامده است.
از این یک مورد که بگذریم بقیّه یهودیان اصل اعتقادی رستاخیز را باور دارند. با وجود این، در جزئیّات مسأله رستاخیز دیدگاههای متفاوتی را اتّخاذ کرده اند. گروهی از یهود رستاخیز را از آن همه و گروهی دیگر زندگی آینده و پاداش را از آنِ عادلان و نیکوکاران می دانند و معتقدند که شریران و بدکاران با مرگ جسمانی برای همیشه نابود خواهند شد. افزون بر این، معتقدند که واقعه عظیم و شگرف رستاخیزِ مردگان در ارض مقدّس فلسطین رخ خواهد داد و مردگانی که خارج از ارض مقدّس باشند و در عین حال مستحقّ پاداش باشند، اجسادشان باید قبل از رستاخیز به ارض مقدّس انتقال یابند.[13]
حاصل آنکه، اطلاعات صحیح و روشن در باب آخرت شناسی یهودیت در کتاب مقدّس یهودیان یافت نمی شود. امّا وقتی که کتاب تلمود را بررسی می کنیم صرفنظر از اختلاف نظرهایی که در جزئیات امر در بین گروههای مختلف یهودی وجود دارند می توانیم به تصویری نسبتاً روشن از روز داوری، رستاخیز مردگان، محاسبه اعمال نیک و بد انسان ها توسط خداوند و بهشتی یا جهنّمی شدن انسان ها براساس اعمال نیک و بدشان در این دنیا دست یابیم.
منابع:
[11] . «تلمود» در لغت به معنای آموزش است و در اصطلاح به کتابی بسیار بزرگ اطلاق می شود که احادیث و احکام یهود را دربر دارد. این کتاب، در واقع، تفسیر و تأویل تورات است و گاهی از آن به«تورات شفاهی» نیز یاد می شود. [12] . بسوی جهان ابدی، صص 50 و 51. 