مانی که خود را صاحب کیش جدیدی می دانست ، در زمان ساسانیان، در شرق ایران، ظهور کرد و از طریق هنر خود، کوشید تا دینش را گسترش دهد. او هنرمند چیره دستی بود که برای بیان مفهوم آمیختگی نور و ظلمت، رستگاری روح و توصیف بهشت نور، از سنّت کلامی و تصویری ارزشمندی بهره گرفت و زیباترین نگاره ها و نوشته های زمان خویش را پدید آورد. ارژنگ مانی (کتاب او)، نگارنامه ای بود درباره آفرینش و تکوین عالم و جهان نور و ظلمت و چگونگی آزاد شدن پاره های نور و رسیدن آن به کشتی ماه و خورشید و بهشت نور ازلی. هر چند ارژنگ مانی، به دست متعصّبان زمانه از میان رفت، امّا هنوز قطعاتی از تفسیر ارژنگ، باقی مانده است.
در این کیش ( ایین مانوی)، مفهوم زیبایی، به گونه های مختلف، جلوه گر شده است و در هنرهای چندگانه مانویان (نقّاشی، موسیقی، خوش نویسی، تذهیب و یا کتاب نگاری و شعرها و سرودها) جلوه هایی از زیبایی را می بینیم. نهایت زیبایی در هنر و ادبیات مانوی عبارت است از: نجات و رستگاری روح و عروج به بهشت نور و یا به عبارتی: همه نور شدن و به خدا پیوستن.