این افراد با ابراز هیجان و احساسات شورانگیز، خود را به دریایی تبدیل می کنند که پر از امواج توجه است. برای مثال ممکن است در یک مهمانی برای استقبال از یک آشنا به صورت مبالغه آمیز او را در آغوش بگیرند و با فریادهای پرشور به او خوشامد بگویند.
توجه دیگران، چیزی است که آن ها نمی توانند بدون آن زندگی کنند، و مانند دارو به آن احتیاج دارند. با جلب توجه کردن نه تنها روابط بین فردی خوبی برقرار می کنند بلکه از ارزشمند بودن خودشان مطمئن می شوند، و اگر توجه، دیگران نسبت به آن ها کم شود احساس ناراحتی می کنند، و دوباره خود را در صحنه ی نمایش قرار می دهند و برای جلب توجه، به شیوه های مختلف نقش بازی می کنند.
شخصیت های نمایشی ساعت های زیادی وقت صرف می کنند که برای جلب توجه، راه های خلاقانه ای پیدا کنند. برای جلب توجه بیش تر از عشوه گری و رفتارهای اغواگرایانه ای استفاده می کنند که گاهی رنگ و بوی جنسی می گیرد. این رفتارها بدون شک منجر به جلب توجه می شود و تحسین و تأیید دیگران را به همراه می آورد، ولی چنان چه در این راه موفق نشوند و نتوانند توجه دیگران را به خود معطوف کنند، بسیار عصبانی و آشفته می شوند.
این افراد بیش تر احساساتی هستند تا عقلانی و منطقی، گرچه سعی می کنند هیجان های خود را به صورت عمیق جلوه دهند، اما وقتی در رفتار و احساسات آن ها دقیق شویم، متوجه خواهیم شد که هیجان ها و احساسات آن ها بسیار سطحی است و گاهی چنان سریع تغییر می کند که دیگران تعجب می کنند. هیجان های آنان زودگذر است و معمولاً برای فریب دادن دیگران و نشان دادن احساسات واقعی شان، از هیجان های شدید استفاده می کنند.
این افراد معمولاً از قدرت بینش تحلیلگر برخوردار نیستند و جزئیات موضوع ها و امور را نمی بینند و به همین دلیل است که بسیار کلی صحبت می کنند، برای مثال وقتی از آن ها سؤال می شود زندگی چگونه است در پاسخ می گویند « خوب » یا « بد »، اما خوب یا بد را به صورت جزئی تعریف نمی کنند. این افراد در مورد خود و دیگران نیز بینش کمی دارند. یک فرد نمایشی می گفت: « خیلی زود از مردم خسته می شوم چون به راحتی و خیلی سریع آن ها را می شناسم ». اما در واقع او از مردم خسته می شد چون از افکار خود و دیگران آن قدر اطلاعات کمی داشت که نمی توانست از طریق مبادله ی آن ها با دیگران ارتباط برقرار کند، با این که افراد زیادی را می شناخت اما در مورد آن ها اطلاعات عمیقی نداشت. او در مورد خودش هم، چیزی نمی دانست.
به طور کلی می توان گفت هیجانات مبالغه آمیز این افراد برای اجتناب از احساس پوچی ای است که در مورد خود دارند.
زیر گروه های اختلال شخصیت نمایشی کدام اند؟
شخصیت های نمایشی کودک، سرزنده، موافق، ناآرام، ریاکار و تئاتری از زیر گروه های این اختلال شخصیت محسوب می شوند.
الف) شخصیت نمایشی کودک:
این افراد وابستگی قوی ای به دیگران دارند و از طریق رفتارهای اغواگرایانه یا اغراق آمیز مانند گریه کردن شدید و غش کردن به صورت نابالغانه ای دیگران را به سمت خود می کشند. آنان اصل واقعیت را نادیده می گیرند و پیش تر از اصل لذت پیروی می کنند.
اصل واقعیت به ما می گوید: زندگی گاهی چنان ناکام کننده است که برای مقابله با ناکامی ها باید تمام منابع روانی مانند تفکر، قضاوت و ... را کنار هم بگذاریم و تلاش کنیم تا به صورت منطقی با آن ها به مبارزه بپردازیم.
هر چه قدر فرد از نظر روانی نابالغ تر باشد ویژگی های اختلال شخصیت نمایشی در او شدیدتر است. مرکز توجه بودن، چنان زندگی این افراد را تحت الشعاع قرار داده است که واقعیت ها را نادیده می گیرند و همین موضوع باعث می شود هویتی از خود نداشته باشند، به دیگران بسیار وابسته بمانند و متوقع باشند.
هیجان های این افراد سریعاً تغییر می کند، به راحتی از عشق های شدید و پرشور به خشم و احساس گناه می رسند، وقتی اوضاع و احوال مطلوب است آن ها مانند یک کودک با دیگران موافقت می کنند، اما با کوچک ترین ناکامی سریعاً تغییر می کنند و به رفتارهای نمایشی متوسل می شوند. برخی از آن ها همیشه از این شکایت دارند که کسی آن ها را دوست ندارد و با آنان مهربانانه رفتار نمی کنند. وقتی کسی با آن ها مخالفت کند سریعاً کج خلق می شوند و عقایدشان را در مورد آن فرد تغییر می دهند.
ب) شخصیت نمایشی سرزنده:
این شخصیت ها افرادی گرم، صمیمی و زنده دل هستند، در روابط بین فردی خون گرم، مهربان و خوش بین هستند، به تحریک و هیجان نیاز دارند، از نظر هیجانی به راحتی تغییر می کنند و به افراد مختلف یکی پس از دیگری دل می بندند، حرکات شان سریع، با روح و بانشاط است، به هر جایی وارد می شوند با سرحالی می آیند و با سرحالی می روند، گرچه به نظر، صاحب نظر هستند، اما عقاید و نظراتشان چنان سریع تغییر می کند که دیگران از این حالت متعجب می شوند.
این افراد معمولاً آدم های بهنجاری به نظر می رسند و کارهای خود را انجام می دهند. گاهی اهداف و پروژه های مهمی در سر دارند و دیگران را متقاعد می کنند که برای انجام آن ها با او همکاری کنند، اما بعد از مدتی بدون کامل کردن حتی یکی از آن قول ها، اهداف را زیر پا می گذارند و با دست خالی و روابط پریشان بر می گردند.
پ) شخصیت نمایشی موافق:
مهم ترین موضوع زندگی این افراد آن است که « تو باید دیگران را دوست داشته باشی و دوست شان باشی » و برای رسیدن به این هدف، دیگران را تحسین و چاپلوسی آنان را می کنند، برای حل مشکلات راه های مختلف توصیه می کنند و پیشنهاد می دهند، به طرف مقابل این احساس را می دهند که حاضرند برای او هر کاری بکنند و مدام به دیگران پیام می دهند که « تو خیلی مهربانی، کارها را به نحو احسن انجام داده ای، زیبا به نظر می رسی، چگونه می توانم کمکت کنم و ... ».
اگر احساس کنند دیگران نسبت به آنان بی اهمیت هستند، بلافاصله فعالیت ها و کارهای خیر خود را افزایش می دهند و سعی می کنند نظر دیگران را در مورد خود مثبت کنند. یعنی برای کسانی که این گونه کارها را اخلاقی می دانند، تصویر یک فرد کاملآً خوب از خودشان ارائه می کنند.
وقتی بین اطرافیان اختلافی پیش می آید آن ها فوراً سعی می کنند همه چیز را آرام کنند، حتی با قربانی کردن و نادیده گرفتن خواسته های خود؛ گویی رسالت این افراد در این دنیا برقراری مصالحه است، حتی به قیمت قربانی کردن خود.
واضح است که این چهره ی شیرین و دوست داشتنی باید چیزی را جبران کند، زیرا این لبخندهای دوستانه و مهربانانه ناشی از احساس پوچی و بی ارزشی است. این افراد احساس می کنند دیگران دوست شان ندارند و بی کفایت هستند، برای جبران این احساس بسیار مصالحه طلب و مهربان می شوند. والد درونی شان مدام از آن ها انتقاد می کند و به آن ها پندر و اندرز می دهد. این افراد زجرها و عذاب های خود را فرو می نشانند، آگاهانه نیازهای خود را پیش بینی می کنند و خشم و خشونت خود را پشت یک چهره ی خوب و مهربان پنهان می کنند.
ت) شخصیت نمایشی ناآرام:
این افراد با خلق پرتنش و متغیر مشخص می شوند. وقتی خلق خوبی دارند تصویر جذابی از خود ارائه می دهند، مهربان و اجتماعی هستند، با دیگران صحبت می کنند و هیجانات مثبت خود را آزادانه بیان می کنند، اما خیلی زود کسل می شوند، نسبت به محرک های هیجانی جزئی واکنش شدیدی نشان می دهند. برای مثال با یک انتقاد کوچک قهر می کنند و داد و فریاد راه می اندازند، به انتقاد بسیار حساس هستند، تحمل ناکامی، حتی ناکامی های کوچک، را ندارند، نمی توانند « نه » بشنوند. از نظر اجتماعی بسیار نابالغ و کودک اند، اکثر آن ها میان دوره هایی از هیجان پذیری بالا، بروز خشم، احساس افسردگی، کسالت و خستگی در نوسانند، و الگوهای خواب و خوراک آن ها مدام تغییر می کند.
وقتی از توجه محروم می شوند با ستیزه جویی به دنبال گرفتن تأیید دیگران هستند، در برخورد با مشکلات آینده، احساس ناامیدی می کنند، به خوش اقبالی دیگران حسادت می کنند، نسبت به سلامت بدنی خود حساس هستند و به صورت مبالغه آمیزی از بیماری ها و ناراحتی های جسمی خود صحبت می کنند، این ناراحتی های جسمی پایان ناپذیر، شیوه ای برای جلب توجه و حمایت از دست رفته شان است.
ث) شخصیت نمایشی ریاکار:
این افراد در ابتدا تصویر خوبی از خود نشان می دهند، از نظر اجتماعی با احترام و با ملاحظه رفتار می کنند، این ویژگی ها را آن چنان طبیعی نشان می دهند که دیگران آن ها را باور می کنند و در مقابل شان محتاطانه رفتار نمی کنند. این افراد فریبکارند، از این ویژگی ها برای برقراری ارتباط و رسیدن به اهداف شان استفاده می کنند و وقتی اهداف شان برآورده شد، قول های شان را زیر پا می گذارند، بی مسئولیت عمل می کنند و گاهی حتی از برخوردهای فیزیکی و خصمانه استفاده می کنند. از گرمی و صمیمیت برای کشف انگیزه های دیگران بهره می جویند، عمداً دروغ می گویند، نسبت به فریبکاری خود آگاهند و از هیجان و تنش هایی که ایجاد می کنند رضایت خاطر دارند و ناراحت نمی شوند.
ج) شخصیت نمایشی تئاتری:
این افراد خود و نفس خود را مانند کالا در موقعیت های مختلف اجتماعی می خرند و می فروشند. در هر موقعیت اجتماعی بر اساس افرادی که در محل حضور دارند نگرش ها و رفتارهای خود را تغییر می دهند، برای این افراد هیچ چیز حقیقی نیست، خود و نفس آن ها تابعی از خواسته های اجتماعی و سایرین است. برای این که میزان جاذبه و جلب توجه را به حداکثر برسانند به صورت مصنوعی رفتار می کنند، گویی اصلاً هویتی ندارند، انگیزه های دیگران را می خوانند و با جذابیت، مطلوبیت، خشنودی و حتی اغواگری آن ها جذب خود می کنند. زنان این زیر گروه معمولاً از لباس ها و جواهراتی استفاده می کنند که جذابیت جنسی آن ها را افزایش می دهند؛ و مردان شان معمولآً ورزش هایی مثل بدن سازی انجام می دهند و طور یعمل می کنند که رد نظر دیگران افرادی قدرتمند به نظر آیند، برخی دیگر پیشرفت های تحصیلی با موفقیت های سالی خود را به رخ دیگران می کشند و نشان می دهند که زا کالاهای پرزرق و برق بسیار استفاده می کنند.
ملاک های تشخیص اختلال شخصیت نمایشی کدام اند؟
جلب توجه و هیجان پذیری در همه ی موقعیت ها از ملاک های تشخیص اختلال شخصیت نمایشی اند که با پنج مورد یا بیش تر از موارد زیر خود را نشان می دهد:
1- احساس ناراحتی در موقعیت هایی که کانون توجه نیستند.
2- تعامل با دیگران همراه با وسوسه های جنسی نامناسب یا رفتارهای تحریک آمیز.
3- ابراز هیجان های سطحی و متغیر.
4- استفاده از ظاهر فیزیکی و بدن خود برای جلب توجه.
5- داشتن سبک گفتاری کلی و فاقد جزئیات.
6- مبالغه در ابراز هیحان ها، با خودنمایی و نمایشی رفتار کردن.
7- تلقین پذیری ( به راحتی تحت تأثیر شرایط و دیگران قرار می گیرند).
8- روابط خود را صمیمانه تر از آن چه واقعاً هست در نظر گرفتن.
منبع مقاله :
گلشنی، فاطمه؛ (1389)، اختلالات شخصیت (مشکل از ماست یا دیگران)، تهران: نشر قطره، چاپ اول